«Abaılańyz, sıyr!» - baspasózge sholý
Ózge el joq batyrynan Jýmong, joq tarıhynan «Quıyndy meken» syndy fılm jasap jatsa, bizdegiler kók qaǵazdyń sońynda keńdigimizdi kemsitip, bar dúnıeni barynsha batpaqqa batyrýmen keledi, dep jazady «Aıqyn» gazeti búgingi sanyndaǵy «Abaılańyz, sıyr!» atty maqalasynda. Maqala avtory jýyrda ǵana elimizdiń kınoteatrlarynan kórsetilgen osy attas kórkem fılm týraly óz oılarymen bólisken.
«Birde bir prodıýserge «Siz nege sheteldik fılmderdi kóshirýge qarajat salasyz? Sonda tyń ıdeıanyń taýsylǵany ma?» degenimizde, «Men sol sheteldik ónimderge qazaqsha boıaý beremin ǵoı» dep aqtalǵan edi. «Dýrnýshka Bettı» men «Tolstýshka» syndy fılmderge «qazaqsha boıaý» berilgen bul týyndynyń kemshin tustaryn kórmeý, kórgen soń aıtpaı qalý múmkin bolmady. Qaı janrda qandaı fılm túsiremin dese de - rejısserdiń erki. Desek te ulttyq qundylyq, qazaqy kórinis, bizdegi mentalıtetti muqatýdy doǵarsa. Biraq bul qatelik qazaq rejısserleri úshin qalypty jaǵdaıǵa engenge uqsaıdy», deıdi maqala avtory. Basylymnyń jazýynsha, komedııalyq fılmniń talabyn oryndaımyz dep kınodaǵy jastardyń shaıtan sýdy shamadan tys iship, qusqan sátin, Aıgúldiń arbada otyrǵan sátindegi jylqynyń «áreketin», aýyl turǵyndary Baıandy qýyp jibergendegi ekrannan aıtylmaý kerek beıádep sózderin, batystyń «Brıtnı Spırsi» kıetin kelte shalbaryn kıgen aýyl serisin kórsetý arqyly fılmniń mádenı deńgeıiniń qanshalyq ekeni de kórinedi. Elimizde komedııa janryndaǵy kınolar joqtyń qasy desek, bul salada ter tógilip, biraz eńbek etilýi kerek-ti. Desek te, aýyl bolmysyn, turǵyndar tabıǵatyn, qazaqy qalypty kınoǵa negizgi sıýjet etip alarda biraz oılaný qajet. Káris rejısseri Kan I So bir suhbatynda: «Men elimniń tarıhyna, mádenıetine, salt-dástúri tipti aspaptaryna arnap túsiriletin fılmderge asa uqyptylyqpen qaraımyn» dep jazady. Bizge de «QAZAQ» sózimen qatar keletin uǵymdardy kınoda beıneleýde asa abaı bolý kerek shyǵar. «Abaılańyz, sıyr!» fılminde «Aqqaınar» aýylynyń bolmysy dál kınoda kórsetilgendeı me eken?! Álde bul Esentaeva-Uzabaevtyń tanymy men qııalyndaǵy aýyl kórinisi me?! Ne desek te túsirilim toby kelesi týyndyda fılmniń taqyryby emes, mazmunynda abaılaýy kerek bolar, deıdi avtor.
Jaqynda Billboard jýrnaly tabysy kóp óner ıeleriniń tizimin jarııalady, dep jazady «Aıqyn» gazeti. Basylymnyń málimetinshe, reıtıngtiń kóshbasynda 23 jastaǵy kantrı stılinde án shyrqaıtyn ánshi Teılor Svıft tur. Ol úshin ótken jyl óte tabysty boldy, Teılor 2013 jyly 40 mıllıon dollar qarjy jınady. Ekinshi orynda - Kennı Chesnı. Ol ótken 2013 jyly 33 mıllıon dollar tabys tapty. Naqty aıtqanda, onyń sońǵy shyǵarǵan mýzykalyq «Life on a Rock» atty albomy ánshige zor tabys ákelgen, sondaı-aq kontserttik qalamaqydan túsken qarjy da Kennı Chesnıdiń dáýletin molaıtqan. Úshinshi orynda Djastın Tımberleık tur. Ol ótken jyly 31,1 mıllıon dollar qarjy tapqan kórinedi. Jeti jyldan keıin baryp óziniń «The 20/20 Experience» jáne «The 20/20 Experience: 2 of 2» atty albomyn shyǵarǵan ánshiniń daýysyn ánsúıer qaýym saǵynyp-aq qalǵan eken. Onyń dıskilerin qoldan-qolǵa satyp alyp ketken. Sóıtip, bir jylda eki ret mýzykalyq albom shyǵarǵan Djastın Tımberleık eńbekqorlyǵynyń arqasynda 31,1 mıllıon dollar tapqan. Sonymen qatar alǵashqy bestikti ataqty rok-mýzykanyń alyptary Bon Jovi (29,4 mln dollar) men Rolling Stones (26,2 mıllıon dollar) jalǵap tur. Bul tabysty olar ózderiniń sahna tórinde 50 jyldyǵyn atap ótýimen jáne kontsertten túsken qalamaqydan alǵan. Altynshy orynda 24,4 mıllıon dollarmen ánshi Beıonse tur. Odan keıingi oryndardy Maroon ($22,2 mln), Lıýk Braıan ($22,1 mln), Pınk ($20 mıllıon) alǵan. Al ondyqty Brıtanııanyń Fleetwood Mac toby 20 mıllıon dollarmen aıaqtap tur. Billboard jýrnaly anyqtaǵan tabysy mol 40 ánshiniń qatarynda ánshi Madonna joq. 2012 jyly ol 34 mıllıon dollar tabys taýyp, álemdik ánshilerdiń arasynda kósh bastaǵan edi. Al bıylǵy reıtıng boıynsha ol dáýletti 40 ánshiniń qatarynan da tabylmady. ***
Búkilálemdik jetistikter kórmesi Lýızıana shtatyn Napoleon Bonaparttan AQSh-tyń satyp alǵanyna (1803 j.) 100 jyl tolýy qurmetine Sent-Lýıs qalasynda 1903 jyly ótkizilýge tıis edi. Alaıda, ol túrli sebepterge baılanysty bir jyl keshiktirilip, 1904 jyldyń mamyrynda ashylyp, 1 jeltoqsanyna deıin ótkizildi, dep jazady «Egemen Qazaqstan» basylymy búgingi sanyndaǵy «Balmuzdaqty «vafel» stakanymen jeýdi úıretti» atty maqalasynda. Basylymnyń málimetinshe, Frantsııadan Lýızıana shtatyn satyp alý AQSh tarıhyndaǵy asa úlken saýda-sattyq oqıǵasy boldy. Mine, osy tarıhı oqıǵa qurmetine arnalǵan kórme ótkizý sharasy da óte úlken aýqymda josparlandy. Búkilálemdik jetistikter kórmesin ótkizý sharalaryn uıymdastyrýǵa Lýızıana shtatyn satyp alý qunymen para-par - 15 mıllıon dollar qarjy jumsaldy. Kórme qalashyǵynyń aýqymy kelgen qonaqtardy erekshe tańǵaldyrdy. Tek aýyl sharýashylyǵy pavılonynyń ózi ǵana 324 myń sharshy metr aýmaqty alyp jatty. Sent-Lýıs Búkilálemdik jetistikter kórmesi qalashyǵynda barlyǵy 1500 qurylys nysany turǵyzyldy. Osy qurylys nysandaryn bir-birimen jalǵastyratyn joldardyń uzyndyǵynyń ózi 120 shaqyrymǵa sozyldy. Tipti, negizgi pavılondardyń ózin syrttaı aralap shyǵýdyń ózi týrıster úshin aptaǵa jýyq ýaqytty qajet etetin edi. Kórme qalashyǵyndaǵy qurylys nysandarynyń basym kópshiligi ýaqytsha qoldanysqa arnalyp, gıpsten salyndy. Alaıda, sáýlet óneriniń ozyq úlgileri bolyp tanylǵan, máńgilik qurylys materıaldarynan turǵyzylǵan ǵımarattar da az bolǵan joq. Máselen, osyndaı eki ǵımaratta áli kúnge deıin kórkemóner jáne tarıhı murajaılar ornalasqan. Búkilálemdik jetistikter kórmesiniń jalaýy Sent-Lýıs qalasynda jeti aı boıy jelbiregende, dúnıe júzinen kelgen týrısterdi qyzyqtyrýdyń nebir amaldary jasaldy. Tipti, kórme qalashyǵyndaǵy arnaıy pavılonda Afrıkanyń, Amerıkanyń jáne Avstralııanyń ný ormandary men shóleıt aımaqtarynda mekendeıtin nebir jabaıy taıpalardyń ókilderi qamalǵan temir torlardan turatyn «adamdar zooparki» týrıster nazaryna usynyldy. Arnaıy jasalǵan úlken sahnadan álemdegi eń úlken organnan kontsert berildi. Sent-Lýıs qalasyndaǵy eń baı jáne eń iri EKSPO kórmesin uıymdastyrýshylar jeti aı boıy tórtkúl dúnıeden kelgen qonaqtardy tańdandyra bildi. ***
Keıbir derekterge qaraǵanda, jahanda Naýryz meıramyn 300 mıllıon adam atap ótedi eken. Bıyl da jalpaq jurt jańa jyldy jaqsylap turyp qarsy almaq. Ásirese, úlken merekege Arqa tósindegi jurttyń daıyndyǵy qyzý. Bul týraly «Astana aqshamy» gazeti jazyp otyr. Basylymnyń atap ótýinshe, bıyl astanalyqtar meıramǵa erekshe yqylas tanytýda. Bul kúni ótetin buqaralyq serýender men kontsertterge qalanyń kórkem bezendirilgen kórnekilikteri de erekshe kórik qosyp turary anyq. Búginde qaladaǵy oqý oryndary, qoǵamdyq oıyn-saýyq ortalyqtary men mańyzdy mekemelerdiń ǵımarattary ulttyq naqyshtaǵy órnektermen áshekeılengen. Birneshe sáýlet nyshany ornatylyp, kóshe boılary ulttyq oıý-órnektermen bezendirile bastady. Sondaı-aq, kóshelerden ózgeshe formadaǵy nebir músin túrlerin kezdestirýge bolady. Jalpy, merekege oraı, Astanada qyryqqa jýyq is-shara ótedi jáne birneshe kıiz úı tigiledi dep josparlanýda. Al, sahnalandyrylǵan basty qoıylym «Qazaq eli» monýmenti janynda kórsetilmek. Meıramǵa baılanysty qalada qaýipsizdik sharasy kúsheıtilip, kólik qozǵalysy da shektelmek. Sonymen qatar, saýda oıyn-saýyq ortalyqtary da Naýryz toıyna arnaıy baǵdarlamalaryn usynatyn bolady. Árıne, bul kúni ulttyq oıyndar, sporttyq saıystar da uıymdastyrylady, jınalǵan jurt ystyq baýyrsaq pen naýryz kójeden aýyz tıedi.
*** Alıment máselesi áli kúnge deıin áleýmettik sheshimin tappaı keledi. Zańǵa sáıkes ata-ananyń ekeýi de kámelettik jasqa tolmaǵan balalaryn asyraýǵa mindetti. Alaıda, alıment tóleýden jaltaryp júrgender kóp. Ondaı boryshkerlerge sot aktisin oryndamaǵany úshin QR «Ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly kodeksiniń» 524-babyna saı ákimshilik jaza qoldaný úshin jadyǵat toltyrylyp, sotqa joldanady, dep jazady «Astana aqshamy» búgingi sanyndaǵy «Alıment tólemeı, áýejaıda ustaldy» atty maqalasynda. . Basylymnyń málimetinshe, kóp jaǵdaıda el azamattary zańdy kúshine engen sot aktilerin oryndaýdan bas tartyp jatady. Endigi jerde májbúrlep oryndaýdyń bir sharasy - boryshkerdiń Qazaqstannan shyǵýyna ýaqytsha shekteý qoıý. Sot oryndaýshysynyń qaýlysy Qazaqstan Res¬pýblıkasynyń azamattyq is júrgizý zańnamasynda belgilengen tártippen sottyń sanktsııalaýyna jatady. Boryshkerlerge qatysty qoldanylatyn bul shekteý az ýaqyt ishinde tıimdiligin kórsetti. Astanada jyl basynan beri «Búrkit» bazasy boıynsha boryshkerlerge qatysty 467 ret shetelge shyǵýǵa tyıym salyndy. Máselen, Ahmetov esimdi azamat Túrkııa memleketine ushý kezinde elorda áýejaıynda ustaldy. Oǵan 156 myń teńge alıment qaryzyn tolyq ótegennen keıin ǵana elden tysqary shyǵýǵa ruqsat berildi. Al, 430 myń teńge kóleminde alıment tólemegen Ysqaqov esimdi azamat shetelge sapar shekkeli turǵan jerinen jolyna tosqaýyl qoıyldy. Sondyqtan, árbir azamat sot sheshimine qurmetpen qarap, ýaqytyly alıment tólemeýdiń saldary jeke basyna, qyzmetine nuqsan keletinin túsingen abzal.
