5 sáýir. Jylnama
Kazinform oqyrman nazaryna 5 sáýirge arnalǵan ataýly kúnder men este qalar oqıǵalar kúntizbesin usynady.
ATAÝLY KÚNDER
Kóshi-qon polıtsııasy kúni
1993 jyldyń 5 sáýiri kúni Mınıstrler kabıneti «Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy pasporttyq júıe týraly erejeni» qabyldady. Osydan keıin pasporttyq-vızalyq qyzmet qaıta quryldy. Bul kóshi-qon polıtsııasynyń qurylǵan kúni bolyp sanalady. Qyzmettiń qurylymy, mindetteri ózgerdi. Degenmen, onyń qazirgi ataýy 1999 jyly engizildi.
Halyqaralyq adamgershilik kúni
BUU Bas Assambleıasy turaqty damý maqsattaryna qol jetkizýdegi adamgershiliktiń rólin aıqyndaý úshin bekitken. Onyń basty mindeti – beıbitshilik pen úılesimdilikke jetý úshin tózimdilik, ózara túsinistik, nıettestik pen birliktiń mańyzyn kórsetý. Halyqaralyq adamgershilik kúni 1989 jyly ıÝNESKO uıymdastyrǵan kongresste qurylǵan álem mádenıeti kontseptsııasymen tyǵyz baılanysty. Bul kontseptsııa boıynsha ulttyq úkimetter arasynda tek saıası jáne ekonomıkalyq kelisimderdi ǵana paıdalanyp álemdegi beıbitshilikti saqtap turý múmkin emes.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1920 jyly Býrabaı kýrorty ashyldy.
1920 jyly Ǵubaıdolla Álibekov (1871-1923) Qazaqstannyń ádilet mınıstrliginiń tuńǵysh komıssary, Qazrevkomǵa múshe bolyp saılanyp tarıhta qaldy. Ǵubaıdýlla Álibekov Qazrevkomdaǵy múshelik mindetterinen basqa turǵyndardy azyq-túlikpen qamtamasyz etý, Aqmola, Aqtóbe, Adaı ýezderindegi tótenshe oqıǵalardyń tergeý jumystarynda belsendi qoǵamdyq qyzmetterdi júrgizdi.
1991 jyly Ońtústik Qazaqstan oblysynda «Janýbıı Kozogıston» atty ózbek tilindegi gazet alǵash ret jaryqqa shyqty. Qazaqsha aýdarǵanda «Ońtústik Qazaqstan» degendi bildiredi. Bastapqyda gazettiń ataýy «Dýstlık baırogı» (Dostyq baıraǵy) bolyp bekitilgen. Al qazirgi atpen 1998 jyldyń qańtar aıynan shyǵa bastady.
1996 jyly Tashkentte Qazaqstan, Qyrǵyzstan jáne Ózbekstan úkimeti basshylary keńesiniń kezekti májilisinde janarmaı, energııa jáne sý resýrstaryn paıdalaný, Ortalyq Azııa aýmaǵynda gaz qubyrlaryn salý jáne paıdalaný týraly kelisimge qol qoıyldy.
1997 jyly QR Prezıdenti 31 mamyrdy «Saıası qýǵyn-súrgin qurbandaryn eske alý» kúni retinde bekitý týraly Jarlyqqa qol qoıdy.
1997 jyly Oral qalasynda Alashorda qaıratkerleri Jansha men Halel Dosmuhamedovterge memorıaldyq taqta ornatyldy.
2006 jyly Qazaqtyń Abaı atyndaǵy memlekettik akademııalyq opera jáne balet teatrynda «Naz» halyq bıi ansambli qazaq bı óneriniń tarıhynda tuńǵysh ret qazaq kúıleri jelisimen «Tuıǵyndar» bı spektakli qoıyldy. Bıdi qoıýshylar óskeleń jasqa bul shyǵarma arqyly eldiń tarıhy men mádenıetin túsindirýge tyrysqan. Bıge Mahambettiń «Jumyr qylysh», E. Brýsılovskııdiń «Jeldirme», A. Jaıymovtyń «Shalqyma», M. Berdiǵulovtyń «Kók bóri», Á. Qazaqbaıdyń «Jappas qylysh dombyra», «Tilepaldy», B. Ryspanbettiń «Qyz elik», «Tuıǵyndar» sekildi týyndylarymen qatar, halyq kúıi «Keńes» pen halyq áni «Dedimaı-aý» áýeni paıdalanylǵan. 1999 jyly qurylǵan «Naz» halyq bıi ansambli Shara Jıenqulova atyndaǵy qazaq bıiniń ІІ respýblıkalyq baıqaýynyń jeńimpazy. Halyqaralyq «Shabyt» baıqaýynyń Bas júldesi men Qytaıda ótken baıqaýdyń altyn júldesin ıelengen. Bul kúnde quramynda 50 balet bıshisi bar ujym ár ulttyń 100-den astam bıin meńgerip otyr.
2006 jyly Aqtóbede tarıhı-ólketaný murajaıyna syılyq retinde asyl tastardan jasalǵan Qoja Ahmet ıAsaýıdiń portreti berildi. ıAshma, kók tas syndy túrli tústi tastardyń kesekterinen tóselgen portretti Orsk qalasynyń sýretshisi Sergeı Býrkýtbaev daıyndady. Bunyń ereksheligi portrettiń daıyndalýynda qoldanylǵan tastar Qazaqstan, Reseı, Aýǵanstan jáne t.b. birneshe eldiń aýmaǵynan jınalǵan. Sáıkesinshe álem ulttarynyń birligi men dostyǵyn bildiredi.
2010 jyly Amerıka Qurama Shtattarynyń Prezıdenti Qazaqstan Respýblıkasy Qorǵanys mınıstriniń orynbasary, general-leıtenant Bolat Sembınovti «Qurmet legıony» medalimen marapattady. Nagradany AQSh Ortalyq qolbasshylyǵynyń komandıri general Devıd Petreýs tapsyrdy. General-leıtenant Bolat Sembınov óz kezeginde Qazaqstan men AQSh úshin ortaq qaterlerge qarsy kúreste, eń aldymen, halyqaralyq terrorızmge qarsy kúreste bizdiń ofıtserler men sarbazdarymyzdyń qosqan úlesin atap ótti.
2011 jyly Qaraǵandy memlekettik tehnıkalyq ýnıversıtetinde R&D-zerthanasynyń saltanatty ashylýy bolyp ótti. Bul Qazaqstanda osyndaı deńgeıdegi birinshi jáne jalǵyz joba. Zerthana aqparattyq-kommýnıkatsılyq tehnologııalar salasyn damytý úshin zamanaýı halyqaralyq standarttarǵa sáıkes bilim sapasyn arttyrý jáne kadrlyq áleýetti qalyptastyrý maqsatymen ashyldy.
2016 jyly Almatydaǵy 2017 jylǵy qysqy Ýnıversıada halyqaralyq stýdentter oıyndaryna qatysýǵa tirkelgen elder sany boıynsha rekord ornatty.
2018 jyly Astrahan oblysynan Qurmanǵazy dombyrasynyń kóshirmesi ákelinip, Almaty qalasyndaǵy Yqylas atyndaǵy halyq aspaptary murajaıyna tabystaldy. Bul syılyqty murajaıǵa 69 jastaǵy qazaqstandyq jeńil atletıka jattyqtyrýshysy Edige Nábıev tapsyrdy. Ol aspapty qaraǵaıdan jasaǵan. Kóshirmeniń túpnusqadan esh aıyrmashylyǵy joq jáne úni jaqsy shyǵady. Astrahan oblysynyń Altynjar aýylynda saqtalǵan túpnusqasynda Qurmanǵazynyń qoltańbasy bar.
2019 jyly Baıqońyr ǵarysh aılaǵynan ushqan «Progress MS-11» júk kemesi Halyqaralyq ǵarysh stansasyna túıisip, júkti orbıtaǵa jetkizý jyldamdyǵy boıynsha rekord ornatty (3 saǵat 21 mınýt).
2019 jyly qaraǵandylyq №36 mekteptiń «Kerbez» horeografııalyq ansambli Ispanııanyń Loret-de-Mar qalasynda ótken «Dance factory» halyqaralyq baıqaýynyń laýreaty atandy. Baıqaýda álemniń 18 elinen 10-12 jas aralyǵynda 1 000 bıshi qatysty. «Kerbez» ansambli eki horeografııalyq kompozııa – «Sylqyldaq» qazaq bıin jáne «Horezm» ózbek bıin qoıdy. Qatysýshylar baıqaý quryltaıshylary men uıymdastyrýshylarynan ataýly dıplomdar aldy. Sonymen qatar ujymǵa Ispanııa bıliginen qosymsha dıplom jáne eltańbaly qaǵazdaǵy alǵys hat berildi.
2020 jyly koronavırýstyń taralýymen kúres sharalarynyń júzege asyrylýy aıasynda Astana qalasynda Kópbeıindi medıtsınalyq ortalyqtyń negizinde jaǵdaıy asa aýyr naýqastarǵa medıtsınalyq kómek kórsetetin «Ekstrakorporaldyq membranalyq oksıgenatsııa qarqyndy terapııasynyń respýblıkalyq ortalyǵy» qyzmet ete bastady. Ortalyqta «Ulttyq ǵylymı kardıohırýrgııalyq ortalyǵy» AQ-nyń joǵary bilikti reanımatologtary men kardıohırýrgtary jumys isteıdi. Sonymen qosa olar óńirdegi dárigerlerge jaǵdaıy aýyr naýqastardy emdeý boıynsha keńes beredi.
2021 jyly Qazaqstannyń Qyzyl kitabyna jolbarys, Ortalyq Azııa barysy jáne Prjevalskıı jylqysy endi. Qazirgi tańda Qazaqstannyń Qyzyl kitabyna sırek kezdesetin ósimdikterdiń 400 túri men joıylyp bara jatqan omyrtqalylardyń 133 túri engizilgen.
2021 jyly Túrkistan qalasynda Eýrazııanyń Dúnıejúzilik mura qalalarynyń halyqaralyq konferentsııasy ótti. Onyń aıasynda kóne mura men mádenıetti saqtaý, týrızmdi damytý, qalany durys josparlaý jáne abattandyrý, jańa ǵımarattar qurylysy jaǵdaıynda tarıhı tartymdylyǵyn saqtaý máseleleri talqylandy. Konferentsııaǵa Iran, Reseı, Serbııa, Túrkııa, Polsha, Grekııa, Indonezııa, Germanııa, Marokko, Albanııa, Qyrǵyzstan, Ózbekstan jáne Qytaıdyń tarıhı-mádenı qundylyqtaryn saqtaýda ozyq tájirıbesi bar 23 eldiń 50-den astam qalalarynyń ókilderi qatysty.
2022 jylyQR Qarýly kúshteriniń ókili maıor Arman Tastanbekov Batys Saharadaǵy BUU mıssııasynyń (MINURSO) áskerı baqylaýshysy boldy. Ofıtser bir jyl boıy bitimgerlerdiń on bazasynyń birinde mıssııa atqardy. Ol El-Aıýn qalasynda (mıssııa shtaby) tirkeý rásiminen ótip, biliktilik testilerin tapsyrdy. Daıyndyq sharalary aıaqtalǵan soń qyzmettik mindetterin oryndaýǵa kiristi.
2022 jyly Shyǵys Qazaqstan oblysy Semeı qalasyna jaqyn mańda ejelgi zattar men monetalar tabyldy. Olardyń arasynda ishki krest, balshyq ydystar: tárelkeler, túıme men gılzalar bar. Іzdeýshiler patshalyq kezeńdegi 10-nan asa monetany tapty. Olardyń qatarynda mynadaı tıyndar bar: ekeýi 1749 jáne 1740 jylǵy, Elızavet tıyny 1757 jylǵy, Aleksandr I dáýiriniń 1825 jylǵy tıyny jáne sibirlik synyq tıyn.
