8 jeltoqsan. QazAqparat kúntizbesi
ATAÝLY KÚNDER
Halyqaralyq sýretshiler kúni
Ataýly kún álemdik aýqymdaǵy qoǵamdyq-mańyzdy oqıǵalar kúntizbesine 2007 jyly engizildi. Oǵan «Álem halyqtary óneri» Halyqaralyq qaýymdastyǵynyń ókilderi bastamashyl boldy.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1937 jylyAhmet Baıtursynuly Almaty qalasyndaǵy NKVD ǵımaraty ornalasqan jertólede atyldy. Ahmet Baıtursynuly - 20 ǵasyr basyndaǵy qazaq halqynyń ult-azattyq qozǵalysy jetekshileriniń biri, memleket qaıratkeri, Alash orda ókimeti lıderleriniń biri, aqyn, pýblıtsıst, aýdarmashy, qazaq til bilimi men ádebıettaný ǵylymdarynyń negizin salýshy uly ǵalym, ulttyq jazýdyń reformatory, aǵartýshy. Tarıhı derekterge zer salsaq, aty shýly úshtiktiń ǵulama ǵalymdy atý týraly alǵashqy sheshimi 1930 jyldyń 4 sáýirinde shyqqan. Keıin bul sheshim birneshe ret ózgertilip, Ahmet Baıtursynulyna orys zııalylarynyń ózi arasha túsedi. Osylaısha ol aıdaý men qýǵynnyń arasynda adam tózgisiz jaǵdaıda ómir súrse de 1937 jylǵa deıin qazaq paıdasyna qyzmet etýge múmkindik alady. 1937 jyly sońǵy ret tutqyndalyp, 8 jeltoqsanda atý jazasyna kesildi.
1991 jyly Mınskide Táýelsiz Memleketter Dostastyǵy (TMD) qurý týraly sheshim qabyldandy. Al 1991 jyly 21 jeltoqsan kúni Almatyda TMD-nyń Basty qaǵıdalary men maqsattary deklaratsııasyna Belarýs, Reseı, Ýkraına, Ázerbaıjan, Armenııa, Qazaqstan, Qyrǵyzstan, Moldova, Tájikstan, Túrikmenstan, Ózbekstan qol qoıdy. 1993 jyly TMD-nyń Jarǵysy qabyldandy. Memleket basshylarynyń keńesi, Úkimet basshylarynyń keńesi, Syrtqy ister mınıstrleriniń keńesi, Memleketaralyq ekonomıkalyq keńes, Sankt-Peterbýrgtaǵy úkimetaralyq assambleıanyń ortalyǵy sekildi taǵy basqa organdary quryldy. TMD-nyń turaqty jumys isteıtin organy - Mınskidegi úılestirý keńesi komıteti.
1992 jyly Qazaqstan Respýblıkasynyń Injenerlik akademııasy quryldy, onyń prezıdenti bolyp Ó.Joldasbekov taǵaıyndaldy. Qazirgi kúni Ulttyq ınjenerlik akademııa quramynda 20-dan astam ǵylymı-óndiris ortalyqtary jumys isteıdi, ol búkil Qazaqstandaǵy tehnoparkterdiń qurylýy men damýyna belsendi qatysady, onyń bólimderi men fılıaldary aımaqtaǵy óndirýshi kásiporyndarmen tyǵyz baılanysta.
2009 jyly Osakada (Japonııa) Qazaqstan Respýblıkasy Qurmetti konsýldyǵynyń ashylý rásimi bolyp ótti. Qurmetti konsýl bolyp álemge tanymal «Toshıba» korporatsııasynyń vıtse-prezıdenti Shıro Kavashıta taǵaıyndaldy.
2010 jyly Nıý-Iorktegi Christie's aýktsıonyna qazaqstandyq kórkemsýret jáne músin sheberleriniń jumystary shyǵaryldy. Bul Qazaqstan úshin erekshe oqıǵa boldy. Tanymal aýktsıon úıiniń 230 jyldyq tarıhynda munda qazaqstandyqtardyń jumystary alǵash ret satylymǵa shyǵaryldy.
2010 jyly qazaqstandyq kórnekti qoǵam qaıratkerleri Erkeǵalı Rahmadıev pen Jabaıhan Ábdildınge halyqaralyq «Drevo jıznı» marapaty tabystaldy. Atalmysh marapatty Reseı Federatsııasy Keńesiniń qoldaýymen TMD qatysýshy-elderiniń Parlamentaralyq Assambleıasy, «Drevo jıznı» qory jáne «Art-assambleıa» prodıýserlik ortalyǵy bekitken. Óner, ǵylym, mádenıet, saıasat jáne sporttaǵy kórnekti qoǵam qaıratkerlerine ǵumyryn shyǵarmashylyqqa arnaǵany úshin beriledi.
2014 jyly Qazaqstan men Bagam araldary dıplomatııalyq qarym-qatynas ornatty. Dıplomatııalyq seriktestik QR-nyń Kanadadaǵy elshisi Konstantın Jıgalovtyń Bagam astanasy Nassaý qalasyna sapary kezinde ornady.
2015 jyly Nıý-Iorkte BUU Bas Assambleıasynyń jalpy otyrysynda Qazaqstannyń bastamasymen ıAdrolyq qarýdan azat álem qurý týraly jalpyǵa ortaq deklaratsııa bekitildi. Túrli qurlyqtar men óńirlik toptar atynan ókildik etken 35 memleket – tıisti qarardyń teń avtory.
2015 jyly Almaty oblysynyń Qaratal aýdanynda Tóle bıdiń nemeresi, Jalaıyr rýynan shyqqan, qazaq halqynyń tarıhynda orny erekshe tulǵa – Eskeldi bı (1695-1770) kesenesi qaıta jańartylyp ashyldy. Eskeldi Jylkeldiuly ataqty Tóle bıdiń Ulanbıke atty qyzynan týǵan jıen nemeresi. Ádil tóreligi men boıyndaǵy qasıeti ańyzǵa aınalǵan tarıhı tulǵa. Jońǵar shapqynshylyǵy kezinde Eskeldi bı erekshe qaısarlyq tanytqan.
2016 jyly Eýropalyq komıssııa barlyq qazaqstandyq avıakompanııalardy qaýipsizdik standarttaryna sáıkes kelmeıtin ushyrýlardyń qaýipsizdigi boıynsha «qara tizimnen» alyp tastady.
2016 jyly Ýnıversıadanyń jańa nysany «Almaty arenada» 2017 jylǵy 28-shi qysqy Ýnıversıadaǵa arnalǵan markanyń aınalymǵa jiberý protsedýrasy ótti. «Almaty qalasyndaǵy 2017 jylǵy 28-shi Dúnıejýzilik qysqy Ýnıversıada» taqyrybyndaǵy «Sport» toptamasyndaǵy poshtalyq bloktyń markasy 4 boıaýly ofsetti tásilmen basylǵan, perforatsııasy jaqtaýly. Bloktyń ólshemi 90 h 100 mm. Markanyń ólshemi 28 h 40 mm. Taralymy – 7 500 blok. Sýretshi K. Plýjnıkova. Belgilengen baǵasy 300 teńge. Poshtalyq markalar «Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq Bankiniń Banknot Fabrıkasy» Respýblıkalyq memlekettik kásipornynda basyp shyǵaryldy.
2017 jyly Astanada Qazaqstan xalqy Assambleıasy metsenattardyń respýblıkalyq forýmyn ótkizdi. Shara aıasynda uıymnyń «Jomart jan» atty tósbelgisi alǵash ret tabystaldy.
2018 jyly Astanada týrızm salasyndaǵy «National Tourism Awards» tuńǵysh ulttyq premııasyn tabystaý saltanaty ótti. Premııa týrıstik mádenıetti qalyptastyrý, sala qatysýshylarynyń kásibıligin arttyrý jáne týrıstik qyzmetterdiń sapasyn jaqsartý arqyly otandyq týrızmdi damytýǵa baǵyttalǵan.
2020 jyly Eýropalyq odaq jáne Birikken Ulttar uıymy áıelder men balalarǵa qatysty zorlyqtyń barlyq formalaryn joıýǵa baǵyttalǵan «Jaryq sáýlesi» atty jańa uzaqmerzimdi jahandyq bastamny júzege asyrýǵa kiristi. QR Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstannyń «Jaryq sáýlesi» bastamasyn ulttyq jáne óńirlik deńgeılerde iske asyrylýyn tolyq qoldaıtynyn bildirdi.
2021 jyly Kann qalasynda CANNES SHORTS qysqametrajdy fılmder festıvalinde rejısser Marjan Bekmaǵanbetova túsirgen qazaqstandyq «Márııam» fılmi arnaıy syılyqqa (Kórermen kózaıymy) ıe boldy.
Kann kınofestıvali – álemge áıgili sýretshiler men rejısserler jas talanttardy tanytý múmkindigi retinde jasaǵan biregeı kınofestıval.
2021 jyly Petropavlda Sálimhan Sábıtov tirek-qozǵalys júıesi buzylǵan adamdarǵa arnalǵan, Qazaqstandaǵy birinshi jáne ázirge jalǵyz «Teń quqyq» ataýy bar avtomektep ashty.
Eki jyl ishinde avtomektep 28 adam oqytsa, onyń jeteýi – múmkindigi shekteýli jandar. Onyń qyzmetine múmkindigi shekteýli emes jandar úlken qyzyǵýshylyq tanytyp, rólde senimdilikke úıretýin ótindi.
2021 jyly Qazaqstanda alǵash ret Halyqaralyq tabıǵatty qorǵaý odaǵynyń (IUCN) Qyzyl tizimine engen jáne sırek kezdesetin nemese joıylyp bara jatqan túr mártebesine ıe qar barysyn ol tirshilik etetin 12 elde, sonyń ishinde Qazaqstanda baqylaý úshin spýtnıktik telemetrııa ádisi qoldanyldy.
Spýtnıktik jabdyq – bul kóshi-qondy odan ári zertteý, qaýipti anyqtaý jáne ony azaıtý boıynsha usynystar ázirleý úshin janýarlardyń qozǵalysy týraly aqparatty mamandarǵa jiberetin jaǵalar. Olar ekologııalyq taza jáne qaýipsiz, janýarlar Aýǵanstan, Úndistan, Qytaı, Mońǵolııa, Nepal, Pákistan jáne Reseı sııaqty elderde sátti jáne birneshe ret ázirlengen gýmanıstik jáne qaýipsiz ádispen ustalady. Ádistiń máni – janýarlardy aýlaý protsesi adamnyń tikeleı qatysýynsyz júredi, bul janýardyń jaraqat alý, kúızeliske túsý qaýpin aıtarlyqtaı tómendetedi.
