Adam óz densaýlyǵy úshin eń aldymen ózi jaýapty bolýy kerek
Nátıjesi de jaman emes, densaýlyq saqtaý júıesi sapaly damyp, halyq densaýlyǵynyń kórsetkishteri jaqsara tústi. Málimetterge súıensek, bala týý ósip, ómir súrý uzaqtyǵy ulǵaıǵan. Sonymen qatar, ult densaýlyǵynyń salaýattylyǵyn odan saıyn damytý maqsatynda elimizde arnaıy «Salamatty Qazaqstan» baǵdarlamasy qabyldanǵan bolatyn. Ótken bir jyl ishindegi jetistikter men aldaǵy mindetter týraly búgin Parlament Májilisinde ótken Úkimet saǵatynda Densaýlyq saqtaý mınıstri Salıdat Qaıyrbekova baıandap berdi.
Mınıstrdiń aıtýynsha, «Salamatty Qazaqstan» baǵdarlamasy Elbasynyń barlyq tapsyrmalary kórsetilgen densaýlyq saqtaýdyń qoljetimdi, sapaly, áleýmettik-baǵdarlanǵan jáne ekonomıkalyq tıimdi júıesin damytýǵa baǵyttalǵan qajetti sharalardyń jıyntyǵyn aıqyndady. «Elbasynyń alǵa qoıǵan mindetterine sáıkes biz óz qyzmetimizdi basymdy túrde halyqtyń ólim-jitimi men múgedektiktiń negizgi sebepteriniń aldyn alýǵa toptastyrdyq. Alǵan qoıǵan mindetterdi sheshý úshin DDU, Dúnıejúzilik bank, ıÝNISEF, BUUÓÓ sekildi halyqaralyq uıymdardyń jáne basqa da úılestirilgen uıymdardyń resýrstary jumyldyryldy. Bastapqy býyn qyzmetiniń profılaktıkalyq baǵyttylyǵyn iske asyrý maqsatynda respýblıkada 201 densaýlyqty nyǵaıtý ortalyǵy, 87 temekige qarsy ortalyq, 44 jastar densaýlyq ortalyǵy, 2501 densaýlyq mektebi jumys isteýde», - deıdi mınıstr. Onyń aıtýynsha, respýblıka aýmaǵyn qamtyǵan Ulttyq skrınıngtik baǵdarlama engizilip, bul shamamen 7 mln. adamdy qamtysa, onyń ishinde 1,2 mln. adamda aýrýlar der ýaǵynda anyqtaldy. Al shalǵaıdaǵy óńirlerde aýyl turǵyndaryna arnalǵan jyljymaly medıtsınalyq keshender bazasynda 150 myńnan asa adamdy tekserip-qaralsa, 170-ke jýyq zerthanalyq-dıagnostıkalyq zertteýler júzege asypty.
Toqtala ketetin jaıt, básekege qabiletti elderdiń qataryna kirigýge umtylatyn memelketter úshin qoıylatyn talapty kórsetkishterdiń bolatyny aıqyn. Onyń ishinde ana men bala ólim-jitimi, qan aınalym júıesiniń aýrýlary, onkologııalyq aýrýlar, týberkýlez jáne jaraqat alý saldarynan bolatyn aýrýlardy tómendetý elimizdiń básekege qabilettiligin arttyrýǵa múmkindik beredi.
Óz baıandamasynda mınıstr Salıdat Qaıyrbekova da osy máselege basa nazar aýdarǵan bolatyn. Onyń aıtýynsha, qan aınalymy júıesiniń aýrýlarynan ólim-jitimdi tómendetý boıynsha júıeli sharalar qabyldanǵannyń arqasynda bul kórsetkish sońǵy jyldary 20 paıyzǵa tómendegen. Júrek-qan tamyr aýrýlaryn emdeýde ozyq tehnologııalar engizilýdiń arqasynda, 2011 jyl ishinde júrekke 8 myńnan astam operatsııa, onyń ishinde 6,5 myń júrekke ashyq operatsııa jasalǵan. Elbasynyń tapsyrmasy boıynsha Astana qalasynda álemdik deńgeıdegi Kardıohırýrgııa ulttyq ǵylymı ortalyǵy ashylyp, onda 600-den astam kardıohırýrgııalyq operatsııa jasalypty. 8 ınsýlt ortalyǵy ashylǵan.
Erekshe atap óterligi, 2011 jyly alǵash ret Qazaqstanda Ulttyq ǵylymı medıtsınalyq jáne Kardıohırýrgııalyq ortalyqtardyń bazasynda jasandy júrektiń sol jaq qarynshasyn aýystyryp qondyrý operatsııalary jasalypty. «Eger 2011 jyly 8 operatsııa jasalsa, 2012 jyly 30-dan astam operatsııa jasaý kútilýde. Osyndaı bir operatsııanyń quny shamamen 44 mln. teńge turady. Qazaqstan - keńestik dáýirden keıingi kezeńde osyndaı biregeı operatsııa jasalǵan jalǵyz el. Buǵan deıin ol eń damyǵan álemniń 22 eline jasalǵan. Bul rette operatsııaǵa aqy tóleý respýblıkalyq bıýdjetten júzege asyryldy», - deıdi mınıstr.
Básekege qabilettiliktiń densaýlyq saqtaý salasyndaǵy taǵy bir mańyzdy kórsetkishi - Ana men bala ólim-jitimin tómendetý. Osy maqsatta Respýblıkalyq shtab qurylǵan. Profılaktıkalyq tekserý aıasynda 1 mln. 20 myń áıel men 4 mln. 200 myń bala qamtyldy. «Keńestik dáýirden keıingi kezeńde biz tuńǵysh ret balalardy ókpe qabynýyn qozdyrý ınfektsııasyna qarsy vaktsınatsııalaýǵa kiristik. Búgingi kúni elimizdiń 4 óńirinde vaktsınatsııanyń bul túrimen 260 myńnan astam bala qamtylǵan. 2015 jylǵa deıin balalardy vaktsınatsııalaý búkil respýblıka boıynsha kezeń-kezeńmen júrgiziletin bolady», - deıdi S. Qaıyrbekova. Onyń sózine qaraǵanda elimizde jańa týǵan náresteler hırýrgııasynyń qyzmeti belsendi damýda. Osyndaı keshendi sharalar elimizdegi ana ólimi kórsetkishin 1,5 esege, náresteler ólimin 9,9 paıyzǵa tómendetýge múmkindik bergen.
Al onkologııalyq aýrýlardyń aldyn alýǵa keletin bolsaq, osy baǵyttaǵy qyzmetti jaqsartý sheńberinde qaterli isikterdi erte anyqtaýǵa barynsha mán berilip keledi. «Nysanaly toptarǵa profılaktıkalyq tekserip-qaraýlar júrgizildi. Dıagnostıkalaý jáne emdeýdiń ilgeri ádisteri paıdalanyldy. Nátıjesinde, respýblıkada qaterli isikten ólim-jitim kórsetkishiniń 8,3 paıyzǵa tómendeý úrdisi bar. Bul rette aıta keterligi, elimizde onkologııalyq qyzmetti jańartý qajettiligi kelip jetti. Sondyqtan biz osy jyly Elbasynyń Joldaýyn erekshe rýhpen qarsy aldyq, onda onkologııalyq kómekti damytý baǵdarlamasyn ázirleýge jáne Ulttyq ǵylymı onkologııalyq ortalyq qurý týraly tapsyrmasy berildi», - deıdi vedomstvo basshysy.
Jalpy «Salamatty Qazaqstan» memlekettik baǵdarlamasyn iske asyrýdyń birjyldyq aldyn ala qorytyndysy boıynsha bala týý 0,2 paıyzǵa óskenin, jalpy ólim-jitimniń 2,3 paıyzǵa tómendegenin kórsetken. «Biz «Salamatty Qazaqstan» memlekettik baǵdarlamasyn iske asyrýdyń birinshi jylyn aıaqtadyq, ıaǵnı barlyq baǵyttar boıynsha júıeli jumys endi bastalýda. Al aǵymdaǵy 2012 jylǵa negizgi mindeti boıynsha biz ómir súrý uzaqtyǵyn ulǵaıtýǵa, ana men bala ólim-jitimin tómendetý, sondaı-aq negizgi áleýmettik máni bar aýrýlardy tómendetýge baǵyttalǵan sharalardy qabyldaýǵa barynsha mán beremiz. Onyń ishinde salamatty ómir saltyn qalyptastyrý, ınfektsııalyq emes aýrýlardy profılaktıkalaý jáne onymen kúres jandana túsetin bolady», - deıdi mınıstr.
Al Memleket basshysynyń aǵymdaǵy jylǵy Joldaýynda júktegen tapsyrmalaryn oryndaý maqsatynda Densaýlyq saqtaý mınıstrligi azamattardyń óz densaýlyǵyna yntymaqty jaýapkershilik tetikterin engizýdi qolǵa almaqshy. Bul rette mınıstrden, ákimderden, jumys berýshilerden, azamattan bastap erli-zaıyptylarǵa deıin densaýlyq saqtaýǵa degen jaýapkershilik normalary naqty aıqyn kórsetiletin bolady. Mınıstrdiń paıymynsha, mundaı normalardy qabyldamaı, azamattardyń óz densaýlyǵyna barynsha kóńil bólý mádenıetin sińirý ońaıǵa soqpaq emes.
«Mysaly, Qazaqstanda júrgizilgen zertteýlerden kórip otyrǵanymyzdaı, bizde halyqtyń 80 paıyzǵa jýyǵy dene shynyqtyrý men sportpen aınalyspaıdy, halyqtyń 30 paıyzy alkogol jáne temekini tutynady, deneniń artyq salmaq aýrýymen halyqtyń 35 paıyzy zardap shegýde. Memleket basshysy óz sózinde aıtyp ótkendeı, aýyrýdyń paıdasy joq ekenin halyq túsiný tıis», - deıdi mınıstr.
Rasynda da dál osy máseleni ótken jolǵy Joldaýynda Elbasy Nursultan Nazarbaev ta kótergen bolatyn. Onda Prezıdent: «Adam naýqastaný onyń ózine tıimsiz ekenin túsinýi kerek. Bizde densaýlyq saqtaý isi tegin, biraq, búginde zeınetaqy qorlarynda jasalyp jatqandaı, bolashaq - medıtsınadaǵy saqtandyrýda. Adamnyń ózi, oǵan jumys berýshi jáne memleket jaýapkershilikte bolady. Adamnyń densaýlyǵy neǵurlym nashar bolsa, ol soǵurlym az saqtandyrylady, neǵurlym jaqsy bolsa, saqtandyrý somasy da soǵurlym kóp bolmaq. Qazir adamdar jaqsy medıtsınalyq qyzmet kórsetiletin emdeý mekemelerin tańdaıdy. Olar bul máseleni anyqtap aldy, endi odan ári qozǵalý qajet», - deı kele, ákimderge halyqtyń dene shynyqtyrýmen jáne sportpen jappaı aınalysýy úshin sporttyq ınfraqurylymdardyń qoljetimdiligin keńeıtý týraly máseleni sheshýdi tapsyrǵan edi.
Rasynda qazir Qazaqstanda, onyń ishinde halyq kóp shoǵyrlanǵan qalalarda sporttyq ǵımarattar barshylyq. Astana men Almatynyń ózinde birqatar joǵary deńgeıli nysandar ashyldy. Alaıda munyń bári halyqqa qoljetimdi me? Kez kelgen azamat ózi turatyn aýdanynda qandaı da bir sporttyń túrimen aınalysýy úshin qolaılylyq qaralǵan ba? Minekı, máseleniń osy jaǵyna barynsha mán bergen oryndy sekildi. ıAǵnı salamatty ómir saltyn jaqyndatý úshin adamdardyń sportpen aınalysýyna barynsha jaǵdaı qamtylsa ıgi.
