AES – turaqty energııa kózi: Aqtóbede jarııa talqylaý ótti
AQTÓBE. KAZINFORM – Aqtóbede AES salý máselesi boıynsha jarııa talqylaý ótti. Oǵan qoǵam belsendileri, depýtattar men jastar qatysyp, ǵalymdar men zertteýshiler AES-tiń jumys isteý prıntsıpin, beıbit maqsatta qoldaný jolyn, tıimdigin túsindirdi.
AES qurylysy referendým arqyly sheshiledi
Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev «Ádiletti Qazaqstannyń ekonomıkalyq baǵdary» atty Joldaýynda ekonomıkalyq jáne saıası máselege aınalǵan atom energetıkasyn damytý taqyrybyn qozǵady.
Keıin ǵalymdar osy baǵytta túrli zertteý, taldaý júrgizip, ony halyqqa túsindirip júr. Bul bir kúnniń emes, ǵasyrdyń sheshimi bolmaq. Sebebi 100 jylǵa arnalǵan energııa kózin qamtamasyz etetin jobaǵa qatysty núkte referendým arqyly qabyldanady. Aqtóbedegi jarııa talqylaýda bul týraly ashyq aıtyldy. Aldymen QR Energetıka mınıstrligi Atom energetıkasy jáne ónerkásibi departamentiniń dırektorynyń orynbasary Gúlmıra Mýrsalova elimizdegi energııa tapshylyǵy, qazirgi elektr qýatyn óndirý stantsııalary týraly aqparat berdi.
- Qazirgi ýaqytta Qazaqstandaǵy elektr stantsııalarynyń 70% astamy kómir stantsııasy ekeni belgili. Olardyń tozý deńgeıi óte joǵary. 70% jetti dese bolady. Al jyl ótken saıyn elektr energııasyna suranys artyp keledi. Sondyqtan Úkimet energııa tapshylyǵynyń aldyn alý úshin jospar bekitti. Jospar boıynsha 2035 jylǵa deıin qýattylyǵy 26,5 GVt bolatyn elektr stantsııasy iske qosylady. Onyń ishinde AES qurylysy da qarastyrylyp jatyr. AES referendýmnyń oń nátıjesi bolǵan jaǵdaıda ǵana salynady. Al qarastyrylyp jatqan AES qýattylyǵy 2800 MVt deıin jetedi. Budan basqa qoldanystaǵy kómir elektr stantsııalaryn jańartý jumystary júrgiziledi. Gaz elektr stantsııasyn salý jospary da bar, - dedi QR Energetıka mınıstrligi Atom energetıkasy jáne ónerkásibi departamentiniń dırektorynyń orynbasary Gúlmıra Mýrsalova.
Onyń aıtýynsha, qazir atmosferaǵa orazan zııan tıgizetin kómir stantsııasyn salý jobasyna halyqaralyq uıymdary qarjy bólmeıdi. Sondyqtan jasyl energetıkaǵa jańartylǵan energııa kózderi de jatady.
- Qazir Qazaqstanda kómirqyshqyl gazy shyǵyndylarynyń 80% jylý elektr ortalyqtaryna tıesili. Kómir jáne atom elektr stantsııasyn qatar alsaq, shyǵyndy kólemin 7 mln tonnaǵa deıin azaıta alamyz, - dedi Gúlmıra Mýrsalova.
AES salatyn oryn qalaı tańdalady?
Elimizde AES salatyn oryndy tańdaý, saralaý jumysy júrgizildi. Birinshisi Abaı oblysy Kýrchatov qalasyndaǵy aýdan, ekinshisi Almaty oblysy Úlken aýyly aýdany. Ekinshisine basymdyq berildi. Sebebi munda ınjenerlik ınfraqurylym bar, sonymen birge Balqash jylý elektr stantsııasy da janynda ornalasqan.
- AEHA qorytyndysyna sáıkes AES-ti Balqash kóliniń janynda ornalastyrýǵa kedergi keltiretin faktorlar joq. Buǵan deıin AES-tiń 13 túrli jobasy usynylǵan bolatyn. Olardyń tórteýi tańdaldy. Bul barlyq qaýipsizdik talaptaryna jaýap beretin jáne ekonomıkalyq kórsetkishteri jaqsartylǵan 3 nemese 3+ býynynyń reaktorlary. Barshamyzǵa belgili, ındýstrııany damytý úshin energııa kózi turaqty bolýy tıis. AES – turaqty energetıka. Bul ásirese óndiristi damytýǵa septigin tıgizedi, shıkizatty óńdeýge jol ashady. Qazaqstanda ýran qory mol. Álemde ekinshi orynda tur. «Qazatomónerkásip» UAK» AQ úsh jyldan beri ıadrolyq janar-jaǵarmaı shyǵaryp keledi. Ekeýi de ázirge shetelge tasymaldanyp jatyr. Al biz ony ózimiz paıdalana alamyz,- dedi «Qazaqstandyq Atom elektr stantsııalary» JShS-niń bas dırektory Tımýr Jantıkın.
Qaýipsizdik – basty orynda
Jarııa talqylaý kezinde qaýipsizdik jaıy da sóz boldy. «Qazaqstan Respýblıkasynyń Ulttyq ıadrolyq Ortalyǵy» RMK «Atom energııasy ınstıtýty» fılıalynyń dırektoronyń orynbasary Erbolat Qoıanbaev álem elderindegi AES reaktorynyń damý evalıýtsııasyna toqtaldy.
- Alǵashqysy 1950-1960 jyldary salyndy. Bul ıadrolyq energııadan jylý energııasyn, elektr energııasyn alýǵa baǵyttalǵan birinshi joba. ІІ reaktorlar 1970-1980 jyldary salyndy. Negizinen kommertsııalyq reaktorlar sanalady. Dál osy reaktorlar Chernobyl men Fýkýsımada qoldanyldy. Qazirgi ýaqytta osy býynnyń reaktorlary áli de jumys istep tur. ІІІ jáne ІІІ+ býyndaǵy reaktorlar 1990-2020 jyl aralyǵynda salynǵan, salynyp jatqan reaktorlar. Sońǵysynda buǵan deıingi barlyq avarııalyq jaǵdaılar eskerilgen. Tórtinshi býyndaǵy reaktorlary ázirge joba ǵana. Bizdiń qarap otyrǵanymyz ІІІ+ býynyndaǵy reaktor. 8 baldyq jer silkinisinde, sý tasqynynda, jyldamdyǵy
56 m/s deıingi qatty jel, daýylda da shydamdy dep tanylǵan. Aýyr avarııa jaıyna keler bolsaq, 10 mıllıon jyl ishinde bir oqıǵa bolýy múmkin. Sanıtarlyq-qorǵaý aımaǵy AES alańymen shekteledi, - dedi Erbolat Qoıanbaev.
Aqtóbelikter óz oıyn ortaǵa saldy
Aqtóbedegi jarııa talqylaý kezinde de aldymen qaýipsizdik jaıy qozǵaldy. Sonymen birge qurylysty júrgizetin kompanııany tańdaýda eń úzdigine basymdyq berý jaıy aıtyldy.
- Mashına adam basyp ketedi, ushaq qulap qalady dep qorqa berýdiń qajeti joq. Biz búkilálemdik úrdisten qalmaýymyz kerek. Turaqty energııa – AES. Birinshiden, meniń oıymsha biz tórtinshi býyndy Atom elektr stantsııasyn salýǵa umtylýymyz kerek. Ekinshiden, ýltrazamanaýı bolýy tıis. Qurylys jumysyn júrgizetin kompanııa kadrdy qaıta daıarlaýy qajet. Ǵylym men óndiris toǵysyp, óndiristegi jumysqa basymdyq berilgeni jón. Mamanǵa senýimiz kerek. Qazaqta «shymshyq soısa da qasapshy soısyn» degen sóz bar. Osyny ustanaıyq. AES- energetıka táýilsizdigin qamtamasyz etedi. Nege biz bireýden satyp alýymyz kerek, nege biz satpaımyz? Durys ári syn kózben qarap, mamandar aqparatty jan-jaqty taratsa deımiz, - deıdi fızıka ǵylymdarynyń doktory, professor Qýanyshbek Shúnkeev.
Kezdesýde AES salý jobasy týraly jurtshylyqty odan ári aqparattandyrý, jarııa talqylaýǵa adamdardy tartý jaıy sóz boldy.
