Abaı ilimin tereń túsinýimiz tıis - Sápen Ańsatov
«Bıyl Abaıdyń 175 jyldyǵyna oraı elimizde túrli sharalar, jıyndar, dóńgelek ústelder ótkizilip keledi. Kópshilik nazaryna kınolar men spektaklder usynyldy. Jalpy, Abaıdy dáripteýden, nasıhattaýdan kende emespiz. Elimizdiń barlyq qalasy men aýdandarda dala danyshpanynyń qurmetine qoıylǵan aýyldar, kósheler men mektepter bar. Eńseli eskertkishter boı kótergen», - dedi ol áńgime basynda.
Onyń aıtýynsha, Qytaı halqy óz eliniń uly oıshyly Konfýtsıı ilimine den qoıyp, búginde álem jurtshylyǵy aldynda bedelin bıiktete tústi. Bul memlekette jer shary halqynyń besten bir bóligine jýyǵy ómir súredi.
«Qazir álemniń barlyq eline barsańyz, Qytaıda shyǵarylǵan ónimderdi kezdestirmeý múmkin emes. Oılanyp kórelik, olar mundaı tabysqa qalaı qol jetizip otyr? Osy máselege den qoıyp kórelik. Qytaı halqy Konfýtsııa ilimin dáripteıdi. Óz eli men kóptegen memleketterde onyń ilimin oqytatyn ortalyqtar men ınstıtýttary bar. Ókinishke oraı, bizde Abaı ilimin dáripteý jóninen ázirge mundaı bıikke kóterile qoıǵan joqpyz.
Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev respýblıkalyq basylymda jarııalanǵan maqalasynda Abaıdyń bes dushpannan qashyq bolý qajettigi jóninde aıtqan oıly pikirine nazar aýdardy. Alash balasy ósek, ótirik, maqtanshaq, erinshek, beker mal shashpaq sekildi jat ádetterden boıyn aýlaq ustaǵany durys. Nesine jasyramyz, mundaı kemshilikter boıymyzda áli kúnge deıin kezdesedi. Ótirik aıtatyn adamdar aramyzda az emes. Ósek órti de órship turǵanyn ańǵaramyz. Maqtanshaqtyq qasıetimiz áli de bar. Biz ótkenimizdi aıtyp, maqtan jasaýǵa da ábden qumarmyz. Halyq óz tarıhynan taǵylym alýy qajet shyǵar. Biraq, ony qur maqtanǵa aınaldyrý ábestik. Erteńin oılaǵan árbir ult búgingi tirshiligin bekemdegeni durys. Biz Abaı ilimin sanamyzǵa shegelep, keleshek urpaq bizdi maqtan tutatyn áreket jasaǵanymyz óte oryndy bolady», - dedi Sápen Ańsatov.
Ol kisi Abaı ilimi bizdiń ıdeologııanyń baǵdarshamy bolýy tıis ekenine toqtaldy. Rýhanı jańǵyrý degenimiz - Abaıdyń tolyq adam kontseptsııasyn meńgerip, sonyń jolynda sanamyzdyń, atqaratyn isimizdiń ozyq bolýy.
«Álemniń kósh bastaǵan elderimen ıyq tirestirip júrýmiz úshin sol qaǵıadany qaperde ustaýymyz tıis. Biz ótirik aıtpaý úshin emes, ótirik aıta almaıtyn jaǵdaıǵa jetkenimiz jón. Abaıdyń «Birińdi qazaq biriń dos, kórmeseń istiń bári bos» degen danalyǵyn árbirimiz jaqsy bilemiz. Halqymyzdyń bilimdi azamatynyń biri Myrzageldi Kemel kezinde «Birin-biri kóre almaı júrgen qazaqty birin-biri kórmese tura almaıtyn qazaq etse eken» deıdi. Bul Abaıdyń joǵaryda aıtqan sózimen qabysyp jatyr. Birlik pen yntymaqtyń joly berekege bastaıtyny belgili.
Jalpy, Abaıdyń álemine tereń boılaý ońaı is emes. Muhtar Áýezovtiń «Abaı joly» roman-epopeıasyn túsinip oqyp shyǵýdyń ózi árbir adamǵa jeńil tımeıdi. Alash jurtyna esimi jaqsy tanymal ǵalym, marqum Áýezhan Qodar «Abaıdyń ilimimen júretin qoǵam jasaýymyz mindet» degen oıyn bildirgen edi. Meniń aıtarym, árbir adam ózine suraq qoıyp júrýi tıis. Eldiń keleshegin oılaǵan árbir azamat «Men Abaı aıtqan jaman qasıetti ustanyp júrgen joqpyn ba» dep ózine syn kózben qaraǵan jaǵdaıda ol bizdi izgilikke bastaıtyny sózsiz», - dedi ol.
Sápen Ańsatov búgingi mereıtoı qazaq qoǵamyna úlken serpilis beredi degen oıda ekenin jetkizdi.
«Aqparat kózderi arqyly aldaǵy ýaqytta elordadaǵy Eýrazııa ýnıversıtetiniń janynan Abaıtaný ortalyǵy men ınstıtýt ashylatynyn bildik. Orta mekteptiń oqýlyqtary men hrestomatııalaryna Abaıtaný páni engiziletininen habardarmyz. Ol joǵary oqý oryndarynda da oqytylady. Munyń ózi – úlken jumys. Keleshekte qazaq halqy Abaı rýhy rıza bolarlyq bolmys qalyptastyrýy tıis. Shyǵystyń uly oıshyly Ferdoýsı zamanynan jetken «Qanshama adam kórdim, ústinde kıimi joq, qanshama kıim kórdim, ishinde adamy joq» degen sóz bar. Qazir bizdiń kıimiz bútin, sondyqtan rýhanı jetilý úshin ishki jan-dúnıemizdi túzeýimiz kerek. Sonda ǵana Abaı ilimin tereń túsinip, ózgeler qyzyǵa qaraıtyn halyqqa aınalamyz. Jaman ádetten arylamyz. Qoǵamda ortaq sana qalyptastyratyn júıe qalyptasady.
Elimizde Abaı ilimimen júretin qoǵam qalyptastyrý úshin keshendi úlken baǵdarlama bolýy tıis. Mereıtoı atalyp ótkennen keıin de bul baǵytta naqty jospar jasalyp, sol baǵytta nátıjeli ister atqarǵanymyz artyq emes», - dedi S.Ańsatov.
