8 naýryz. Qazaq áıeliniń háli qalaı
ASTANA. KAZINFORM – Álem ózgerip keledi. Álemmen birge ár eldegi áıel statýsy da ózgerip jatyr. Áıel teńdigimen, áıel quqyǵynyń qorǵalýymen, áıelge berilgen múmkindiktermen tutas eldiń mádenıeti ólshenetin boldy. Órkenıetti qoǵamdar qaı elde názik jandylardyń erkindigi shekteýli bolsa, sol elde jabaıy patrıarhat pen dinı dogmanyń qorash túsinikteri ústemdik etedi dep qabyldaıdy, sol qoǵam ortaǵasyrlyq qarańǵylyqtan áli arylmaǵan dep baǵalaıdy. Osy oraıda bizdiń eldegi áıelder qaýymynyń jaıyna sholý jasaýǵa bel býdyq. Biraq búgingi qazaq áıeliniń hálin baǵamdaý úshin ilkiden túrkige, handyq dáýirden qazirgi Qazaqstanǵa deıingi kezeńderge bir kóz júgirtip ótý shart.
Іlkiden Túrkige deıin…
Áıel tarıhy álem tarıhy sekildi: áýelden bastamasań áńgimeń órbimeıdi. Áýelden bastaý úshin tarıhqa úńilesiń. Tarıh degen ǵylymnyń ózi klassıkalyq túsinikte jazý paıda bolǵan kezden bergi ýaqytty qamtıdy. Jazýdy adam balasy alǵash ret 5 jarym myń jyl buryn Mesopotamııada oılap tapqan. Sodan bergi tirshiliktiń bederi tasta, papırýsta, qyshta tańbalansa, bizdiń dáýirdiń 105-shi jylynan bastap qaǵazǵa túse bastady. Odan burynǵy tarıhty arheologııa, odan qaldy ańyz-áfsanalar men mıfter sóıletedi. Áıel tarıhy jaıly jazýdyń áýre tusy da osy, áriden de ári barýǵa áliń kelýi kerek. Áıtpese, tarıh taspasyn kókteı ótip, búginge tireletin áıel statýsy taqyryby tarqaýyn tappaı qalady.
Ǵylym «ártúrli evolıýtsııalyq kezeńderdi ótkere kelip, qazirgi anatomııalyq turpattaǵy adam osydan 300 myń jyl buryn qalyptasty» deıdi. Bul — adamzat tabıǵattyń tól balasyndaı tósin emgen kez. Sońǵy muz basý kezeńine deıingi ýaqyt. Jer betinde tropıkalyq ormandar jaıqalyp, san túrli jemis aǵashtary samsap turǵan shaq. Sondyqtan da azyq tabýdyń, sharýashylyqtyń «terimshilik» dep atalatyn tásili dáýirlep turǵan. Osy kezde Homo sapiens-tiń urǵashy jynystysy erkegine qaraǵanda áldeqaıda uqypty, shapshańdyǵynyń arqasynda jemistiń jaqsysyn terip, tańdaı alǵan. Bul birtindep áıeldiń «asyraýshy» rólin arttyrdy. Keıin adamdar toptasa ómir súrýdi úırenip, alǵashqy qaýymdyq qoǵam paıda boldy. Ol rýlyq, taıpalyq, taıpalar odaǵy, alǵashqy memlekettik qurylymdar degen sekildi kezeńderden ótip, búgingi «memleket» degen formaǵa deıin jetedi. Sol alǵashqy qaýymdyq qoǵamnyń keıingi damý satylarynda álgi «asyraýshy» áıelder basshyǵa aınalyp, matrıarhat paıda bolady. Bul bir jer betindegi beıbitshilik kezeńi edi. Sebebi áıelder álemdi bılegen kezde eshbir jahandyq ne úlken soǵystar bolmaǵan kórinedi. Arheologterdiń málimetinshe, alǵashqy jappaı óltirilgen adamdardyń súıegi qola dáýirinen, ıaǵnı er adamdardyń bılik etý kezeńinen bastap kezdesedi.
Klımattyń ózgerýi, adamdardyń jańa jerlerge qonystanýy azyq tabýdyń jańa tásilderine kóshýge májbúrleıdi. Terimshiler birtindep eginshige, ańshylar malshyǵa aınaldy. Adamdar qola, mys, temir sekildi metaldardy alýdy úırendi. Bul sharýashylyq túriniń qaı-qaısysyna da qara kúsh kerek. Osylaı endi er adamdar «asyraýshy» rólin qolǵa alyp, birtindep «analyq rý» júıesi álsireıdi. Sóıtip shamamen b. z. b. 5500-3000 jyldardy qamtıtyn tas dáýiriniń eń sońǵy kezeńi — neolıt dáýirinde adam balasy birtindep patrıarhaldyq júıege kóshti.
Osylaı adam balasy tarydaı shashylyp, jerdiń jańa aýmaqtaryna qonystanyp, óndiris jetilip, ulttar, mádenıetter, tilder qalyptasyp jatty. Bizdiń zamanymyzǵa deıingi 1 myńjyldyqta tarıh sahnasyna Saqtar shyǵady. Dál osy tustan bastap biz jalpy adamzattyq tarıhtan oqshaý shyǵyp, tól tarıhymyzǵa bet burǵaly otyrmyz. Endigi jerde álemdegi ózge elderdegi emes, óz tarıhymyzdaǵy áıelder ahýaly jaıly sóz qozǵaımyz.
Saqtar — qazirgi qazaq ultynyń túpki babasy sanalady. Qazaq halqynyń áıel zatyna, áıel adamǵa degen kózqarasy, ustanymy dál osy «Saq dáýirinde» qalyptasyp, bekigen deýge negiz bar. Sebebi, dinı adasýshylyqtan ada, keıbir sýbmádenıettik salttarǵa urynbaǵan, dástúrli ulttyq ustanymdaǵy áýletter áli kúnge qyz balasyna sonaý saq dáýirindegi kózqaraspen qarap, sol kezde ustyny qalyptasqan tálim-tárbıeni beredi. Oǵan qyz balasynyń bilim alýyna, til úırenýine, kareralyq ósýine, áleýmettenýine, kásippen aınalysýyna, kóshbasshylyq qabiletterin damytýyna, bir sózben aıtqanda is, sóz, kósh bastaıtyn dara tulǵaǵa aınalýyna shek keltirmeıtin otbasylar dálel. Saq dáýirindegi dál osy aıtqan sıpattardyń sımvoly — Tumar patshaıym ekeni sózsiz, ıaǵnı alyp taıpalar birlestiginiń, juqalap aıtqanda «5 mınýtsyz ımperııanyń» tizginin áıel adamǵa ustatý Saq qoǵamynyń jalpy áıel adamdarǵa degen kózqarasyn kórsetedi.
Patrıarhat dáýiri ornaǵan soń bizdiń babalar ony áıeldi kúń etetin «jabaıy patrıarhaldyq júıege» aınaldyrmaı, anaǵa qurmetti, qaryndasqa meıirimdi, jarǵa qamqorlyqty saqtaýyn jalǵyz aýyz sózben túsindirýge bolady. Ol — sananyń ósýi, kemeldenýi. Osynyń arqasynda kóshpendiler araǵa bar bolǵany myń jyl salyp, Búkil Eýrazııany ýysynda ustaǵan alyp Túrik qaǵanatyn qurdy.
Qoǵamdyq sananyń birkelki jetilýi óte aýyr protsess ekenin tarıhtyń ózi kórsetip otyr. Qazirgi 21 ǵasyrdyń ózinde áıeldi tek oıyn-saýyqqa, ermekke, er adamǵa qyzmet etýge jaralǵan jaratylys sanaıtyn, qyz balany 8-9 jasynan áıeldikke alýdy qalypty áreket sanaıtyn qoǵamdar baryn kórip otyrmyz. Sony oılasań, saq babalarymyz dáýirinen myńdaǵan jylǵa ozǵan mádenıet pen suńǵyla sanany qalyptastyra alǵanyna kóz jetkizesiń.
Sońǵy hanshaıymdar…
Tumar patshaıymnan keıin de Túrki dúnıesinde ataqty patshaıymdar, el bılegen áıel basshylar az bolǵan joq. Bizdiń maqalamyzdyń negizgi maqsaty — olardy túgendeý emes, osy úrdistiń sıpaty men bastapqy jáne sońǵy núktesin belgileý bolǵandyqtan, sonaý saq dáýirinen 2 myń jyl alǵa attap, Qazaqııanyń handyq dáýiriniń sońǵy jyldaryna bir-aq túsemiz. Atap ótkenimizdeı, áıeldiń el bıleýshisi bola alýy — sol elde, qoǵamda áıel teńdigi, quqyǵy qorǵalatynynyń kórsetkishi. Tumar patshaıym kezinde dáýirlegen bul qundylyq qazaqtyń bodan bolýymen birge rýhanı bıiginen tústi. Al sol áıel el bıleýshiniń sońǵy ókili — Kishi júz hany Ábilqaıyrdyń jary — Bopaı hanym. Ol Nuraly, Eraly, Aıshýaq syndy úsh hannyń anasy ǵana emes, dıplomatııa salasyndaǵy úlken tulǵa.
1748 jyly Ábilqaıyr qaza tapqan soń Bopaı hanym Reseı patshaıymy Elızaveta Petrovnaǵa hat jazyp, onyń uly handyq taqqa otyrmasa, Kishi júz Reseı ımperııasynyń quramynan shyǵatynyn aıtyp, shart qoıǵan. Tarıhta ol Han-ana deńgeıine kóterilgen soń uzaq jyl boıy uldarynyń qolymen el bılegen adam retinde qalǵan.
HІH ǵasyrdyń birinshi jartysynda Bopaı Qasymqyzy esimdi taǵy bir dańqty batyr qyz tarıh sahnasyna shyǵady. Biraq ol qatysqan kóterilis óziniń dittegen maqsatyna jete almaı janshylǵandyqtan, Bopaı hanshaıym myqty qolbasshy, strateg ári áskerı keńesshi deńgeıinde qaldy. Osymen kóshpendiler órkenıetinde myńdaǵan jyl dáýirlegen áıel teńdigi, áıeldiń erkindik dáýiri aıaqtalady.
«Zar-zar» zamany
Túrki qaǵanatynyń qara shańyraǵy sanalatyn qazaq ultynyń tarıhynda áıelge eń kóp qııanat jasalǵan, quny túsirilip, qadiri tómendetilgen kez dep otarshylyq, sonyń ishinde «Ýkaznoı moldalar» dáýirin ataýǵa bolady. Reseı Senaty 1868 jyly qazaqtar arasynda jandarmerııalyq baqylaý jasaý úshin «ýkaznoı molda» deıtin qyzmetti engizdi. A. Levshın: «Bul moldalardy Reseı úkimeti handar men rýbasylaryn baqylyp, hattama jazyp júrý úshin arnaıy bekitken» dep ashyq aıtady. Sóıte júre olar jergilikti baılardy, rý basshylaryn óz yqpalynda ustaý úshin din atyn jamylyp, eń quıturqy áreketke barady. Olardy ekinshi, úshinshi áıeldikke órimdeı jas qyzdardy alýǵa úgitteıdi. Polıgamııa burynǵy kóshpendi saltta da bar degenmen, onyń óz tártibi, sharttary boldy, ıaǵnı ádette «teń-teńimen, tezek qabymen» degen ataly sózden attamaıtyn. El ishinde kezdesetin birdi-ekili jaǵdaı bolmasa, jalpy sıpaty joq-ty. Endi «ýkaznoı moldalar» óńirlik túgil, aýyldyq deńgeıdegi baıshykeshterdiń óziniń qulqynyn qyzdyryp, nápsisin qozdyryp, órimdeı jas qyzdardy qalyńyn bergizip, kúshpen qosýǵa kóshti. Bul áreke HH ǵasyrdyń basyna deıin ábden asqynyp, jalpyhalyqtyq tragedııaǵa aınaldy.
Osy tusta bir mysal keltire keteıik. Azap kórip jatqanda aýzy mataýly bolǵan adam alǵash til bitkende aıhaı salyp, janyna batqan nárseni aıtady ǵoı. 1910 jyly qazaqtyń proza janryna alǵash til bitkende «qazaq áıeli» dep aşy ún qatýy, ıaǵnı alǵashqy romany «Baqytsyz Jamal» bolýy zańdy qubylys edi. Іle-shala 1914 jyly shyqqan «Qamar sulý» romany da osy qasiretti qaýzaıdy. Bas keıipker — 15 jastaǵy Qamar. Ony ákesiniń qarsylyǵyna qaramaı Qaltań qajy áıeli ólgen bolys — Jorǵa Nurymǵa qosady. Osy kezde Qamar dástúrli «Jar-jardyń» ornyna zapyran jutyp otyryp «Zar-zar» jyryn aıtady:
Ketpes qyna taýlardyń tasynda dúr zar-zar,
Ketpes qaıǵy Qamardyń basynda dúr zar-zar.
Nurym aqsaq jorǵalap qasynda dúr zar-zar,
Aljymasa, kári emes, dál elý-aq jasynda dúr zar-zar.
Qoshemet, maqtaý Nurymnyń sózinde dúr zar-zar!
Qart býranyń forymy ózinde dúr zar-zar!
Aşy qaıǵy, qandy jas, tyńdasa ony jibir tas,
Sorly bolǵan Qamardyń kózinde dúr zar-zar.
Kúıek saqal Nurymnyń ıeginde zar-zar,
It muryndaı tikender jıeginde zar-zar.
Túsi sýyq qońyzdaı, jep semirgen dońyzdaı,
Kespege qara joq shyǵar súıeginde zar-zar.
Aýzy tolǵan boǵaýyz, nasybaıǵa toq aýyz,
Bir jaqsylyq joq aýyz, Qamarǵa sony teńgergen,
Kózińdi ashpa, el jaýyz! Zar-zar, zar-zar!
1921 jyly «Qyzyl Qazaqstan» jýrnalynda jaryq kórgen «Qorǵansyzdyń kúni» áńgimesinde de Muhtar Áýezov 13 jasar Ǵazızanyń bolystan kórgen zorlyǵyn, soǵan shydamaı aıazdy túnde qabir basynda úsip ólgen oqıǵasyn sıpattaıdy. Mine, munyń bári keıin «Alash» qozǵalysyna múshe bolǵan lıberal-demokrattardyń, sol zamandaǵy oqyǵan, kózi ashyq azamattardyń bul bassyzdyqty ashyq synaýy, oǵan degen qarsylyǵy ári jıirkenishiniń kórinisi edi.
Qoryta aıtqanda, Reseı patshalyǵy bılik qurǵan kezeńde qazaq dalasynda ekonomıka, sharýashylyq qana daǵdarysqa ushyraǵan joq. Sonymen qatar sana daǵdarysy, jalpyhalyqtyq degradatsııa boldy. Ol, árıne, sol kezdegi otarlaýshy júıeniń ıdeologııalyq jumystarynyń jemisi edi.
«Keshir, bizdi traktorshy qaryndas»
Keńes odaǵy ornaǵan alǵashqy jyldar — qandy jyldar bolǵany tarıhtan belgili. Repressııa, birneshe tolqyndy ashtyq, eki dúnıejúzilik soǵys — bári-bári úlken qaıǵy-qasiret, taýqymet ákeldi. Bulardy tek áıel zaty ǵana keshken joq, ol búkilhalyqtyq, jalpy adamzattyq zobalań. Odan keıingi kezeńde ekonomıkany qalpyna keltirý, óndiristi jolǵa qoıý, ónerkásipti damytý kerek boldy. Al er adamnyń kóbi soǵysta óldi ne múgedek bolyp qaldy. Amal joq, aýyr jumysqa áıelder kúshin jumyldyrý qajettiligi týyndady. Keńes odaǵynyń bir kúshtiligi — kez kelgen aýqymdy isti naýqanǵa aınaldyra alýy.
Partııalyq urandar, pafosqa toly maqalalar, tele-radıobaǵdarlamalar, úgit-nasıhat — bári toqtaýsyz júrip jatty. Saparǵalı Begalınniń «Traktorshy qaryndasqa» degen óleńi bar. Osydan bul «azǵyrýǵa» aqyn-jazýshylar da atsalysqanyn ańǵarýǵa bolady. Aqyry, úkimettiń degeni boldy. Qazaq qyzdary jappaı egistik basyna baryp, dalalyq jaǵdaıda jumys istedi, traktorshy boldy. Metallýrgııa salasynda da, ken qazý isinde de áıelder úlesi artty. Munyń bári tabıǵat názik tán syılaǵan áıel bolmysyna jat jumys túrleri edi. Osy kezeńniń shyn baǵasyn buqaralyq aqparat quraldary betinde bir ǵana suhbat bergen sekildi kórinedi. Ol jazýshy, jýrnalıst Marhabbat Baıǵuttyń bir suhbatynda aıtqan «Keshir, bizdi, traktorshy qaryndas» degen bir aýyz sózi. Suhbat dál sol ataýmen jaryq kórgen bolatyn.
Túnek ishindegi nur
Keńes Odaǵy tusynda qazaq qyzdaryna jańa múmkindikter ashylǵanyn da aıtý paryz. Jalpy el kólemindegi orta mektepterdiń aǵartý qyzmetiniń ózi úlken jetistik edi. Oǵan deıin aýyl moldasy ǵana bilim berip kelgen qazaq dalasynda jappaı bilim berý standarttarynyń engizilýi — qazaq qyzdarynyń jappaı saýatyn ashty. 1944 jyly «JenPI» ashyldy. Bul qazaq qyzdarynyń saýatty adamnan bilikti kadrǵa aınalýyna, ary qaraı mansap qýýyna múmkindik berdi. Sonyń arqasynda medıtsına, ǵylym, pedagogıka salasynda nebir myqty áıel mamandar qalyptasty.
Táýelsiz Qazaqstandaǵy áıel adamdar statýsy
Bas prokýratýranyń málimeti boıynsha, Qazaqstanda jylyna orta eseppen 80 áıel kúıeýiniń qolynan kóz jumady, 150 áıel aýyr jáne 4 000 áıel jeńil jaraqattanady. Bul — Qazaqstan qoǵamyndaǵy eń ózekti ári názik taqyryptyń biri. Biraq atyshýly «Bıshimbaev keısi» qoǵam budan keıin turmystyq zorlyq-zombylyqqa tózbeýge bet burǵanyn kórsetti. Onyń onlaın sotyn júzdegen myń qazaqstandyq kórip, ún qosty, úlken rezonans týdyrdy.
Deıturǵanmen, kóńil kónshiterlik derekter de az emes:
- Elimizde pedagogterdiń 82,1% — áıelder.
- Qazaqstanda azamattyq avıatsııada 23 myń qyzmetker jumys isteıdi, onyń 40%-dan astamy nemese 9500-ge jýyǵy áıel.
- Astana Hub-ta 300-den astam kompanııany áıelder basqarady. 2023 jyldyń basynda olardyń sany 179 bolsa, 2024 jyly — shamamen 250, al 2025 jyly 301 kompanııaǵa jetti.
- Joǵary jáne arnaıy orta bilim alýda áıelder sany erlerden 458 151-ge kóp (áıelder — 2 603 876, erler — 2 145 725).
- Eldegi stýdentterdiń 53 paıyzy — qyz-kelinshekter.
- 2024 jyldyń qorytyndysy boıynsha memlekettik qyzmetshilerdiń 55,8% — áıelder.
- Qazirgi ýaqytta Qazaqstanda 11 982 áıel ǵalym bar. Olardyń ishinde 848-i — ǵylym doktory, 2 872-si — ǵylym kandıdaty, 1 806-sy — PhD jáne túrli salalarda 48 doktor bar.
- Áıelder basqaratyn kásiporyndar elimizde JІÓ-niń 42%-yn alady, al jalpy bıznes salasynda 50% úleske ıe.
- Qazaqstandaǵy ǵalymdardyń 60%-y — áıelder.
- IT salasynda ýnıversıtetterdegi oqytýshylardyń 67%-y — áıelder.
- Parlamentte áıelder úlesi — 23%.
- Qazaqstan halqynyń 51,2 paıyzy — áıelder.
2030 jylǵa deıin genderlik teńdikke qol jetkizýge baǵyttalǵan ulttyq baǵdarlama qabyldandy. Prezıdent qol qoıǵan bul baǵdarlamada áıelderdi ártúrli salada — ónerkásipte, aktsıonerlik qoǵamdarda, medıtsına salasynda, bilim berý júıesinde — kóshbasshylyq laýazymdarǵa daıyndaýdyń naqty qadamdary qarastyrylǵan. Sonyń ishinde Parlamentte 30% kvota bolýy kerek. Sondaı-aq mınıstrlikterde, ákimdikterde, oblys deńgeıinde áıelder úshin kvotalar qarastyrylǵan.
2024 jyldyń 4-toqsanyna sáıkes, Qazaqstandaǵy jumys kúshiniń sany — 9 645 294 adam boldy. Onyń ishinde 4 977 221-i — er adamdar, al 4 668 073-i — áıelder.
Áıelder arasyndaǵy jumyspen qamtý deńgeıi — 59,9%, al jumyssyzdyq deńgeıi — 5,1%.
Basshylyq qyzmetterdegi áıelderdiń úlesi 39-40% deńgeıine jetti.
Bul derekterden elimizde áıel adamdar ekonomıkanyń, bıznestiń, memlekettik qyzmettiń, tipten jumysshy kúshtiń de negizgi bóligine aınalyp úlgergenin baıqaýǵa bolady. Memlekettik saıasat ta genderlik teńdik baǵytynda úlken jumystar atqarýdy josparlap otyr.
2024 jyldyń 15 maýsymynan bastap elde «Turmystyq zorlyq-zombylyqqa qarsy» zań kúshine endi. Qujatqa sáıkes, buryn ákimshilik is sanalatyn otbasyndaǵy uryp-soǵý jaǵdaılary endi Qylmystyq kodekspen qaralady. Al is qozǵaý úshin jábirlenýshiniń aryzy qajet emes. Polıtsııa qyzmetkerleri foto-vıdeo aıǵaqtar men kórshi, týystarynyń sózine súıenip, tergeý júrgize alady. Ári taraptarǵa ekinshi ret tatýlasýǵa múmkindik berilmeıdi.
Munyń bári Qazaqstan áıel adamdar óziniń potentsıalyn tolyq ashýǵa múmkindikter jasalǵan, ózin qoǵamda qaýipsiz sezine alatyn, zamanaýı, órkenıetti, bastysy mádenıetti elge aınalý jolyn tańdaǵanyn, soǵan quqyqtyq negiz qalyptastyrǵanyn kórsetedi.
Eleń-alań shaqta eldiń júgin kótergen
Qazaq áıeliniń ıyǵy sábıdiń bileginen de názik, nardyń qaıyspas jon arqasynan da berik. Qazaqstan Táýelsizdik alǵan alǵashqy jyldary biz soǵan kýá boldyq. Barlyq sharýashylyq qatynas kúırep, el naryqtyq ekonomıkaǵa ótip jatqan shaqta qazaq áıeliniń ıyǵyna dáýir júgi ala dorba bolyp artyldy.
Qara qazan, sary bala qamy úshin dorbalap taýar tasyp, bazar jaǵalap, nápaqa tapty. Erdiń eńsesin, eldiń ekonomıkasyn tiktedi. Keńes odaǵy kezinde eńbek qatynasynda birizdilik bolǵany ras. Er adamdardyń kóbi sol júıe kúıregende, jumyssyz daǵdaryp qaldy. Jekeshelendirý degen jeleýmen eldiń baılyǵy jekelegen qoldarǵa ótip, aýyl malynan, qala kásiporyndarynan aıyrylǵanda názik jandylar tyńnan túren saldy. Tabıǵatynan tez beıimdelip, shapshań qımyldaıtyn minezine salyp, naryqtyń tilin taýyp ketti.
Eshbir oqýlyqta jazylmaıtyn oqıǵalar bolady. Sonyń biri — osy. Biraq mundaı taǵdyrsheshti kezeńder eldiń esinde, jazýshynyń shyǵarmasynda, aqynnyń jyrynda saqtalady. Ańǵarympaz aqyn Ońaıgúl Turjan ala dorba arqalap júrip, tutas bir býyndy jetkizgen analardyń osy erligin óleń qylyp óredi. Sol býynnyń ókili retinde jankeshti qazaq áıeline, Táýelsizdiktiń býynyn bekitken batyr analarǵa bas ıe otyryp, oqyrman nazaryna sol bir jyr joldaryn usynamyz:
Aınashqa jáne bazarda júrgen barlyq áıelge
Qashyqtyqtar jyldamdyqpen arbasyp,
Temirjoldyń qurysh daýsyn shań basyp.
Stansalar shyǵady aldan ý-shý bop,
Poıyzdardyń buıdasyna jarmasyp.
Terezeden ótip jatyr zamandar,
Taýsylmaıdy jandy asyrar amaldar.
Qapshyqtardy úmitindeı súıregen,
Áıelderdi áldıleıdi vagondar.
Bir jolmenen ári-beri júz ótip,
Súırep júrgen úmitine syz ótip.
Taýarlaryn sábıindeı aıalap,
Qapshyqtardy besigindeı kúzetip.
Jigerlerin tozdyrmashy, túndik-muń,
Artyna bir qaramady burylyp kún.
Shaban attaı júrisinen sharshady ol,
Tabanyna tiken kirgen tirliktiń.
Kóktemderdi májiliske jıyp ap,
Uryssam ba tas-jigerdi túıip ap?
Jolyńa ákep jaryq qylyp ilsem be,
Aspandaǵy juldyzdardy qıyp ap?!
Qashyqtyqty túıelerge artyp ap,
Bolashaqqa barsaq, shirkin, jarqyrap.
Mańdaıyńa qadap qoıǵym keledi,
Álemdegi bar baqytty qalqyp ap.
Gúl-zamanǵa jetemiz biz tańdar ap,
Bar jaqsylyq júrgen shyǵar jol qarap.
Qazaq eli degen uly Otanǵa,
Sen baqytty tasyp júrsiń dorbalap.
Mundaı erlik jasady áıel qaı elde?
Molshylyq kep, baqyt qanat jaıar de.
Zor eskertkish qoıar sonda balalar,
Qapshyq súırep kele jatqan áıelge!
Aıta ketsek, kúni keshe Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń qatysýymen 8 naýryz – Halyqaralyq áıelder kúnine arnalǵan saltanatty jıyn ótti.
Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń Jarlyǵymen memlekettik jáne qoǵamdyq qyzmetke cińirgen eńbegi, eldiń áleýmettik-ekonomıkalyq jáne mádenı damýyna qosqan eleýli úlesi, sondaı-aq áskerı jáne qyzmettik boryshyn úlgili atqarǵany úshin bir top azamat memlekettik nagradalarmen marapattaldy.