AES energııa muqtajdyǵyn ótep qana qoımaı, ekonomıkany órge súıreıdi — sarapshylar
ASTANA. KAZINFORM — Atom elektr stantsııasy — balamaly energııa kózi. Strategııalyq nysan arqyly alynǵan energııaǵa salyq salynbaıdy. Óıtkeni ol ekologııany lastamaıdy. Al, bolashaqta kómirden energııa óndiretinderge karbon salyǵy salynady. Onda energııanyń tarıfi eselep ósedi. Óndiris kólemi kúrt qysqarýy múmkin. Mine, sol kezde energııa tapshylyǵy máselesi ózekti bolady deıdi sarapshylar. Al atom elektr stantsııasynyń ekonomıkalyq paıdasy qandaı? Bul máselege Jibek Joly jańalyqtarynda jan-jaqty sholý jasaldy.
Qazir geosaıası shıelenisten álemde ekonomıkalyq ahýal shatqaıaqtap tur. Gaz tapshylyǵynan Batys elderiniń birazy qıyn jaǵdaıǵa tap kelip otyr. Onyń ishinde AES-i bar Frantsııa ǵana kógildir otynǵa taryǵyp otyrǵan joq. Sebebi Parıj gazdyń jylýyna zárý emes.
«Biz atom elektr stansalarynyń ıgiligin 70 jyl boıy kórip kelemiz. Osy jyldar aralyǵynda eshqandaı qaýip te, apat ta bolǵan emes. Bul — naǵyz qaýipsiz ári tıimdi energııa kózi. Bastysy barlyq tehnologııa saqtalyp, durys paıdalana bilse ıgi», — deıdi EDF kompanııasynyń Azııadaǵy bıznesti damytý jónindegi basshysy Per-Pol Otenıssans.
Energııa tapshylyǵy sezilgen saıyn ǵalamdyq energetıka júıesiniń AES-ke táýeldiligi arta tústi. Qazaqstanda da másele ózekti. Halyq sany men kásiporyndar kóbeıip jatqandyqtan elektr qýatyn tutyný da ósken. Al óndiris úshin turaqty energııa kózi kerek.
Ásirese ońtústik óńirlerde elektr qýaty qat. Máselen, elde jarty jylda 6 myń megavat energııa tapshy bolǵan. Eldegi stantsııalardyń 70 paıyzy kómirmen jumys isteıdi ári basym bóligi ábden tozǵan. Aragidik isten shyǵyp, jóndeý jumystaryn qajet etedi.
«Osy jyldyń alty aıynda elimiz 60 mlrd kvt saǵat elektr energııasyn tutyndy. Onyń 1 mlrd-yn Reseıden satyp aldyq. Byltyr búkil tutynylǵan energııanyń 2 paıyzyn Reseıden alýǵa májbúr boldyq», — deıdi Energetıka mınıstrligi atom energetıkasy jáne ónerkásibi departamenti dırektorynyń orynbasary Gúlmıra Mursalova.
Reseıden bólek, Qyrǵyzstannan da elektr qýatyn ımporttaımyz. Álbette, bul — memleket úshin artyq shyǵyn. Ózbek aǵaıyn bolsa, óz atom stantsııasyn salýdy jón kórdi. Eger Qazaqstan qazirden qamdanbasa, ońtústiktegi kórshimizden de toq tasymaldaýǵa týra keledi.
«Qazaqstanda energııadan tapshylyq bolsa da baıqamaımyz, sebebi jetpegenin jan-jaqtan ımporttap alyp jatyrmyz. Al eger atom elektr stantsııasy salynsa, biz ózimizdegi tapshylyqty jabamyz, sonymen qatar elektr qýatyn eksporttaýǵa múmkindik ashylady», — deıdi «QazMunaıGaz» UK» AQ basqarma tóraǵasy Maǵzum Myrzaǵalıev.
Eksporttaý jaǵy ýaqyt enshisinde. Aldymen ózimizdiń qajettiligimizdi ótep alý kerek deıdi depýtattar. Qazir dúnıejúzinde ekologııalyq qaýipti bolǵandyqtan kómirden energııa alatyn jobalar múldem iske asyrylmaıdy ári halyqaralyq uıymdar tarapynan qarjylandyrmaıdy.
Al, jasyl ekonomıkaǵa telıtin jel jáne kún stantsııalary turaqty energııamen qamtamasyz etpeıdi.
«Qazir salynyp jatqan jasyl energııa kózderi ókinishke qaraı, Qazaqstannyń búkil qajettiligin jaba almaı otyr. Sondyqtan atom elektr stansasyn salý qajet. Degenmen ol stantsııanyń qaýipsizdigi, jańa tehnologııasy — bári halyqaralyq standartqa saı bolýy jáne halyqaralyq baqylaýda bolýy tıis», — dep atap ótti Májilis depýtaty Erlan Saıyrov.
AES-tiń energetıkalyq tıimdiliginen bólek ekonomıkalyq paıdasy orasan deıdi ekonomıster. Olardyń aıtýynsha, jospar boıynsha 2000 adam jumyspen qamtylady. Onyń ishinde 400 adam — ıadrolyq sala mamandary.
«Eń jaqsy mysal — Túrkııadaǵy Akkýıý stansasy. Obekt salynǵannan keıin sol aımaqtyń ekonomıkasy 12 paıyzǵa ósti. Óıtkeni ol jerge myńdaǵan jumysker keldi, ınvestıtsııa quıyldy, sóıtip jergilikti halyqtyń ál-aýqaty jaqsardy», — deıdi ekonomıst Jánibek Abdýlla.
Alyp stantsııanyń júıeli jumys isteýi — mamandardyń jaýapkershiligi. Qazaqstan úshin atom energetıkasy salasy tańsyq emes. Ári elimizde osy sala úshin mamandar daıarlanyp ta jatyr. Endi sheteldik ýnıversıtettermen seriktestikti nyǵaıtý — kadr daıarlaýdyń joǵary deńgeıin qamtamasyz etpek.
«Eń negizgi kontıngentimiz — fızıkter. Onyń ishinde ıadrolyq fızıka mamandaryn daıarlaýǵa jyl saıyn memlekettik bilim tapsyrysyn bólip kelemiz. Qazir jylyna shamamen 5 myńdaı grant bólinedi. Bul baǵyttaǵy jumys jalǵasyn tabady», — dedi Ǵylym jáne joǵary bilim mınstrliginiń komıtet tóraǵasy Janna Esimbaeva.
Sonymen, AES-tiń halyq pen óndiristiń qajettiligin óteýden bólek, ekonomıkalyq tıimdiligin tizbektesek, otandyq ónerkásip, bıznes, bilim men ǵylym salalary damıdy. Jańa jumys oryndary ashylady. Tabıǵı baılyǵymyzdyń paıdasyn ózimiz kóremiz. Jańa tehnologııalar men ınvestıtsııalyq jobalar kóptep kele bastaıdy.
Ózimizden artylǵan elektr energııasyn syrtqy naryqqa satamyz. Al buǵan deıin elektr ımportyna jumsaǵan qarajat el ishindegi mańyzdy jobalarǵa baǵyttalady. Kólik ınfraqurylymynyń jaqsarýyna da sep bolady.
