Actanada aýtızm taqyrybynda halyqaralyq konferentsııa ótti
ASTANA. KAZINFORM - Astanada Nazarbaev Ýnıversıtetinde «Shekteýden tys: Aýtızm jolyndaǵy múmkindikterdi keńeıtý» atty aýtızmge arnalǵan Halyqaralyq konferentsııasy ótti.
Konferentsııaǵa ınklıýzıvti bilim berý jáne ońaltý salasyndaǵy AQSh, Frantsııa, Reseı, Ózbekstan, Qyrǵyzstan elderiniń sarapshylary qatysty. Uıymdastyrýshy – «Bolashaq» korporatıvtik qory.
Konferentsııanyń maqsaty – aýtızm spektriniń buzylystary (ASB) týraly qoǵamnyń habardarlyǵyn arttyrý, dıagnostıkalaý jáne aýtızm bar balalardy qoldaý salasyndaǵy tájirıbe almasý jáne ozyq praktıkalardy úıretý, sondaı-aq aýtızm bar balalardy qoǵamǵa qosý jáne olardyń damýyna jáne óz qabiletterin shyńdaýda teń múmkindikterdi qamtamasyz etý boıynsha bastamalardy ilgeriletý.
Resmı derekterge sáıkes Qazaqstanda aýtızm spektriniń buzylýy bar 16 700 bala turady. AQSh-tyń Aýrýlardy baqylaý jáne aldyn alý ortalyǵynyń derekteri boıynsha árbir 36-shy balaǵa jáne 45-shi eresek adamǵa aýtızm dıagnozy qoıylǵan.
Konferentsııada sóz sóılegender: fılosofııa doktory, BCBA-D, IBA, Halyqaralyq minez-qulyqty taldaý uıymynyń atqarýshy dırektory Maıkl Mıýller (AQSh), pedagogıka ǵylymdarynyń doktory, Frantsııanyń Psıhomotorlyq terapevtter federatsııasy bas hatshysynyń orynbasary Nıkolıa Raınal (Frantsııa), Autism Speaks, ıÝNISEF halyqaralyq uıymdarynyń ókilderi, TMD elderiniń sarapshylary: «Motıvatsııa jáne yntymaqtastyq akademııasy» AVA-ortalyǵynyń dırektory, VSVA, IBA, CBA-S sýpervızory Sergeı Balashev (RF), psıhologııa magıstri, sertıfıkattalǵan minez-qulyq taldaýshysy jáne SVA-S sýpervızor Darıa Brajenkova (RF), sertıfıkattalǵan BCBA, IBA, CBA-S minez-qulyq taldaýshysy, resýrstyq synyptar sýpervızory Natalıa Foşýnova (RF), Arnaıy bilim berý magıstri, AVA-ınstrýktor, assıstent-pedagog Natalıa Frolova (RF). Sertıfıkattalǵan minez-qulyq taldaýshysy jáne SVA-S sýpervızor Zýhra Sattarova aýtızm bar balalar men eresekterdi qoldaýdaǵy Ózbekstannyń tájirıbesi týraly aıtyp berdi, al sertıfıkattalǵan VSaVA, IBA, CBA-S minez-qulyq taldaýshysy Begımaı Kaparova Qyrǵyzstannyń tájirıbesimen bólisti.
Konferentsııaǵa qatysý úshin 150-den astam ata-ana jáne 900 maman tirkeldi. Qazaqstannyń 6 qalasynan, sondaı-aq Ózbekistan men Qyrǵyzstannan shamamen 820 adam konferentsııa tyńdaýshysy boldy. Sharanyń onlaın kórsetilimin 250 adam tamashalady. Olardyń arasynda: AVA-terapıster, memlekettik jáne jeke bilim berý jáne medıtsınalyq ortalyqtardyń basshylary, EDSh, BDSh ınstrýktorlary, ádiskerler, áleýmettik qyzmetkerler, bastaýysh synyp muǵalimderi, tárbıeshiler, logopedter, defektologtar, assıstent-pedagogtar, ınklıýzıvti bilim berý úılestirýshileri, kýratorlar, sýpervızorlar, jalpy praktıka dárigerleri, pedıatrlar, rezıdent dárigerler, nevropatologtar, psıhıatrlar, balalar psıhıatrlary, neıropsıhologtar, narkolog-dárigerler, reabılıtologtar, sensorlyq terapevtter, sýrdopedagogtar, nýtrıtsıologtar, olıgofrenopedagogtar, ergoterapevtter, stýdentter.
Konferentsııaǵa qatysýshylar aýtızm bar balalar men eresekterdi qoldaý salasyndaǵy jahandyq tendentsııalardy jáne AQSh, Eýropa jáne TMD elderiniń tájirıbesin, ártúrli elderdiń densaýlyq saqtaý júıelerindegi aýtızm problemasyna qoldanystaǵy tásilderdi, erekshe balalarmen jumys isteýde ǵylymı dáleldengen ádistemelerdi qoldanýdyń mańyzdylyǵyn, ınklıýzıvti bilim berýdi damytý, ASB bar balalardy jynystyq tárbıeleý erekshelikterin jáne basqa da taqyryptardy talqylady. Ata-analarǵa arnalǵan sektsııada alǵashqy belgiler kezinde erte aralasý, ata-analardy minez-qulyqty qoldanbaly taldaýdyń negizgi qaǵıdattaryn oqytýdyń mańyzdylyǵy, Qazaqstanda ınklıýzıvti bilim berýdi advokatsııalaý máseleleri, sondaı-aq ASB bar balalardyń ata-analaryn psıhologııalyq qoldaýdyń róli talqylandy.
«Aýtızm boıynsha halyqaralyq konferentsııany ótkizip otyrǵanymyz birinshi ret emes, biraq osyndaı aýqymdy sharany birinshi ret ótkizip otyrmyz. Biz 5 eldiń sarapshylaryn jınadyq. Bizge 1400-deı adam tirkeldi, onyń 1000-y bilim salasynyń, sondaı-aq densaýlyq saqtaý jáne áleýmettik qorǵaý salasynyń mamandary. Konferentsııada erekshe balalarmen jumys isteýde ǵylymı dáleldengen ádisterdi qoldaný taqyryptary, ártúrli deńgeıdegi bilim berý uıymdaryndaǵy bilim berý baǵdarlamalaryn beıimdeý máseleleri, kásiptik bilim berý máseleleri, aýtızm bar balalardy tárbıelep otyrǵan otbasylardyń quqyqtyq saýattylyǵy, erte dıagnostıka, ońaltý jáne túzetý máseleleri jáne kóptegen basqa máseleler qozǵalatyn bolady. Alys shetelderden jáne TMD elderinen kelgen qonaqtarymyz óz elderindegi ınklıýzııany damytý tájirıbesi týraly áńgimeleıdi. Biz aýtızm taqyrybyna qyzyǵýshylyq tanytatyn barlyq adamdar úshin dıalog, bilim berý alańyn usynýǵa qýanyshtymyz. Bul konferentsııa aýtızm bar adamdardy qoldaý salasyndaǵy mańyzdy oqıǵa bolatynyna senimdimiz», - dedi «Bolashaq» qorynyń Qamqorshylyq keńesiniń tóraıymy Dınara Gaplan.
Dırektordyń ınklıýzııa jáne klınıkalyq qyzmetter boıynsha orynbasary Lıýsııa Mýrıllo Chako, Autism Speaks (AQSh):
«Autism Speaks-te biz aýtızm bar adamdar úshin ınklıýzıvti ári ádil álem qurýǵa tyrysamyz jáne olar óz áleýetin tolyq asha alýy úshin jumys isteımiz. BUU málimetine sáıkes dúnıe júzinde 80 mıllıon adamda aýtızm bar. Aýtızm bar adamdar qaýymdastyǵyn qoldaý úshin biz bárimiz ómir boıy jaýapty bolamyz. Balalarǵa da, eresekterge de joǵary sapaly, ǵylymı negizdelgen kómek kórsetýdi qamtamasyz etý úshin biz birge jumys isteýimiz kerek. Búkil álemde aýtızmniń taralýy artyp kele jatqanyna qaramastan qyzmetterge qol jetkizý kóptegen adamdar úshin áli de qıynǵa soǵady. AQSh Eńbek mınıstrliginiń jumyssyzdyq týraly esebinde damýynda buzylystary bar, onyń ishinde aýtızm bar árbir besinshi adamnyń ǵana jumys orny bar dep kórsetilgen. Biz Workplace Inclusion Now jumys kúshin damytý baǵdarlamasyn qurdyq, bul baǵdarlama aýtızm bar adamdarǵa jumysty, al jumys berýshilerge jumys oryndaryndaǵy ınklıýzıvtilikti qoldaý quraldaryn usynady. Biz aýtızm jáne adam quqyqtary qyzmetterin ilgeriletý boıynsha kóshbasshy quqyq qorǵaýshylar jelimiz arqyly 40-tan astam eldiń quqyq qorǵaýshylary men úkimet mınıstrlerin biriktiremiz.
Biz sizderdi aýtızm bar adamdar qaýymdastyǵy úshin teńdik pen nátıjelerdi qamtamasyz etý úshin ómir boıy jumys isteýge shaqyramyz. Sondaı-aq aýtızm bar adamdardyń ómir súrý sapasyn jaqsartý úshin ulǵaıtýǵa keletin tıimdi sheshimderdi usynýǵa shaqyramyz», - dedi óz sózinde.
Lıýsııa Mýrıllo Chako atap ótkendeı, Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy Autism Speaks-pen seriktesip, balalarǵa kútim jasaý daǵdylaryn úıretý boıynsha CST (Caregiver Skills Training for Families of Children with Developmental Disoders) trenıngti ázirledi. Trenıng balalarǵa kútim jasaıtyn adamdarǵa kómektesýge, áleýmettik qarym-qatynas, kúndelikti ómir daǵdylary jáne jaǵymdy minez-qulyq salasynda olardyń damýyna yqpal etý úshin úıde balalarymen kúndelikti is-árekette qoldana alatyn daǵdylardy usyný arqyly olardyń múmkindikterin keńeıtýge arnalǵan. Qazirgi tańda CST 35-ten asa elde, resýrstary men qajettilik deńgeıleri ártúrli elder men qaýymdastyqtarda engizildi. Aıta keteıik, «Bolashaq» qory CST trenınginde ata-analardy tegin oqytady. Qor Almaty, Oral, Kókshetaý qalalarynan 40-qa jýyq ata-anany oqytyp shyqty.
Sondaı-aq, qor aýtızm jáne basqa da mentaldyq buzylystary bar balalardyń ata-analaryna qoldaý kórsetý maqsatynda emotsıonaldyq sharshaý boıynsha psıhoterapııalyq toptar júrgizedi. «OI SANA» mentaldyq densaýlyq jobasy aıasynda 40-tan astam ata-ana men mamandar qordyń qoldaýyna ıe boldy. Qor sonymen qatar 200-ge jýyq ata-ananyń qatysýymen «Autism Talks: erekshe balaly ata-analardyń shabyttandyrar áńgimeleri» ótkizedi. Qoǵamdy keńinen aqparattandyrý jáne ınklıýzıvti qoǵam qurý maqsatynda qor aýtızm týraly aqparattyq stend ázirledi. Stendter Astana qalasynyń 20 emhanasynda ornalastyryldy.
Іs-sharanyń seriktesteri: «MYD Production» jarnama operatory, «Argymaq» premıaldy brend, «G-life» astanalyq sýy.
Іs sharanyń onlaın translıatsııasyna silteme: https://youtube.com/live/28wCp2tXvI8?feature=share.
Aıta keteıik, «Bolashaq» korporatıvtik qory 2015 jyldan beri aýtızm jáne basqa mentaldyq buzylystary bar balalarǵa arnalǵan ınklıýzıvti bilim berýdi damytý boıynsha «Ár bala mektepke barýǵa laıyqty» baǵdarlamasyn júzege asyryp keledi. Baǵdarlamanyń negizgi baǵyttary: ınklıýzııany qoldaý kabınetterin ashý, mamandardy minez-qulyqty qoldanbaly taldaý ádisterine oqytý, kásibı ádebıetti qazaq tiline aýdarý, ınklıýzıvti bilim berý salasynda zańnamany jetildirý.
Qor ázirlegen ınklıýzıvti bilim berý modeli 700-den astam uıymdarda memlekettik bilim berý júıesine engizildi. Jergilikti atqarýshy organdarmen seriktesip, Qazaqstannyń 22 qalasynda 57 ınklıýzııany qoldaý kabıneti ashyldy. erekshe bilim berýdi qajet etetin, onyń ishinde minez-qulyq buzylystary bar 800-den astam bala jalpy bilim beretin ortaǵa sátti qosylyp, bilim alyp jatyr.
Qor QR Úkimetinde júıeli reformalardy jáne QR Parlamentinde zań shyǵarý bastamalaryn jyljytady. Qordyń ınklıýzıvti bilim berýdi damytý bóliginde 80-nen astam sapaly usynymdary men túzetýleri QR zańnamalyq aktilerine engizildi. Bizdiń usynymdarymyz «Bilim berý týraly» QR Zańynyń mátinine kirdi, sonymen birge Elbasshy Qasym-Jomart Toqaev olardy QR Prezıdenti janyndaǵy Ulttyq qoǵamdyq senim keńesiniń otyrysynda QR Úkimetine usyndy.
