7 qarasha. QazAqparat kúntizbesi
Halyqaralyq ǵylym jáne beıbitshilik aptalyǵy
Alǵash ret 1986 jyly Halyqaralyq beıbitshilik jyly aıasynda ótkizildi. 1988 jyly jeltoqsanda BUU Bas Assambleıasy Halyqaralyq ǵylym jáne beıbitshilik aptalyǵyn ótkizý kúnin resmı túrde belgileıtin qarardy (A/RES/43/61) qabyldady. Sodan beri bul oqıǵa 10 qarashadaǵy Beıbitshilik pen damý úshin Dúnıejúzilik ǵylym kúninen keıingi kelesi kún – 11 qarasha aptasynda toılanyp keledi. BUU sarapshylarynyń pikirinshe, aptalyqtyń jyl saıyn ótkizilýi – beıbitshilikke qosylǵan mańyzdy úles. Bul is-shara barlyǵy úshin mańyzdy taqyryptar boıynsha keńirek ǵylymı almasýǵa, sondaı-aq ǵylym men álem arasyndaǵy baılanys týraly qoǵamnyń habardar bolýyn arttyrýǵa yqpal etedi.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1929 jyly Almatyda «Qyzyl ásker» qazaq tilindegi tuńǵysh áskerı gazetiniń alǵashqy sany jaryqqa shyqty. Gazet aptasyna bir ret shyǵyp turdy. Gazet Keńes ókimetiniń qorǵanys qýatyn arttyrý, qazaq jastaryn áskerı ónerge baýlý, ofıtserlerdiń áskerı bilimderin keńeıtý, eńbekshilerdiń Qyzyl áskermen baılanysyn nyǵaıtý jolynda jumys júrgizdi. Qazaq dıvızıonyn, atty ásker polkin jasaqtaý isine belsene atsalysty. Gazettiń jumysyna І.Jansúgirov, A.Lekerov, Á.Kóshimov, t.b. belsendiler qatysyp turdy. Onyń búgingi murageri - Qazaqstan Respýblıkasy Qorǵanys mınıstrliginiń ortalyq baspasóz organy - «Qazaqstan sarbazy» basylymy.
1934 jyly Qazaq memlekettik akademııalyq opera jáne balet teatrynda «Qyz Jibek» operalyq shyǵarmasynyń alǵashqy qoıylymy ótti. Basty partııalardy K.Baıseıitova (Jibek), Q.Baıseıitov (Tólegen), M.Erjanov (Shege) oryndady. Eki jastyń móldir mahabbaty lıro-romantıkalyq sazben órbip, armandaryna jete almaǵan aıanyshty taǵdyry tragedııamen aıaqtalady. Operada ulttyq vokaldyq jáne aspaptyq shyǵarmalar, halyq kompozıtorlarynyń (Úkili Ybyraı, Muhıt, Jaıaý Musa, Táttimbet) án-kúıleri molynan paıdalanyldy. «Gákký», «Aıqara kók», «Aqqum», t.b. halyq ánderi keıipkerlerdiń beınelerin ashyp, shyǵarmanyń ulttyq boıaýyn kanyqtyra tústi. «Qyz Jibek»» operasynyń qoıylýy ulttyq mádenıet tarıhyndaǵy aıtýly oqıǵa edi. Opera sahnada uzaq jyldar qoıylyp keledi. Ánshi ártisterdiń kásibı deńgeıi ósip, oryndaýshylyq qabiletiniń shyńdalýyna yqpal etti.
1945 jyly Almatyda N. Sats atyndaǵy balalar men jasóspirimderge arnalǵan memlekettik akademııalyq orys teatry quryldy. Natalııa Ilınıchna Sats jer aýdarylǵannan keıin (ol «halyq jaýynyń» áıeli bolǵan) Almatyda boldy. Ol opera jáne balet teatrynyń rejısseri bolyp taǵaıyndaldy. Ekinshi dúnıejúzilik soǵysy jyldarynda Almatydaǵy ataqty akterlerge Natalıa Ilınıchna balalar úshin uıymdastyrǵan erteńgilikke qatysýdy ótindi. Osydan keıin ol balalar men jasóspirimder teatry qurý týraly usynyspen hat jaza bastady. Osyndaı hattardyń birine Qazaqstan KP(b) OK ekinshi hatshysy Jumabaı Shaıahmetov ún qosty. 1944 jyldyń altynshy qyrkúıeginde Almatyda balalar men jasóspirimder teatry qurý týraly qaýly shyqty. Bir jyldan keıin, ıaǵnı 1945 jyldyń 7 qarashasynda jas kórermender alǵashqy qoıylymǵa keldi. Teatr «kishkentaı Qyzyl telpek» qoıylymymen ashyldy.
1956 jyly geologtar jáne qurylysshylar kenti Arqalyqtyń negizi qalandy. 1960 jyly Arqalyq Búkilodaqtyq komsomoldyq ekpindi qurylys bolyp jarııalandy. 1965 jyly Arqalyq qala mártebesin aldy, 1971 jyly jańadan qurylǵan Torǵaı oblysynyń ortalyǵy boldy.
1963 jyly Máskeý joǵary oqý oryndarynda bilim alyp jatqan qazaq jastarynyń «Jas tulpar» mádenı-aǵartý uıymy quryldy. Uıymdastyrýshylary Murat Áýezov, Altaı Qadyrjanov, Bolathan Taıjanov boldy.
2005 jyly QR Prezıdentiniń «QR Parlamentiniń 10 jyldyǵy qurmetine arnalǵan merekelik medal týraly» Jarlyǵy shyqty. Mereıtoılyq medal qazaqstandyq parlamentarızmniń damýy men ornyǵýyna eleýli úles qosqan Qazaqstan Respýblıkasynyń azamattaryn jáne shetel azamattaryn kótermeleý, sondaı-aq Qazaqstan Respýblıkasy Parlamentiniń 10 jyldyǵyn atap ótý maqsatymen belgilengen.
2011 jyly QR Halyq ártisi Jánııa Áýbákirova polıak mýzyka mádenıetin tanytýda sińirgen eńbegi úshin Polshanyń memlekettik syılyǵy – «Eńbek Qyzyl Krestimen» marapattaldy.
2016 jyly Estonııa Respýblıkasy men Býtan Koroldigi memlekettik qyzmet salasyndaǵy Astana aımaqtyq habynyń qatysýshy elderi atandy.
2017 jyly Tokıo Úkimetiniń qoldaýymen 7 qarashada Japonııanyń Baqytgúli (Hrızantema) áýesqoılary qaýymdastyǵy Hıbııa ortalyq saıabaǵynda uıymdastyrǵan 95-shi Tokıo baqytgúli festıvalinde «Prezıdent Nazarbaev» gúli «Mártebeli» ataǵyna ıe boldy.
2018 jyly Aqtaýda Nazarbaev Zııatkerlik mektebiniń 11-synyp oqýshysy Názıra Qydyrbaeva múgedekterge arnalǵan qol protezin jasap, ony ǵylymı negizdedi. Daryndy oqýshy joba ústinde bir jyl jumys istegen. Ony shetelge shyǵa almaıtyn múgedekterdiń jaǵdaıy alańdatqan. Sondyqtan barshaǵa qoljetimdi qol protezin jasaýdy maqsat etipti.
2018 jyly Shymkent qalasyndaǵy dendrosaıabaqqa Asanbaı Asqarovtyń esimi berildi. Asanbaı Asqarov 1978 jyldan 1985 jylǵa deıin Ońtústik Qazaqstan oblysy obkom partııasynyń birinshi hatshysy qyzmetin atqarǵan. Qalanyń kórikti jeriniń birine aınalǵan dendrosaıabaq ta Asqarovtyń tikeleı atsalysýymen ashylyp, halyq ıgiligine berilgen.
2019 jyly Almatydaǵy «Ǵylym ordasy» RMK sırek kitaptar mýzeıine 1956 jyly Londonda basylyp shyqqan aǵylshyn jýrnalısti jáne jazýshysy Godfrı Laıastyń «Kazak Exodus» kitaby syıǵa tartyldy. Sol sırek kitaptardyń biri endi Ǵylym ordasynyń qorynda saqtalatyn boldy. Aǵylshyn tilindegi kitap shaǵyn tırajben shyqqandyqtan, sırek kitaptar qataryna jatady. Sondaı-aq týyndyny orys jáne qazaq tilderine aýdarǵan avtor Baqytjan Buqarbaı «Aspantaý asqan úrkin kósh» jáne orys tilindegi «Velıkıı ıshod kazahov» kitabyn «Ǵylym ordasy» RMK sırek kitaptar mýzeıine tapsyrdy.
2021 jyly Baký qalasynda (Ázerbaıjan) Túrkitildes memleketterdiń yntymaqtastyq keńesi Bas prokýrorlarynyń birinshi otyrysy ótti. Onyń aıasynda tyǵyz yntymaqtastyq arqyly quqyqtyq kómek kórsetý, prokýrorlar qyzmetiniń tıimdiligin arttyrý, tájirıbe jáne bilim almasý maqsatynda «Túrkitildes elderdiń Bas prokýrorlarynyń keńesin qurý týraly» kelisimine qol qoıyldy.
