7 tamyz. Jylnama
Kazinform oqyrman nazaryna 7 tamyzǵa arnalǵan ataýly kúnder men este qalar oqıǵalar kúntizbesin usynady.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1740 jyly Jánibek bastaǵan qazaq bıleriniń bir toby Orynbor komıssııasynyń basshysy general-leıtenant knıaz V.A. Ýrýsovpen kezdesti. Jánibek batyr men knıaz Vasılıı Ýrýsov qazaq dalasymen saýda-sattyq ornatý jáne kerýen joldarynyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý máselelerin talqylady.
1929 jyly KSRO Ortalyq Atqarý Komıteti men Halyq Komıssarlar Keńesiniń «KSR Odaǵy arab jazýy halyqtarynyń jańa latyndandyrylǵan álipbıi týraly» qaýlysymen latyn álipbıine kóshý resmı mártebege ıe boldy. Gazet-jýrnaldar, baspalar, oqý oryndary jańa álipbıge kóshe bastady.
1958 jyly Qazaqstandaǵy Kaspıı teńiziniń shyǵys jaǵalaýyndaǵy Mańǵystaý túbegin damytý týraly qaýly qabyldandy. Perspektıvaly munaıly ólke: Ózen, Jetibaı, Qalamqasta munaı ken oryndary ıgerile bastady. Túbekten mys, marganets, fosforıtter, sýtas, sırek rýdalar da anyqtaldy. Dál osy jerde álemdegi alǵashqy ónerkásiptik jyldam neıtrondy reaktor iske qosyldy.
1992 jyly Stepnogorsk qalasynda eki quıma valıýtalyq altyn Respýblıkanyń memlekettik qoımasyna tapsyryldy. Olar buryn altynmen jumys istegen, biraq olar ony altyn men kúmisi bar dore qorytpasyna ákeldi. Tselınnyı taý-ken hımııa kombınaty eń joǵary standartty quımalar shyǵardy – 9999 – bul taýarlyq jáne valıýtalyq altynnyń álemdik standarty. Mamandar sonymen qatar segizdi qosty - 99998, bul tehnologııanyń jetilgendigin, Qazaqstandaǵy gıdrometallýrgııalyq zaýyttyń jalǵyz taldaý zerthanasynda alynǵan taldaýlardyń eń joǵary dáldigin kórsetedi.
1995 jyly Almatyda, Kıno úıinde «Abaı» fılminiń tusaýkeseri ótti. Drama epopeıasy Muhtar Áýezovtiń qazaqtyń uly aqyny, aǵartýshy jáne oıshyly Abaıdyń (1845-1904) ómiri, mahabbaty men shyǵarmashylyǵy týraly jazǵan attas romany negizinde qurylǵan. Bul fılm aqynnyń jastyq shaǵy ótken ortadaǵy qazaq dalasynyń turmys-tirshiligin, turmys-tirshiligin, rý-taıpalyq jáne adamı qarym-qatynasyn baıandaıtyn kólemdi baıandaý.
Abaı rólin Ǵabıden Turyqbaev somdady. Rejısseri – Ardaq Ámirqulov. Stsenarııi – Láılá Ahınjanova, Aleksandr Baranov, Serik Aprymov.
2006 jyly Batys Qazaqstan oblysy Bórli aýdanyndaǵy Qyrykóbi kesheniniń aýmaǵynan 6-5 ǵasyrlarǵa jatatyn biregeı arheologııalyq nysandar tabyldy. Bizdiń zamanymyzǵa deıin. Tabylǵan dúnıeler óńirdiń ótkenine kóz júgirtip, birqatar daýly máselelerdi anyqtaýǵa múmkindik beredi. Atap aıtqanda, altyn jalatylǵan zergerlik buıymdar, saq taıpalary dáýirinde qoldanylǵan qylyshtar, ǵıbadat etý zattary, turmystyq buıymdar men at ábzelderi, sheberliginiń ásemdigimen erekshelenip, ań terisine jasalǵan túrli jazýlar men syzbalar tabyldy.
2013 jyly Soltústik Irlandııada ótken XV Búkilálemdik polıtsııa jáne órt sóndirýshiler oıyndarynda kúshtik sport túrlerinen ótken jarystar Qazaqstan quramasyna joǵary dárejeli eki medal ákeldi. Altyn dýbldi komanda kapıtany Serik Nurǵalıev soqty. Óziniń eki «táj» túrinen – stendtik press jáne ıtermeleý (qýatty bıatlon) boıynsha ol úzdik nátıje kórsetip, eki ret sporttyq tuǵyrdyń eń bıik satysyna kóterildi.
Serik Nurǵalıev – polıtsııadaǵy eń tıtýldy sportshylardyń biri. Qazaqstan Respýblıkasy Іshki ister mınıstrliginiń qyzmetkeri, polıtsııa podpolkovnıgi, respýblıkaǵa eńbek sińirgen sport sheberi búginde álemniń on dúrkin chempıony jáne rekordsmeni, quqyq qorǵaý organdary arasynda Eýropa chempıony jáne quqyq qorǵaý organdary arasyndaǵy álem chempıonattarynda 29 altyn, 6 kúmis jáne 2 qola medal ıegeri.
2014 jyly qaraǵandylyq «Saryarqa» hokkeı klýby TMD rekordtar kitabyna endi. «Saryarqa» 2012/2013 jylǵy maýsymnyń Búkilreseılik ashyq hokkeı jarysy - Joǵarǵy hokkeı lıgasynyń chempıonaty aıasynda qatarynan 23 jeńiske jetti (2012 jyldyń 31 qazanynan 2013 jyldyń 14 qańtaryna deıin).
Emtıhan bóliminiń usynysy negizinde TMD rekordtar kitabynyń redaktsııasy bizdiń klýbtyń rekordyn, atap aıtqanda «Bir kásipqoı hokkeı komandasynyń eń uzaq taza (jeńissiz) jeńis serııasyn» resmı rekord dep tanýǵa sheshim qabyldady.
2014 jyly Jambyl oblysynyń bes tarıhı nysany ıÝNESKO-nyń Búkilálemdik mura tizimine endi. Bul Aqtóbe (Stepnınskoe), Qulan, Órnek, Qostóbe, Aqyrtas eldi mekenderi. Bul oryndardan júrgizilgen arheologııalyq qazba jumystary kezinde ejelgi dáýirdegi saýda qatynastarynyń qarqyndy damyǵanyn kórsetetin kóptegen jádigerler tabyldy.
2016 jyly Koreıa Respýblıkasynyń Hvasýn qalasynda MMA boıynsha 3-shi Azııa chempıonaty aıaqtaldy. Qazaqstan Respýblıkasy qurama komandasy Azııa chempıonatynyń 7 chempıondyq belbeýiniń 5-in jáne 2 kúmis júldesin jeńip alyp, jalpy esepte birinshi oryndy senimdi túrde ıelendi.
2017 jyly Astana Innovations Challenge aýqymdy startap marafony aıasynda ashyq derekter (Open Data) negizinde qalalyq máselelerdi sheshýge arnalǵan jobalarǵa arnalǵan birinshi hakaton ótti. Hakatonnyń maqsaty – ashyq derekter negizinde servıster men mobıldi qosymshalardy qurý arqyly qalalyq tehnologııalyq máselelerdi sheshý múmkindigi. Eki kúndik qarqyndy jumys nátıjesinde hakaton uıymdastyrýshylary men seriktesteri jańa qyzyqty qalalyq sheshimder aldy.
2017 jyly Toraıǵyr kóliniń jaǵasynda «Murtty qorǵan» arheologııalyq eskertkishi janynan bizdiń dáýirimizge deıingi 8-6 ǵasyrlarǵa jatatyn jerleý orny tabyldy.
Ejelgi jerleý ornyn Pavlodar memlekettik pedagogıkalyq ınstıtýty janyndaǵy «Margulan Centre» aımaqtyq arheologııalyq ortalyǵynyń qyzmetkerleri anyqtady.
2018 jyly Bishkektegi Ǵ.Áıtıev atyndaǵy Qyrǵyz ulttyq beıneleý óneri murajaıynda qazaqstandyq sýretshi Quttybek Jaqypovtyń «Uly dala áýeni» atty jeke kórmesi alǵash ret ashyldy. Sýretshi Bishkek kórmesin qyrkúıekte Ystyqkól jaǵasynda ótken Úshinshi kóshpendiler oıyndaryna jáne jazýshy Shyńǵys Aıtmatovtyń 90 jyldyǵyna arnady. Kórme sońynda sýretshi óziniń bir kartınasyn murajaıǵa syıǵa tartty.
2018 jyly kóptegen bedeldi halyqaralyq baıqaýlardyń Gran-prı ıegeri, «Astana Opera» jetekshi solısi Baqtııar Adamjan 20-ǵasyrdyń kórnekti horeografy Rolan Petı qoıǵan «Bozbala men ólim» baletinde alǵash ret Bozbala partııasyn somdady.
Spektakl bizdiń dáýirimizge deıingi 1 ǵasyrdan beri jaqsy saqtalǵan ejelgi Rım amfıteatry Spoleto Rım teatrynyń (Italııa) ashyq sahnasynda aty ańyzǵa aınalǵan bıshi jáne horeograf Rýdolf Nýreevke arnalǵan Tributo a Rudolf Nureyev halyqaralyq gala-baletiniń aıasynda ótti.
Italıandyq kórermender Baqtııar Adamjannyń sahnaǵa ár shyqqanyn uzaq qol shapalaqtaýmen súıemeldep, qazaqstandyq balet óneriniń juldyzyn zor yqylaspen qarsy aldy.
2020 jyly «Balqashtyń solaqaıy» mıkromınıatıýra sheberi Nıkolaı Savıdov taýyq jumyrtqasyna myńnan astam taqa salyp, jańa álemdik rekordty jańartty.
Nıkolaı Savıdov – Qazaqstanda mıkromınıatıýralardy meńgergen jalǵyz adam. Elimizdegi eń qıyn da biregeı ónerdiń negizin qalaýshy ol osy kásippen 1983 jyldan beri aınalysady. Ol jylqynyń qylyna úsh tilde maqal-mátel jaza bilgen. Ineniń kózine shahmat pen túıe kerýenin «qondyrdy». Ol kúrish dánderine pilderdi, qustar tobyn jáne teńiz janýarlaryn ornalastyrdy.
2023 jyly «Qazaqstan halqyna» qoǵamdyq qory júzege asyrǵan «Jazǵy saýyqtyrý jáne demalysqa joldama» áleýmettik jobasy Batys Qazaqstan oblysynda 895 oqýshyny qamtydy. Joba jazǵy ýaqytta daryndy aýyl balalarynyń zııatkerlik jáne shyǵarmashylyq qabiletterin qoldaýǵa jáne balanyń demalý quqyǵyn júzege asyrýǵa baǵyttalǵan. «Qazaqstan halqyna» qoǵamdyq qory esebinen «Eýrazııa» týrıstik-saýyqtyrý kesheninde óńirdegi aýyl mektepterinen 625 bala demalyp úlgerdi.
2024 jyly Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev 2029 jylǵa deıingi Ulttyq damý josparyn bekitti. Jospardyń negizgi mindetterine «ortasha kiris tuzaǵynan» shyǵý jáne turaqty ósýdiń kúshti ınstıtýtsıonaldyq jáne áleýmettik-ekonomıkalyq negizderin qurý kiredi.
2024 jyly Ózbekstan prezıdenti Shavkat Mırzıeev Qazaqstanǵa memlekettik saparmen keldi. Mártebeli meımandy elorda áýejaıynda Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev qarsy aldy. Áýejaıda qurmetti qaraýyl tizildi. Sapar barysynda joǵary deńgeıde ekijaqty kelissóz júrgizilip, birqatar mańyzdy qujattarǵa qol qoıyldy.
2024 jyly qazaqstandyq grek-rım palýany Demeý Jadyraev fınalda 77 keli salmaqta japondyq Nao Kýsakaǵa ese jiberdi. Demeý Jadyraev 2024 jylǵy Olımpıada oıyndarynyń kúmis júldegeri atandy. 80 kelige deıingi salmaqta fınaldyq beldesýde qazaqstandyq boksshy Nurbek Oralbaı ýkraınalyq Aleksandr Hıjnıakdan jeńilip qaldy. Ol 2024 jylǵy Olımpıada oıyndarynyń kúmis júldegeri atandy.