Adamdar tis emdetkennen góri ádemi bolǵandy jón sanaıdy – stomatolog
- Svetlana Qanatqyzy, aldymen ózińizdi oqyrmandarymyzǵa tanystyryp ketseńiz.
- Petropavlda týyp-óstim, mektep bitirgennen keıin tańdaýym medıtsına salasyna tústi. Bul mamandyqqa den qoıýyma ápkem sebepshi boldy. Ol da stomatolog bolyp eńbek etedi. Sondyqtan men de dáriger bolamyn dep sheshtim. «Astana» medıtsınalyq ýnıversıtetinde «stomatologııa» fakýltetinde bilim aldym. 6 jyl oqydym. Eńbek ótilim – 11 jyl.
- Sizge klıentter qandaı máselelermen jıi qaralady?
- Qazirgi ýaqytta tisi búlingen adamdar kóbeıgen. Sondaı-aq, syrqattar «jasarǵan», ıaǵnı tis jegisiniń asqynǵan túri - «pýlpıt», «perodontıt» dıagnozymen tisi aýyryp keletinderdiń arasynda jastar kóp. Tisteri túsken jastar da kóp qaralady. Kóbine naýqastar tis aýrýyn asqyndyryp keledi, tis júıkesi qabynyp, janyn qoıarǵa jer tappaǵasyn qaralady. Tis aýrýynyń aldyn alý úshin tekserilýge keletinder sırek.
- Tisti der kezinde emdetpeýdiń bir sebebi – aýyrtady dep qorqamyz. Qazir osylaısha alańdaýǵa negiz bar ma?
- Iıa, adamdardyń kópshiligi stomatologke qaralýǵa qorqady, sonyń ishinde egde jastaǵy adamdarda qorqynysh basym. Óıtkeni Keńes zamanynda tisti aýyrtyp emdeıtin, qazir bul sala damyǵan, zamanaýı preparattardy qoldaný nátıjesinde aýyrǵany sezilmeıdi. Sondaı-aq kresloǵa otyrǵan ár naýqaspen til tabysý qajet, onyń qorqynyshyn seıiltip, ózin bos ustaýǵa kómektesý kerek. Sonda ǵana jumys sapaly atqarylady. Keshegi men búgingi stomatologııany qazir salystyryp bolmaıdy. Buryn jaqtarynyń tisi tússe, ol syrqatqa úlken aýyrtpalyq týdyryp, almaly-salmaly jáne yńǵaısyz protez kııýge májbúr bolatyn. Onymen tamaqty durys shaınaı almaısyń, taǵamnyń keı túrinen bas tartýǵa týra keledi. Al bul densaýlyqqa tikeleı áser etedi. Qazir jaǵdaı ózgergen. Tis julý ótken zaman ádisi. Tis jıegi asqynbaǵan jaǵdaıda ony barynsha saqtap qalýǵa tyrysamyz. Protezdeý jetildirildi, budan basqa ımplanttar qoıylady. Elimizde de tis ımplantatsııasy jaqsy damyǵan.
- Aýyzda tistiń bolmaýynyń saldary qandaı?
- Aýyzda tistiń bolmaýy árıne aǵzaǵa, jalpy densaýlyqqa áser etedi. As qorytý – aýyzdan bastalady. Sol sııaqty asqazanǵa, kelbetke, túrge áser etedi. Mysaly, tis - aýyzda joq jaǵyna qaraı qısaıyp ketýi múmkin. Nemese tómen túsip, joǵary kóterilip ketedi. Bul keıin tis salǵan kezde kedergi keltiredi. Keıde julyp tastaýǵa májbúr bolyp jatamyz.
- «Tátti kóp jeme, tisińdi búldiresiń» dep eresekter balalarǵa jıi aıtyp jatady. Tistiń búlinýine shynymen de tátti áser etedi me?
- Tistiń búlinýine basty sebep – tátti emes, gıgıena. Aýyz qýysyn taza ustaý. Bul jerde tisti birneshe ret jýý mańyzdy emes, eń bastysy sapaly tazalaý. Árıne, jegen tamaq ta áser etedi, sonyń ishinde kómirsýdy jıi tutyný. Jastardyń arasynda tis aýrýynyń jıi taralýyna osy sebep. Fast-fýd olardyń súıikti taǵamyna aınalǵan. Sondaı-aq tis óz qyzmetin qazir tolyq atqarmaıdy. Іship-jeıtin tamaǵymyz bári jumsaq, bul da áser etedi.
- Óńir turǵyndary óz tisterine kútim jasap, emdetýge beıim be ?
- Oblys turǵyndarynyń tisti emdetýge qulshynysy joǵary dep aıta almaımyn. Tis saý bolýy úshin, stomatolog-dárigerge jarty jylda bir ret kórinip turý qajet. Aýyrmasa da, óıtkeni tis birtindep buzylady. Bastapqy kezde tisti emdeý ońaı, ári arzan. Al aýyratyn bolsa – ol asqynǵany. Ókinishke oraı bizde tisin emdetkennen góri ádemilikti, máselen tyrnaq-kirpik ósirýdi, taǵy basqa kosmetıkalyq sharalardy birinshi orynǵa qoıady.
- Sizdiń tájirıbeńizde bolǵan, esińizde qalǵan qyzyqty jaıttar bar ma?
- Ýnıversıtetti bitirgen kezim, bizdiń stomatologııaǵa tisin emdetýge bir adam keldi. Onyń tis aýrýyn sezbeıtin erekshe qasıeti bar eken. Biz er adamnyń tisterin anestezııasyz emdedik. Klıentimiz bir ret te aýyrsynǵan joq. Tań qaldyq, odan keıin praktıkamda mundaı jaǵdaı qaıtalanǵan emes. Sondaı-aq birde qabyldaýǵa 70-ter shamasyndaǵy áıel keldi. Ol sheshiletin protez taǵady eken, ony jańasyna aýystyrmaq boldy. Áıel protezine birdeńeniń batyp, aýyrtatynyn aıtty. Biz rentgenge túsirip qarasaq, baıaǵyda túsip qalǵan tistiń ornyna jańasy óse bastapty.
- Oqyrmandarymyzǵa tisteri uzaq ýaqyt saý bolýy úshin qandaı keńes berer edińiz?
- Eń aldymen durys tamaqtanýǵa, paıdaly taǵamdardy tutynýǵa keńes beremin. Kópshilik bul týraly bilgenimen, kúndelikti qoldanbaıdy. Táttilerdi, ásirese, jatar aldynda azaıtyp, onyń ornyna sútti, syr men irimshikti, túrli etter men balyqty tutynǵan jón. Bul jalpy densaýlyqqa áser etedi. Aýyz qýysynyń gıgıenasyn saqtap, tisti sapaly tazalaý qajet. Qazirgi ýaqytta ol úshin tis şetkasynan basqa da quraldar jetkilikti. Ysqyshtar, ırrıgatorlar, pastalardyń kóptegen túri bar. Jarty jylda bir ret stomatologqa baryp, tisti teksertip otyrǵan durys. Munyń bárin oryndaǵan jaǵdaıda ádemi tisterińiz kópke deıin saqtalady.
- Áńgimeńizge rahmet!