8 qazan. QazAqparat kúntizbesi
ATAÝLY KÚNDER
Dúnıejúzilik jyl qustary kúni
2018 jyldan bastap jylyna eki ret - mamyr men qazan aılarynyń ekinshi senbisinde atap ótiledi. Tarıhı alǵyshart 1906 jyly qol qoıylǵan qustardy qorǵaý jónindegi halyqaralyq konventsııa boldy.
Jyl qustary nemese qonys aýdaratyn qustar kúniniń basty mindeti-olardyń popýlıatsııasyn saqtaý problemalaryna halyqaralyq yntymaqtastyqty tartý, uıymdastyrý.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1860 jyly Almatyda alǵashqy poshta bólimshesi ashyldy. Ol qaladaǵy Kók bazar mańyndaǵy kishkene ǵımarattyń tar bólmesinde ornalasty. Sol kezdegi estelikter boıynsha jurt hat nemese sálemdeme jiberý úshin aýasy joq aıadaı bólmede 4-5 saǵatqa deıin kezek kútetitin. Búginde Almaty poshtampy – «Qazposhta» AQ-nyń eń iri jáne aldyńǵy qatarly fılıaldarynyń biri.
1930 jyly KAZGOR jobalaý akademııasy quryldy. Uıym Almaty qalasyndaǵy, basqa da oblys ortalyqtaryndaǵy, Reseı jáne TMD qalalaryndaǵy biregeı ǵımarattardyń jobasyn ázirlegen.
1952 jyly Taldyqorǵan aýdanynyń Tekeli kenti oblystyq deńgeıdegi mártebesi bar qalaǵa aınaldy. Qalanyń damý tarıhy polımetall kenderiniń barlanýy jáne óndirilýimen tikeleı baılanysty. Tekeli qorǵasyn-myrysh kombınatynda qorǵasyn men myrysh shyǵarylady.
2007 jyly Semeıdegi Nevzorovtar otbasy atyndaǵy Beıneleý óneri murajaıy jańa jádigermen tolyqty. Abaı aýdanynyń turǵyny Jánibek Moldahan murajaıǵa tastan qashalǵan jaýyngerdiń músinin tartý etti. Tasmúsin tabylǵan jerge attanǵan ólketanýshy-ǵalymdar, bul osydan 1 myń jyldaı buryn qashalǵan túrki jaýyngeriniń beınesi degen paıymǵa kelip otyr. Ólketanýshylardyń aıtýynsha, tas músin kóne túrkilerdiń ádette zırat basyna qoıatyn dástúrli eskertkishi bolǵan jáne onyń kómegimen baıyrǵy kóshpendiler dúnıeniń tórt buryshyn baǵdarlaǵan.
2009 jyly Astanada Túrkııa Respýblıkasynyń negizin qalaýshy Mustafa Kemal Atatúrikke arnalǵan eskertkish saltanatty túrde ashyldy ótti. Eskertkish Astana qalasynyń Táshenov kóshesiniń boıyndaǵy saıabaqta ornalasqan. Eskertkish qoladan, al tuǵyry granıtten jasalǵan. Bıiktigi – 4,4 metr, salmaǵy – 5,5 tonna. Onyń qurylysyna 0,0625 gektar jer telimi berildi.
2010 jyly Forbes Style jýrnalynyń (tanymal bıznes jarshysynyń qosymshasy) nusqasy boıynsha elordalyq «Han Shatyr» saýda oıyn-saýyq ortalyǵy álemdegi úzdik ekoǵımarattardyń ondyǵyna kirdi.
2013 jyly Qazaqstannyń Ulttyq geografııa qoǵamy quryldy. Onyń basty maqsaty – senimdi geografııalyq málimetterdi jınaý jáne taratý, ǵylymdy damytý, ulttyq qaýipsizdikti nyǵaıtý, eldiń turaqty damýyna, jasyl ekonomıkaǵa kóshýine qolǵabys etý.
2015 jyly Taraz qalasynda «Qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵy» monýmentiniń ashylý saltanaty ótti. Músindik kompozıtsııaǵa aq mármárdan jasalǵan 27 metrlik stela jáne Kereı men Jánibek handardyń 5 metrlik músinderi kiredi.
2016 jyly atyraýlyq ónertapqysh Erjan Nurıdenov Kún, jel energııasyn jáne geotermaldy energııa shyǵaratyn qondyrǵyǵa patent aldy. Qondyrǵynyń syrt pishini butaqtaryna Kún batareıalary, modýldi shaǵyn jel generatorlary ornatylǵan aǵashqa uqsaıdy. Elimizde jyldyń basym bóligi shýaqty, al qysy boıy jel soǵyp turatyndyqtan, qondyrǵy tıimdi jumys isteıdi. Ony úıdi, kóshelerdi jaryq etýge, telefon zarıadtaýǵa qoldanýǵa bolady.
2017 jyly belgili arheolog ǵalym A.Z. Beısenov bastaǵan qaraǵandylyq arheologtar 3000 jyldyq Saryarqa pıramıdasyn rekonstrýktsııalaý jumystaryn aıaqtady. Endi elimizdiń týrıstik kartasynda jańa biregeı eskertkish – Beǵazy-Dándibaı mádenıetiniń mavzoleıi paıda boldy.
Qaraǵandyda ornalasqan, qola dáýirine tán pıramıdany arheologtar 2016 jyly tapty. Ǵalymdardyń esepteýinshe, mavzoleı úsh myń jyl buryn salynǵan.
2017 jyly qazaq dzıýdoshysy Jansaı Smaǵulov Tashkentte ótken Gran-prı kezeńiniń chempıony boldy. Ózbekstan astanasynda álemniń 27 elinen jınalǵan 183 dzıýdoshy kúres júrgizdi.
2019 jyly Astana Hub halyqaralyq IT-startaptar tehnoparki men BUU Balalar qory (UNICEF) elordada «Social Innovation» áleýmettik ınnovatsııalar zerthanasyn iske qosty. Jobanyń basty maqsaty – qazaqstandyq balalardyń múddesin qorǵaıtyn áleýmettik jobalardy qoldaý men damytý.
2020 jyly arheologııalyq qazbalar kezinde Qyzylqoǵa aýdanynyń Mııaly aýylynyń mańaıyndaǵy 3 qorǵannan jaqsy saqtalǵan ejelgi jaýyngerdiń súıekteri tabyldy. Tabylǵan súıekter bizdiń dáýirimizge deıingi ІІ ǵasyrǵa jatady. Sonymen qatar jaýynger kómilgen jerden 1 metr uzyn semser, jebe ushtary men temir qalqan, at ábzelderi men ózge artefaktter alyndy. Tabystyń tarıhı quny joǵary, sebebi ol óte sırek kezdesedi.
2021 jyly Ulttyq kitaphanada tarıh ǵylymdarynyń doktory, professor, Qazaq ulttyq jaratylystaný ǵylymdary akademııasynyń akademıgi Klara Shaısultanqyzy Hafızovanyń jeke kitaptar jınaǵyn kitaphana qoryna tapsyrý rásimi ótti.
2021 jyly pavlodarlyq murajaı qyzmetkerleri bir ǵasyrǵa jýyq tarıhy bar sýretti tapty. Belgisiz sýretshiniń qylqalamynan qazaqtyń ulttyq kásibı teatr óneriniń negizin salýshy, 1938 jyly sottalyp, atylǵan Jumat Shanınniń jary, aktrısa Janbıke Shanınanyń beınesi beınelengen.
Sýret murajaı qoımasynda kezdeısoq tabyldy, oǵan qosymsha 60 myń túrli eksponattar bar. Qujattarǵa súıensek, ony 1991 jyly murajaıǵa Janbıke Shanınanyń kishi sińili Márzııa syılaǵan eken.
