9 qazan. Jylnama

Kazinform oqyrman nazaryna 9 qazanǵa arnalǵan ataýly kúnder men este qalar oqıǵalar kúntizbesin usynady.

ATAÝLY KÚNDER

Dúnıejúzilik poshta kúni

1957 jyly bolǵan búkildúnıejúzilik poshta odaǵynyń 14-shi kongresiniń sheshimi boıynsha, 1874 jyly poshta odaǵynyń qurylǵan kúnine oraı atalyp ótedi.

ESTE QALAR OQIǴALAR

1992 jyly tarıhshy Halıfa Altaıǵa «Ata jurttan Anadolyǵa deıin» atty kitaby úshin Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń «Alash» syılyǵy berildi.

1996 jyly Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń Jarlyǵymen Ońtústik Qazaqstan oblysyndaǵy Kırov aýdany Asyqata aýdany (qazir Maqtaaral aýdanyna qarasty kent), Alǵabas aýdany Báıdibek aýdany bolyp ózgerdi.

2006 jyly Qyzylorda oblysy Jalaǵash aýdanynyń ortalyǵy – Jalaǵash kentindegi alańǵa Kenesarynyń azattyq kúresindegi basty batyrlardyń biri – Buqarbaıǵa eskertkish ornatyldy. Eskertkish avtory, belgili músinshi Muratbaı Úmbetovtiń aıtýynsha, eskertkishtegi onyń aıaǵynyń janynda jatqan jolbarys batyrdyń jas kezindegi qaımyqpaıtyn júrektiligi týraly ańyzǵa oraı alynǵan. El ańyzyna qaraǵanda, jolbarystaı - ultjandy batyrdyń túsinen shyqpaıtyn arýaqty serigi bolǵanǵa uqsaıdy.

2008 jyly Qazaqstan Respýblıkasynda alǵash ret «Birinshi respýblıkalyq poshta markalarynyń kollektsııasyn jınaýshylar sezi» bolyp ótti. Sezd barysynda «Qazaqstannyń poshta markalarynyń kollektsııasyn jınaýshylar odaǵy» qoǵamdyq birlestigin qurý uıǵaryldy.

2010 jyly qazaqstandyq mýzykant Marat Bısenǵalıev ózi qurǵan Batys Qazaqstan fılarmonııalyq (WKPO) jáne Úndistan sımfonııalyq (SOI) orkestrleriniń jetistikteri úshin Azııa jáne Tynyq muhıt aımaǵynyń sımfonııalyq orkestrler (AAPRO) Alıansynyń basshylyq quramyna saılandy.

2012 jyly Astanada Bolon protsesi jáne akademııalyq utqyrlyq ortalyǵynyń tanystyrylymy ótti. Ortalyqtyń basty maqsaty – elimizdegi ulttyq jáne joǵary oqý oryndarynyń deńgeıinde kelisilgen Bolon protsesiniń qaǵıdattaryn tolyq júzege asyrýǵa járdemdesý.

2013 jyly Álem ádebıetiniń kórnekti ókili, parsy-tájik aqyny Fırdoýsıdiń «Shahname» dastanynyń kóshirmesi Astanadaǵy Ulttyq akademııalyq kitaphanada tanystyryldy. Búginde «Shahnameniń» qypshaq tilindegi túpnusqasy tájik elinde saqtalǵan. Al onyń kóshirmesin Qazaqstanǵa belgili jazýshy Rollan Seısenbaev alyp keldi.

2014 jyly Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń Brıýsselge jasaǵan jumys sapary aıasynda Qazaqstan men Eýropalyq Odaq arasynda QR-dyń Dúnıejúzilik saýda uıymyna kirýi jónindegi ekijaqty kelissózderdi aıaqtaý týraly birlesken qujatqa qol qoıyldy.

2015 jyly Shymkentte qazaqtyń batyrlary Tileý Aıtuly men onyń uly Joldyaıaqqa arnalǵan eskertkish ashyldy. Tas músin Qajymuqan atyndaǵy ortalyq stadıonnyń batys jaǵyndaǵy gúlzarbaqta ornalasty. Tarıhı músinniń ashylý saltanatyna jergilikti bılik ókilderi men shahar turǵyndary jáne Aqtóbeden arnaıy kelgen batyrdyń urpaqtary qatysty. Tarıhı keshenniń avtory – músinshi Ábdikárim Ahmetov. Eskertkishtiń bıiktigi – 10 metr. Tileý Aıtuly – Alty alashqa áıgili, bı ári batyr qolbasshy. Noǵaı ulysynyń bıleýshisi Musanyń urpaǵy. 1681-1684 jyldary jońǵarlarǵa qarsy shapqan, Saıram soǵysynda 17 myń qol jınap, qasyna uly Joldyaıaq pen inisi Qaldybaı batyrlardy ertip, sol dalada erlikpen qaza tapqan.

2017 jyly Qazaqstannyń dıplomatııalyq qyzmetiniń 25 jyldyǵyna arnalǵan poshta markasy aınalymǵa endi. Poshta markasynyń nomınaly – 100 teńge, tırajy – 10 myń dana.

2019 jyly tanymal jas ánshi Danelııa Tóleshova Qazaqstandaǵy ıÝNESKO Klýbtarynyń elshisi mártebesin aldy. Tósbelgi men mártebesin rastaıtyn ataýly sertıfıkat Qazaqstandaǵy ıÝNESKO Klýbtary Federatsııasynyń respýblıkalyq esep berý-saılaý konferentsııasy kezinde tabys etildi. Qazaqstannyń ıÝNESKO Klýbtarynyń ýákiline áleýmettik mańyzy bar jumystardy júrgizetin, belsendi azamattyq ustanymy men pikiri qoǵam úshin mańyzdy bolyp tabylatyn kórnekti qoǵam qaıratkerleri aınalýda. Elshi ıÝNESKO qundylyqtaryn nasıhattaıdy, Qazaqstannyń ıÝNESKO Klýbtarynyń maqsattary men mindetteri týraly qoǵamnyń habardarlyǵyn arttyrady, klýbtyq qozǵalysty jurtshylyq arasynda tanymal etýge yqpal etedi.

2019 jyly Uly aqyn jáne oıshyl Abaıdyń 175 jyldyq mereıtoıy qarsańynda Qarqaraly aýdanynyń turǵyny jerlesterine syılyq jasady. Manarbek Kárim óziniń ulymen birge Abaıdyń portretin tasqa oıyp, Qarqaralydaǵy tarıhı ǵımarattyń janyna ornatty.

Bul oryn arnaıy tańdalǵan. Bir kezderi dál osy úıge Abaıdyń ákesi Qunanbaı da kelgen. Abaıdyń ózi balalyq shaǵynda munda birneshe ret bolǵan. Eskertkish tas ornatylǵan úı Muhtar Áýezovtiń «Abaı joly» romanynda egjeı-tegjeıli sıpattalǵan.

2020 jyly Temirtaý qalasyndaǵy tarıhı-ólketaný murajaıyna kelýshilerdiń nazaryna ótken ǵasyrdyń basynda jazylǵan eski Quran usynyldy. Qasıetti kitapty murajaıǵa meshittiń naıb ımamy Abdýálı Asanov syılady. Onyń otbasynda kitap atadan balaǵa mura retinde berilip otyrǵan. Ol álemniń 100 tiline aýdarylǵan. Іshinde súrelerge (bólim) jınaqtalǵan 6 200 aıat bar. Bul kitapta óz ishinde mekkelik jáne medınalyq bolyp bólinetin 114 súre bar.

2021 jyly Túrki áleminiń eń sándi ǵımarattarynyń biri - Túrkistan mýzykalyq-drama teatrynyń ashylýy ótti. Teatrdyń shymyldyǵyn belgili jazýshy-dramatýrg, QR Memlekettik syılyǵynyń laýreaty Dýlat Isabekovtyń «Bórte» pesasy ashty.

Eki jarym saǵattyq qoıylym Bórteniń Tımýchınge, ıaǵnı Shyńǵyshanǵa uzatylǵan kezinen bastap Shyńǵys qaǵannyń alyp ımperııany basqaryp turǵan kezeńin qamtıdy. Bórte álem tarıhyndaǵy uly qaıratkerlerdiń biri, Shyńǵys hannyń qońyrat taıpasynan alǵan alǵashqy áıeli ekeni tarıhtan málim. Aıta keteıik, Bórtege arnalǵan tuńǵysh shyǵarma qazaq sahnasynda da tuńǵysh ret qoıyldy.

2021 jyly qaraǵandylyq astrofotograf Evgenıı Bondardyń«Temir edelveıs» jumysy 35AWARDS top-paraǵyna tústi. Bıyl halyqaralyq baıqaýǵa álemniń 118 elinen jáne 844 qaladan 1 622 adam qatysty. Qazylar alqasyna úsh myńnan astam fotosýret usynyldy.

Evgenıı Bondar mamandandyrylǵan astronomııalyq forýmdarǵa únemi qatysady jáne júldeli oryndarǵa ıe bolady. Onyń búgingi kúngi maqsaty – óz baǵyty boıynsha 35AWARDS jyldyq baıqaýynyń jeńimpazdarynyń biri bolý. Evgenıı – áýesqoı astronom, astrofoto ol úshin hobbı boldy.

2023 jyly Qaraǵandy ​​oblysynyń polıtsııa departamentinde pılottyq negizde respýblıkadaǵy tuńǵysh otbasyǵa kómek kórsetý ortalyǵy ashyldy. Álemdik tájirıbeni eskere otyryp, turmystyq zorlyq-zombylyqpen kúresýdiń jańa ádisi engizildi