Agressıvti alkogol: Qostanaı oblysynda ishimdikti nege kóp ishedi
QOSTANAI. KAZINFORM - Aımaqta ishimdikke qumarlyq ózekti máselege aınalyp barady. Sebebi, ár tórtinshi qylmys alkogoldiń saldarynan bolyp jatyr. Bul «statıstıkamen» Qostanaı oblysy eldegi ishimdikti tutyný boıynsha kósh bastap tur. Máseleni qalaı sheshýge bolady, táýeldiliktiń sebebi ne degen suraqtarǵa Kazinform tilshisi jaýap izdep kórdi.
Alkogol saldarynan bolatyn qylmystar kóbeıip barady
Resmı málimetterge súıensek, aımaqta alkogoldi tutyný deńgeıi turaqty joǵary. «Alkogolızm» dıagnozymen esepke alynatyn turǵyndar sany jyl saıyn kóbeıip jatyr. Sonyń saldarynan mas kúıinde jasalatyn qylmystar da ósken.
— 2024 jyly qylmystyq quqyq buzýshylyqtardyń 27 paıyzy mas kúıinde jasaldy. Qabyldanǵan sharalarǵa qaramastan, olardyń sanyn azaıtý múmkin bolmady. Qostanaı oblysy osy kórsetkish boıynsha elimizde ekinshi orynda tur (respýblıkalyq kórsetkish — 13,7 paıyzdy quraıdy), — dep habarlady Qostanaı oblystyq polıtsııa departamenti.
Oblysta 20 aýdan bolsa, sonyń segizinde ósim bar. Keıbir aýyl-aımaqta alkogoldiń saldarynan bolǵan qylmystar birden 100 paıyzǵa kóbeıgen.
— Altynsarın aýdanynda — 100%, Fedorov aýdanynda — 93,3%, Rýdnyı qalasynda — 48,6%, Lısakov qalasynda — 42,4%. Sondaı-aq, Qamysty, Meńdiqara aýdandarynda, Arqalyq pen oblys ortalyǵynda da aıtarlyqtaı ósim bar, — deıdi polıtsııa.
Al, mas kúıinde jasalatyn qylmystarǵa keletin bolsaq, qoǵamdyq tártipti buzý men buzaqylyq órship tur. Tóbeles, jaraqattaý jáne kisi óltirý de jıi kezdesedi.
Adamdar nelikten ishimdik ishedi?
Narkolog dáriger Naǵıma Tıýlendınanyń aıtýynsha, halyqtyń belgili bir tobyn alkogolge qumar dep aıtýǵa bolmaıdy. Biraq adamdy ishimdik ishýge ıtermeleıtin faktorlar bar.
— Birinshiden, bul áleýmettik-ekonomıkalyq faktorlar. Turǵyn úı jaǵdaılarynyń qıyndyǵy, sharasyzdyq, jumystyń bolmaýynan adamdar osy máselelerdi umytý úshin alkogolge júginedi. Jaqynda ǵana qabyldaýymda aýyldan kelgen bir naýqas boldy. Onyń jumysy maýsymdyq eken. Bos ýaqytynda ishimdik ishedi. Mine, osyndaı jaǵdaılarda olar máseleniń sheshimi ishý dep oılap, birtindep úırenip ketedi. Óıtkeni, ishimdikke táýeldilik — birden paıda bolmaıdy, — deıdi dáriger.
Mamannyń aıtýynsha, basqa da faktorlar, onyń ishinde adamnyń psıhologııalyq jaǵdaıy úlken ról atqarady. Qorshaǵan orta jaǵdaılaryna beıimdelý qıyndyqtary, urys-keris, ózine kóńili tolmaý, stress, depressııa nemese jalǵyzdyq sııaqty jaǵdaılar psıhologııalyq yńǵaısyzdyq týdyryp, ishimdik ishetinder bar.
— Adam aýyrsynýdy basý úshin ishedi. Sodan soń ol jeńildeıdi, biraq odan keıin taǵy da ishý kerek bolady. Onyń saldary aýyr, — deıdi narkolog.
Maskúnemderde asqyný sındromy boldy. Olar aýyrýdy basý úshin, alkogoldiń kólemin arttyra túsedi. Osylaısha, búkil aǵzasy spırttik ishimdikke ýlanyp jatqanyn túsinbeı de qalýy múmkin.
— Alkogolızm — bul aýrý. Alkogolge patologııalyq qumarlyq, psıhıkalyq jáne fızıkalyq táýeldilik qalyptasady, — deıdi dáriger.
Suranys jaǵynan syra birinshi orynda tur
Halyq arasynda alkogoldiń tanymal túri — syra. Narkolog dáriger Naǵıma Tıýlendınanyń pikirinshe, syranyń ashyq satylýy, qoljetimdilik alkogolızmniń beleń alýyna yqpal etip otyr.
— Negizinen jastar, eresekter de syra ishedi. Sebebi, araq nemese konıak sekildi spırttik sýsyndar halyqtyń barlyǵyna birdeı qoljetimdi bola bermeıdi. Sosyn olar arzan sharaptarmen shekteledi. Biraq syra — jetekshi oryn alyp tur. Syra dúkenderiniń kóptigi jáne alkogolge ońaı qoljetimdilik, ókinishke qaraı, bul úrdisti odan ári damytyp jatyr, — deıdi Naǵıma Tıýlendına.
Emdeý sharalary kómektese me?
Aımaqta 2023 jyly alkogoldi asyra paıdalanatyn 6 myń jarymnan astam adam esepte turǵan. Al 2024 jylǵy málimetter boıynsha ishimdikke qumar turǵyndar sany — 6600-ge jetti. Erler men áıelderdi salystyrǵanda, maskúnem erler kóp.
Mamandar maskúnem turǵyndarǵa kómek erikti kelisim boıynsha jáne májbúrli túrde kórsetiletinin aıtady. Sot arqyly kúshtep, oqshaýlap emdeıtin de oqıǵalar bar. Alaıda, mundaı jaǵdaılardan keıin de, keıbir naýqas ádetinen bas tartpaı, ishýdi jalǵastyra beredi. Alkogolge táýeldilikten qutylamyn deıtin turǵyndarda ǵana nátıje bolady.
— Naýqasqa alǵashqy kezde jedel dárilik terapııa taǵaıyndalady. Ony táýeldilikten shyǵarý úshin jumys isteımiz. Bir sózben aıtqanda, adamnyń esin jıǵyzamyz, — deıdi narkolog.
Al, dári-dármekpen emdeý, naýqastyń bólimshege túsken kezindegi jaǵdaıynyń aýyrlyǵyna baılanysty bolady. Ol neǵurlym uzaq ishimdik ishken bolsa, dári-dármekpen emdeý protsedýrasy soǵurlym uzaq bolady.
— Emdeýdiń dárilik kezeńinen ótkennen keıin, ońaltý men qalpyna keltirýdiń uzaq jáne óte názik protsesi bastalady. Bul em jaǵdaıdyń qaıtalanbaýyna, alkogol joq ómirge oralýǵa, qoǵamǵa oralýǵa kómektesedi. Munda kóp nárse adamnyń erik-jigerine jáne qalaýyna baılanysty. Eń tabandylar jeńip shyǵady. Tájirıbemde birjola bas tartqan adamdar bar, — deıdi nakolog.
Qostanaı oblysynda «Vıta» medıtsınalyq-áleýmettik ońaltý ortalyǵy jumys isteıdi. Narkologtyń aıtýynsha, oblystaǵy ishimdikke táýeldi turǵyndarǵa kómektesý úshin munda barlyq múmkindik qarastyrylǵan.
Qostanaı oblysynda medıtsınalyq aıyqtyrǵyshtar kóp
Al, oblysta medıtsınalyq aıyqtyrǵyshtar nemese ýaqytsha beıimdelý jáne detoksıkatsııa ortalyqtary óte kóp. Olar Qostanaı, Rýdnyı, Arqalyq jáne Tobylda jumys isteıdi. Qostanaı oblystyq polıtsııa departamenti Qarabalyq, Lısakov jáne Jitiqara qalalarynda da ashýdy josparlap otyr. Olardyń aıtýynsha, mundaı mekemelerdiń sany jetkiliksiz. Sebebi, byltyrdyń ózinde 25 myńnan astam adam atalǵan ortalyqtarǵa ornalastyrylǵan (2023 jyly bul kórsetkish 14 myń adamdy qurady).
— Densaýlyq saqtaý basqarmasymen birlesip, Qostanaı qalasynyń ýaqytsha beıimdeý jáne detoksıkatsııa ortalyǵynyń (medıtsınalyq aıyqtyrǵyshtyń) tósek-oryndaryn keńeıtý máselesi qaraldy. Búginde oblys boıynsha 75 tósek-orynǵa arnalǵan 4 medıtsınalyq aıyqtyrǵysh bar (Qostanaı, Arqalyq, Rýdnyı, Tobyl qalalarynda). Bul jetkiliksiz. Tek Qostanaıda bir kúnde polıtseıler 50-ge jýyq mas adamdy ornalastyrady. Sondyqtan Qostanaıdaǵy tósek-oryn sany 14-ten 25-ke deıin, Rýdnyı qalasynda 20-dan 30-ǵa deıin, Arqalyq qalasynda 10-nan 15-ke deıin arttyryldy. Tobylda 10 oryndyq ortalyq ashyldy. Endi Lısakov qalasynda, Jitiqarada jáne Qarabalyq kentinde medıtsınalyq aıyqtyrǵyshtar qurý josparda, — dep polıtsııa departamenti redaktsııanyń suraýyna jaýap berdi.
Oǵan qosa, Qostanaıda emhanalardyń bazasynda jáne 73 aýyldyq okrýgte medıtsınalyq kýálandyrý pýnktteri qosymsha jumys isteıdi. Densaýlyq saqtaý basqarmasynyń qoldaýymen, feldsherlik akýsherlik pýnktteri bar aýdandar men aýyldyq okrýgterde saraptama júrgizý úshin, sertıfıkaty bar medıtsına qyzmetkerleriniń sanyn arttyrý kózdelgen.
Іshimdik ishetinder máselesin qalaı sheshýge bolady?
Narkolog Naǵıma Tıýlendına jan-jaqty qoldaý men keshendi jumystardyń arqasynda statıstıkany tómendetýge bolatynyn aıtady. Psıhıkalyq densaýlyq salasyndaǵy medıtsına qyzmetkerleri tarapynan profılaktıkalyq jumystar júrgizilip, az da bolsa nátıjelerge qol jetip jatyr.
— Jumys tek esepte turǵan adamdarmen ǵana emes, halyqpen de júrgizilýi tıis. Mysaly, bizdiń psıholog ózge vedomstvolarǵa, fırmalar men kompanııalarǵa barady, onda jumys berýshilerdiń ózderi qoǵamdaǵy alkogolge táýeldilik máselesine alańdaýshylyq tanytady, — deıdi maman.
Іshimdik máselesinde quqyq qorǵaý jaǵy da nazarda. Máselen, maskúnemdiktiń aldyn alý úshin oblysta 2024-2025 jyldarǵa arnalǵan «Mádenı qoǵam» jobasy iske asyrylyp jatyr. Sonyń aıasynda alkogol ónimin zańsyz satqan 300-ge jýyq kásipkerlik sýbektisi ákimshilik jaýapkershilikke tartylǵan. Aldyńǵy jyly olardyń sany 251 bolǵan. Al jalpy óńirde ishimdik satatyn 5 myńnan astam saýda núktesi bar.
— Biraq, mundaı sharalar nátıje bere bermeıdi. Mysaly, Qostanaıdaǵy dúken ıesi bir jyl ishinde 6 ret ákimshilik jaýapkershilikke tartyldy (148 myń teńgeden 2 aıyppul, lıtsenzııany toqtata turý jáne 2 ret lıtsenzııadan aıyrý), biraq ol áli kúnge deıin qyzmetin jalǵastyryp keledi, — deıdi polıtseıler.
Qostanaı oblystyq polıtsııa departamenti úıdiń janyndaǵy dúkenderde alkogol satýǵa tyıym salý týraly usynys engizgen. Sonymen qatar, qylmysqa beıim turǵyndardy (maskúnemder, qoǵamdyq tártipti buzýshylar, otbasylyq deboshırler jáne t. b.) qadaǵalaýdy kúsheıtti. Azamattardyń osy sanatyna qatysty, tipti, úıde de ishimdik ishýge tyıym salyndy. Osyndaı 4 myńǵa jýyq sheshim qabyldanǵan. Bul turǵyndar esepke alynǵan.
— 2024 jyly qoǵamdyq oryndarda ishimdik ishkeni úshin 17 myńnan astam adam jaýapqa tartyldy. 3 myńnan astam adam qaıtadan buzǵany úshin jaza aldy, onyń 2287-i ákimshilik qamaýǵa alý túrinde jazasyn ótedi, — dep habarlaıdy polıtsııa.
Máseleni sheshýdiń joly bar ma?
Qostanaı oblysyndaǵy alkogolızm — jaı ǵana medıtsınalyq nemese áleýmettik másele emes. Bul qylmys deńgeıine, ekonomıkaǵa, tipti, óńirdiń kúndelikti turmys-tirshiligine áser etetin ózekti másele. Mas kúıinde jasalǵan qylmystar sanynyń ósýi, narkologtardyń esebinde turǵan adamdar sanynyń artýy jáne alkogoldiń barlyq jerde satylýy — munyń bári alańdatarlyq jaǵdaı. Bılik, dárigerler men quqyq qorǵaý organdary máselemen kúres júrgizip keledi. Biraq statıstıka boıynsha bul sharalar jetkiliksiz. Sondyqtan máseleniń sheshimi — keshendi kózqaras pen qoǵamnyń problemany moıyndap jáne ony sheshýge degen umtylysyna baılanysty bolmaq.
Buǵan deıin Aqtóbe oblysynda ishimdikten bas tartqan 33 aýyl bar ekeni habarlandy.