«Abaı joly» romany túrik tiline durys aýdarylmaǵan - ıAkýp Omeroǵly
«Menińshe, túrki áleminiń ádebıeti - dúnıedegi energııasy mol ádebıetterdiń biri. Oǵan dálel - Aıtmatov sııaqty dúnıe júzine tanymal jazýshylarymyzdyń bolýy. Túrki dúnıesi ádebıetiniń adamzatqa aıtary bar. Bizdiń jazýshylar dúnıejúzilik máselelerge qatysty pikir bildirip, óz mádenıetimiz ben tarıhymyzdan jetken altyn qazynany taratyp jatyr. Al qazaq ádebıeti - túrki dúnıesindegi eń jas ádebıetterdiń biri. Bir jaǵynan qazaq ádebıetiniń Orhon Enıseıden bastalatyn ómiri bar, ol barlyq túrki ádebıetine ortaq. Salystyrmaly túrde jas ádebıette qasań dástúrlerden ada bolyp, bolashaqqa ashyq kózben qaraıtyn múmkindik bar», - dedi ıA. Omeroǵly.
Onyń aıtýynsha, qazaqstandyq avtorlar túrik tiline belsendi aýdarylyp jatyr jáne ádebı shyǵarmalar arqyly túrik oqyrmandary qazaq tarıhyndaǵy jaıttardan habardar bolýda.
«Biz ózimiz 30 shaqty avtordy aýdarsaq, ózge baspalardan jáne úkimettiń qoldaýymen shyqqan kitaptar taǵy bar. Ǵabıt Músirepov, Ábish Kekilbaev, Abaıdyń qara sózderin shyǵardyq. Shákárim týraly kitap jaryq kórdi. Maǵjannyń jolma-jol aýdarylǵan óleńderi bar edi, kórkem aýdarma retinde taǵy bir kitaby shyqty. Ulyqbek Esdáýlet, Rahymjan Otarbaev, Smaǵul Elýbaı aýdaryldy. Túrik halqy ashtyq týraly Smaǵul Elýbaıdyń romany arqyly bildi. «Abaı joly» túrik tilinde buryn shyqqan, biraq ony biz esepke almaımyz, sebebi nashar aýdarylǵan. Osylaısha, «Abaı jolynyń» túrikshege sátti aýdarmasyn kútýdemiz», - dedi ol.
Sondaı-aq, Omeroǵly ózge tilderge qaraǵanda, túrki tilderiniń ózara aýdarmasynyń qıynyraq ekenin atap ótti.
«Syrttaǵy adamdar muny baıqamaıdy. «Túbi bir tilderdi ózara aýdarýdyń ne qıyndyǵy bar?» deıdi. Belgili bir sózdiń ekinshi týystas tilde túrli maǵynalary bolýy múmkin. Mysaly, toı týraly qazaq romany túrikshege aýdarylǵan. Toı aldynda jasalatyn quda túsý, syrǵa salý syndy barlyq jıyndardy «dúgún» (túrikshe - úılený toıy) dep aýdara bergen. Úılený toıynyń «birneshe ret ótýin» túrik oqyrmandary túsinbeıdi. Ekinshiden, túrki tilderiniń ózara ádebı-kórkem aýdarma zańdary áli damymaǵan. Muny jańa sala dep aıtsam, qate bolmaıtyn shyǵar. Máselen, aǵylshyn tilinen aýdarýdyń 100 jyldan astam tájirıbesi, qalyptasqan óz joly bar», - deıdi túrkııalyq ókil.
Sonymen birge, ıA. Omeroǵly Aıtmatov syndy tanymal tulǵalar shyǵý úshin shyǵarmalardy kóbirek aýdaryp, forým-jınalystardy jıi ótkizý qajettigin jetkizdi.
«Muhtar Áýezov qoldaý kórsetpegende, álem oqyrmandary Aıtmatovtaı talanttyń bar ekenin bilmes edi. Forým sóziniń ózi pikir almasý maǵynasyna keledi. Búgin de túrli elderden kelgen ádebıet ókilderimen tanysyp, ýaǵdalastyq jasastyq. Eger mundaı jıyn jyl saıyn ótkizilse, Astana -halyqaralyq ádebı ortalyqqa aınalady. Biz de óz tarapymyzdan túrki elderiniń ádebı, mádenı jáne ǵylymı jýrnaldaryn biriktiretin elektrondy resýrs ashtyq. Jyl saıyn ádebı jýrnaldar jıyny men aýdarmashylar forýmyn ótkizemiz», - dep sózin túıindedi ıA. Omeroǵly.
Aıta keteıik, Eýrazııa Jazýshylar odaǵy - halyqaralyq uıym. Onyń quramyna 14 elden 180 jazýshy, aqyn jáne túrkitanýshylar enip otyr. Odaqtyń maqsaty - oqyrman qaýymdy elder arasyndaǵy ádebı dástúrlermen, túrki tildes avtorlardyń shyǵarmashylyǵymen, tarıhta elenbeı qalǵan derektermen, til máselesimen tanystyrý.
Eske sala ketsek, Astanada «Qazirgi zamanǵy sóz energııasy» atty halyqaralyq ádebı forým ótti. Onda proza, poezııa, dramatýrgııa jáne aýdarma isindegi ózekti máseleler talqylandy jáne Qazaqstannyń jazýshylar odaǵy men Irannyń jazýshylar qaýymdastyǵy ózara yntymaqtastyq týraly memorandým bekitti.
