5 tamyz. Tulǵalar týǵan kún
Búgin, 5 tamyz kúni tulǵalardan kimder dúnıege kelgen? Kazinform oqyrmandaryna esimder kúntizbesin usynady.
ESІMDER
85 jyl buryn (1940) shyǵystanýshy, ǵalym, tarıh ǵylymdarynyń doktory, Qazaqstan UǴA-nyń akademıgi, Qazaqstannyń ortaǵasyrlyq tarıhyn, tarıhı geografııasyn arab, parsy, kóne túrki jazba eskertkishteri negizinde zertteýshi Bolat Eshmuhametuly KÓMEKOV dúnıege keldi.
Taraz qalasynda týǵan. Tashkent memleket ýnıversıtetin bitirgen (1963). Tarıh ǵylymdarynyń doktory (1996), professor (1996), QR UǴA korrespondent múshesi (1995)
1963-1965 jyldary Mysyrda aýdarmashy, 1965-1996 jyldary QR UǴA Sh. Sh. Ýálıhanov atyndaǵy Tarıh, arheologııa jáne etnologııa ınstıtýtynda aspırant, aǵa ǵylym qyzmetker, bólim meńgerýshisi boldy. 1996 jyldan Qazaq memleket zań akademııasynyń Qazaqstan tarıhy kafedrasynyń meńgerýshisi, ári 1997 jyldan osy akademııa janyndaǵy qypshaqtaný ortalyǵynyń dırektory laýazymyn atqarǵan.
Qazaqstannyń ortaǵasyrlyq tarıhyn, tarıhı geografııasyn arab, parsy, kóne túrki jazba eskertkishteri negizinde zertteýmen shuǵyldanady. Tarıh ǵylymdarynda alǵash ret kóne túrki taıpasy — qımaqtardyń memleket qurylymy bolǵanyn ǵylym turǵyda shyǵys derekteri boıynsha negizdegen. Qımaqtardyń qalalyq mádenıeti bolǵanyn, egin sharýashylyǵy belgili deńgeıde damyǵanyn arab, parsy jáne kóne túrki derekteri negizinde dáleldedi. Qypshaqtaný salasy boıynsha qalyptasqan ǵylymı baǵytty odan ári damytyp, Orta Azııa men Shyǵys Eýropadaǵy jáne Taıaý Shyǵystaǵy qypshaq taıpalarynyń ózara baılanysyn zerttep, ony ortaǵasyrlyq dáýirdegi halyqaralyq baılanystyń erekshi úlgisi retinde kórsete bildi. Onyń basshylyǵymen qurylǵan Halyqaralyq qypshaqtaný ortasy Mysyr, Saýd Arabııasy, Lıvııa, Túrkııa, Iran, Qytaı, Mońǵolııa, Ózbekstan, Qyrǵyzstan, Reseı, Ýkraına, Armenııa sekildi elderdegi ortaǵasyrlyq etnostar tarıhyn zertteıtin ǵalymdarmen tyǵyz baılanys ornatqan. Kómekovtiń jetekshilik etýimen ótkizilgen birinshi halyqaralyq ǵylym konferentsııa dúnıejúzinde ǵylym ortada joǵary baǵaǵa ıe boldy. Ol 420-dan astam ǵylym eńbektiń avtory, 1983-1985 jyly jaryq kórgen Sh. Ýálıhanovtyń shyǵarma jınaǵynyń jaýapty redaktory, kóp tomdyq «Qazaqstan tarıhynyń» birinshi jáne ekinshi tomdarynyń redaktory, ári jetekshi avtory boldy. Halyqaralyq «Túrkistan» entsıklopedııasyn jazýǵa belsendi túrde qatysty, Ystanbulda túrik jáne aǵylshyn tilderinde shyǵarylǵan 26 tomdyq «Túrki halyqtary tarıhy» entsıklopedııasyn ázirleýge qatysty.
1983 jyly Qazaqstan memleket syılyǵynyń ıegeri boldy. 2002 jyly ǵylymǵa sińirgen eńbegi úshin memleket stıpendııa ıegeri atandy.
«Parasat», ІІІ dárejeli «Barys» ordenderimen marapattaldy.
84 jyl buryn (1941) belgili qoǵam qaıratkeri, «Tilep» qaıyrymdylyq qorynyń prezıdenti Sapar Ysqaquly YSQAQOV dúnıege keldi.
Qostanaı oblysy Amangeldi aýdanynda dúnıege kelgen. 1965 jyly Qaraǵandy memlekettik tehnıkalyq ýnıversıtetin ınjener-qurylysshy mamandyǵy boıynsha, 2019 jyly Ýkraına Ulttyq avıatsııa ýnıversıtetiniń magıstratýrasyn bitirgen.
Eńbek joly: 1961-1968 jyldary «Torǵaı Alıýmınstroı» montajdaý ýchaskesiniń sheberi, proraby, bastyǵy, 1970-1971 jyldary Arqalyq qalasynyń bas sáýletshisi, 1971-1977 jyldary «Torǵaıselstroı-15» kúrdeli qurylys basqarmasynyń bastyǵy, bas ınjeneri, 1977-1978 jyldary ártúrli qurylys uıymdarynyń basshysy, «Aýyl qurylys Mınstroı» qurylys basqarmasynyń bastyǵy, «Torǵaı Alıýmınstroı» basqarmasynyń orynbasary, 1987-1990 jyldary «Kazmıljırproekt» jobalaý ınstıtýtynyń dırektory, 1991-1997 jyldary «Omar» kompanııasynyń dırektory bolyp jumys istedi. 1998 jyldan bastap — «Tilep» JShS dırektory.
Belgili saıahatshy barlyq eldi aralap, Qazaqstan Respýblıkasynyń álemge odan ári tanylýyna úles qosty. QR Prezıdentiniń Qurmet dıplomymen, Reseı Federatsııasy jáne Ulybrıtanııa ordenderimen marapattalǵan. Álemniń sırek kartalaryn jınaýmen aınalysatyn belgili qurylysshy, metsenat, ulttyq tarıhty, ult rýhanııatty dáripteýshi Sapar Ysqaqov álemniń 160-tan astam eline at saıahat jasady. Ortaq tarıhty, ortaq dúnıetanymdy jańǵyrtýǵa baǵyttalǵan «Babalar izimen» ǵylymı ekspedıtsııasy elimizdiń «Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasynyń bir bóligi boldy.
64 jyl buryn (1961) kınoakter, Qazaqstannyń halyq ártisi Janat Ánýarbekuly BAIJANBAEV dúnıege keldi.
Almaty qalasynda týǵan. T. Júrgenov atyndaǵy Almaty memlekettik teatr-kórkemóner ınstıtýtynyń akterlik fakýltetin bitirgen (1982), teatr jáne kıno akteri.
1982 jyldan beri «Qazaqfılm» kınostýdııasynyń akteri (qazirgi — Sh. Aımanov atyndaǵy «Qazaqfılm» AQ). 2002-2004 jyldary — Sh. Aımanov atyndaǵy «Qazaqfılm» UK kınostýdııasynda akterlik bólimniń bastyǵy.
Qazaqstannyń eńbek sińirgen akteri, KSRO Kınematografısteri odaǵynyń múshesi (1987 jyldan). Qazaqstannyń Eńbek sińirgen qaıratkeri (2005).
52 jyl buryn (1973) «Turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyqty jańǵyrtý men damytýdyń qazaqstandyq ortalyǵy» AQ Basqarma tóraǵasy Nurlan Qojahmetuly SOLTAMBEKOV dúnıege keldi.
Almatyda týǵan. Bilimi — joǵary, mamandyǵy — ınjener-qurylysshy.
Eńbek jolyn aǵash ustasy tsehynyń sheberinen bastady.
Ár jyldary birqatar basqarmada túrli pozıtsııalarda eńbek etti. 5 jyl boıy elordanyń kommýnaldyq sharýashylyq basqarmasy basshysynyń orynbasary laýazymynda jumys istedi. Sońǵy jyldary Astana qalasynyń kólik jáne jol-kólik ınfraqurylymyn damytý basqarmasyn, otyn-energetıka kesheni jáne kommýnaldyq sharýashylyq basqarmasyn basqardy. 2020-2024 jyldary Astana qalasy ákiminiń orynbasary laýazymyn atqardy.
2024 jyldyń shildesinen bastap qazirgi qyzmetinde.
103 jyl buryn (1922-2014) avıatsııa general-maıory, eki márte Keńes Odaǵynyń Batyry Talǵat Jaqypbekuly BIGELDINOV dúnıege keldi.
Aqmola oblysy Maıbalyq aýylynda týǵan. Saratov jáne Orynbor áskerı avıatsııalyq ýchılışesin bitirgen.
Balalyq jáne jastyq shaqtaryn Bishkekte ótkizdi. 16 jasynda aeroklýbqa oqýǵa tústi. 1943 jyldyń qańtarynda Bıgeldınov Kalının maıdanyna keldi jáne alǵashqy shaıqastarda-aq erlik kórsetti. 1944 jyldyń 26 qazanynda oǵan Keńes Odaǵynyń Batyry ataǵy berildi. Bul ýaqytqa deıin ol 200 áskerı ushýlar jasady. T. Bıgeldınov Berlın úshin shaıqasqa da qatysty. 1945 jyldyń 27 maýsymynda oǵan ekinshi márte Keńes Odaǵynyń Batyry ataǵy berildi. Ol Keńes Odaǵynyń Batyry ataǵyn eki ret ıelengen 65 áskerı ushqyshtyń biri boldy. Bıgeldınov 1945 jyldyń 24 maýsymynda Jeńis sherýine qatysty.
1950 jyly Bıgeldınov áskerı-áýe akademııasyn aıaqtady jáne 1956 jylǵa deıin KSRO Qorǵanys Kúshteriniń qatarynda komandır orynbasary jáne avıatsııalyq polk shtabynyń basshysy qyzmetterinde jumys istedi. 1956 jyly avıatsııanyń general-maıory Bıgeldınov zapasqa ketti. 1957-1970 jyldar aralyǵynda — Azamattyq avıatsııanyń qazaq terrıtorıaldyq basqarmasynyń aǵa ınspektory jáne bastyqtyń orynbasary. 1968 jyly Bıgeldınov Máskeý ınjenerlik-qurylys ınstıtýtyn syrttaı bitirip, uzaq ýaqyt boıy QazSSR memlekettik qurylymy júıesinde basshylyq qyzmetterde jumys istedi.
T. Bıgeldınov Lenın ordenimen, eki ret Qyzyl Tý ordenimen, ІІ jáne ІІІ dárejeli Otan soǵysy ordenderimen, Qyzyl Juldyz, Aleksandr Nevskıı, ІІІ dárejeli Dańq jáne ózge de otandyq jáne sheteldik ordendermen jáne medaldarmen marapattalǵan.