Aqan Bıjanov: Qazaqstan halqy Assambleıasy azamattyq qoǵamnyń jańa úlgidegi ınstıtýttarynyń biri
Shyn mәninde keshegi keңestik jүıeniң shekpeninen shyққan elderdiң ishinde ishki saıası jүıesi tұraқty, eshқandaı ұlttyқ, dinı nemese өzge de kөzқaras қaıshylyқtarynsyz tұraқty damyp kele jatқan el Қazaқstan desek, asyryp aıtқandyқ emes. Tұraқtylyқ sөz joқ, damýdyң өsip-өrkendeýdi basty alғysharty. Bұғan biz osy ýaқytқa deıingi tarıhtan kөz jetkizip kelemiz. Osyғan oraı қazir ishki tұraқtylyқ, ұltaralyқ tatýlyқ sııaқty faktorlar elimizdiң basty құndylyқtarynyң birine aınaldy. Desek te eldiң tynyshtyғyn saқtap tұrý oңaı sharýa emes ekeni belgili. Ony tek osy baғytta jan-jaқty oılastyrylғan әri ұdaıy nazarda ұstaıtyn, әrtүrli kөzқarastar men pikir alýandylyғyna jol ashқan lıberaldy saıasattyң arқasynda ғana tұraқty қamtamasyz etýge bolady. Baқytymyzғa oraı, bүginge deıin bұl sharýa bizdiң қolymyzdan keldi. Laıym aldaғy ýaқytta da solaı bola beredi degen үmittemiz. Jalpy memlekette ishki tұraқtalyқty қamtamasyz etýge degen saıasat elimizdiң memleket basқarý isinde de өzindik tetikter қalyptastyryp үlgerdi jәne olardyң kөpshiligi osy ýaқytқa deıin өziniң tıimdiligin kөrsetip keldi. Memleketimizde қalyptasқan osyndaı tetikterdiң biri Қazaқstan halқy Assambleıasy ınstıtýty.
Қazaқstan tәýelsizdigin alғan alғashқy jyldar әli esimizde.Sol ýaқytta el ıgiligi jolynda қolғa alynғan kөptegen bastamalar kөpshilik tarapynan synғa ұshyraғan. Memleket basshysynyң өzi bastamashy bolyp қolғa alғan Қazaқstan halқy Assambleıasyna da әýelde senimsizdikpen қaraғandar tabyldy. Alaıda bәrine de ýaқyt tөreshi. Assambleıa bүginde eldegi tұraқtylyқ pen өzara tatýlyқty қalyptastyryp қana қoımaı, өz mindetine saı ұlttyқ mәselelerdi әdiletti sheshe alatyn, tipti қazaқ halқynyң mәdenıetiniң өzekti toptastyrýshysy, azamattardyң өrkenıetti demokratııalyқ normalarғa sүıenetin saıası mәdenıetin қalyptastyra alatyn jobaғa aınaldy. Osyғan oraı elde tұraқty tүrde ұıymdastyrylyp tұratyn Assambleıanyң jıyndary men mәjilisterinde kөteriletin mәselelerdiң aýқymy da ýaқyt өtken saıyn keңeıe tүsýde.
Assambleıanyң қyzmetimen baılanysty osyndaı alқaly jıyndardyң biri Astanada қazannyң 26-sy kүni өtedi. Atalmysh jıynnyң ұıymdastyrylýyna baılanysty Parlament Senatynyң depýtaty Aқan Bıjanov өz oıyn bylaı dep jetkizdi: «Қazaқstan halқy Assambleıasynyң XV sessııasy elimizdiң өmirindegi aıtýly oқıғalardyң biri bolatyny sөzsiz. Өıtkeni etnıkaaralyқ, konfessııaaralyқ kelisim respýblıkamyzdyң saıası, ekonomıkalyқ jәne әleýmettik saladaғy jetistikteriniң negizi bolyp otyr» dedi depýtat.
Onyң paıymdaýynsha, Қazaқstan halқy Assambleıasy bүginde azamattyқ қoғamnyң jaңa үlgidegi ınstıtýttarynyң biri jәne ol memlekettik jәne ұlttyқ saıasatty jүzege asyrýda maңyzdy rөl atқara otyryp, Қazaқstannyң saıası jүıesiniң өzegine aınaldy. Өıtkeni ol memlekettegi barlyқ etnostardyң kөzқarastaryn bir arnaғa toғystyryp, azamattardyң dinı nemese ұlttyқ erekshelikterine қaramastan, olardyң құқyқtary men bostandyқtaryn қamtamasyz etip otyrғan birden-bir ınstıtýt.Қazaқstanda 2007 jyly jүrgizilgen konstıtýtsııalyқ reforma, ұlttyқ azshylyқtardyң joғary zaң shyғarýshy organғa өkildik etýiniң құқyқtyқ bazasyn қalyptastyrғan irgeli shara boldy. Nәtıjesinde Қazaқstan halқy Assambleıasynyң atynan 9 azamat Parlament Mәjilisine depýtat bolyp saılanyp, қyzmet etýde. Assambleıa osy jyldar ishinde, sondaı-aқ konsýltatıvti - keңes berýshi ınstıtýtynan tүrli etnıkalyқ top өkilderiniң elimizdiң қoғamdyқ-saıası өmirindegi өkildigin қamtamasyz etetin konstıtýtsııalyқ organғa aınaldy. Al 2008 jyldyң қazan aıynda қabyldanғan «Қazaқstan halқy Assambleıasy týraly» zaң atalmysh organnyң konstıtýtsııalyқ mәrtebesin bekitti. Bұl қoғam өkilderiniң Assambleıany beıbitshilik pen kelisimniң basқarýshysy, ұlttyқ қarym-қatynas mәselelerin ashyқ, jarııaly tүrde talқylaýғa mүmkindik beretin ınstıtýt retinde moıyndaғandyғynyң belgisi. Қazaқstannyң әlem moıyndaғan etnıkaralyқ jәne konfessııaaralyқ kelisimdi қamtamasyz etý jөnindegi saıası tәjirıbesin қazir ұlttyқ azshylyқtar saıasatyn saralap jүrgen өzge elderdiң sarapshylary da nazarғa alyp otyrady. «Osy oraıda aıta ketetin mәsele, bıylғy jyldyң қyrkүıek aıynyңy soңynda Strasbýrg қalasynda Eýropalyқ Keңestiң Parlamenttik Assambleıasynyң kezekti sessııasy өtti. Қazaқstandyқ delegatsııaғa өkildik etip barғan biz onda etnıkaralyқ, dinaralyқ dıalog mәseleleri jөnindegi konferentsııaғa қatystyқ. Onda men қoғamdyқ kelisim men azamattyқ ınstıtýtty damytýdyң өzge de joldaryn қarastyrý қajettigin aıta kele, etnıkaaralyқ jәne konfessııaralyқ kelisimdi қalyptastyrýdyң қazaқstandyқ үlgisi әralýandylyқtyң ortaқ ıdeıaғa negizdelgendiginde ekendigin atap өttim. Biz sonymen қatar jıynda Қazaқstannyң 2010 jyly Eýropadaғy қaýipsizdik jәne yntymaқtastyқ ұıymyna tөraғalyқ etýshi el retinde mәdenıetter men dinder arasyndaғy dıalog pen tөzimdilikti қalyptastyrý mәselesin kөterýdi kөzdep otyrғandyғyn atap өttik. Birden aıta keteıin, jıyn barysynda Eýropa elderiniң parlamenttik delegatsııa өkilderiniң kөpshiligi Қazaқstannyң tәjirıbesine asa қyzyғýshylyқ tanytyp, osy baғytta үlken pikiralmasýlar boldy» dedi depýtat.
Onyң aıtýynsha, Assambleıanyң қazan aıyna josparlanyp otyrғan jıynynda Қazaқstan halқynyң birligi jәne osy birlikti қalyptastyrýdaғy Қazaқstan halқy Assambleıasynyң rөline қatysty keң aýқymdy mәseleler talқylanbaқ. Endeshe қazaқstandyқ birlik pen yntymaқtyң irgesine aınalғan Assambleıa jıyny sәtti bolsyn deıik.
