5 qarasha. Jylnama
Kazinform oqyrman nazaryna 5 qarashaǵa arnalǵan ataýly kúnder men este qalar oqıǵalar kúntizbesin usynady.
ATAÝLY KÚNDER
Qazaqstanda Syrtqy barlaý qyzmeti kúni
1993 jylǵy 15 qazanda Memleket basshysy «Qazaqstan Respýblıkasynyń Ulttyq qaýipsizdik qyzmeti men Qorǵanys mınıstrliginiń barlaý bólimsheleri týraly» Jarlyqqa qol qoıdy. Táýelsiz Qazaqstannyń syrtqy barlaý organdarynyń tarıhy osy kúnnen bastalady. Degenmen, Qazaqstannyń qazirgi syrtqy barlaý qyzmeti qurylǵan kún 5 qarasha sanalady. Óıtkeni, 1997 jylǵy 5 qarashada QR Prezıdentiniń Jarlyǵyna sáıkes «Barlaý» qyzmeti quryldy. Búgingi tańda ol – QR «Syrbar» Syrtqy barlaý qyzmeti.
Dúnıejúzilik Tsýnamı máselesi týraly aqparat taratý kúni
2015 jyldyń jeltoqsanynda Japonııa ókilderiniń bastamasy boıynsha BUU Bas Assambleıasynyń (A/RES/70/203) rezolıýtsııasymen bekitildi. Bul tańdaý 1854 jyldyń 5 qarashasynda óz aýylynyń turǵyndaryn qutqarý úshin menshigin qurban etken sharýa týraly «Inamýra-ný-hı» áńgimesimen baılanysty. Ol aýyl turǵyndaryna qaýip týraly eskertý úshin óz egisin jaqqan. Sonyń arqasynda turǵyndar aman qalǵan. Ol tsýnamıden keıin aýyldy qalpyna keltirýde belsendilik tanytqan.
Halyqaralyq volonter menedjerler kúni
Bul mereke amerıkalyq Naný Haýtroýnnyń arqasynda paıda bolǵan. Ol uzaq ýaqyt boıy kásibı deńgeıde eriktiler menedjmentimen aınalysqan. Alǵash ret mereke 1999 jyly 5 jeltoqsanda atap ótildi. Biraq, ýaqyt óte kele bul mereke keńinen taralyp, data 5 qarashaǵa aýystyryldy. Qazirgi tańda ony álemniń 18 memleketi atap ótedi.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1948 jyly Qazaqstannyń soltústiginde mashına jasaý kásipornynyń qurylysy týraly sheshim qabyldandy. 1960 jyldyń qyrkúıeginde alǵashqy óndiristik korpýs paıdalanýǵa berildi. Onda APP-125 astyq tıegishteriniń alǵashqy zaýyttyq ónimi daıyndaldy. Astyq tıegishter 1961 jyldyń 30 naýryzynda daıyndaldy. Petropavl kúrdeli mashına jasaý zaýytynyń qyzmeti bastaldy.
1993 jyly Memleket basshysynyń «Shet elderde kadrlar daıarlaý úshin Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń halyqaralyq «Bolashaq» stıpendııasyn belgileý týraly» № 1394 qaýlysy shyqty.
1999 jyly Kókshetaý qalasynda Abylaı han eskertkishi ornatyldy.
2004 jyly Qyzylorda kósheleriniń birine Saǵymbaı Rysbaevtyń esimi berildi. Ol ótken ǵasyrdyń 30-jyldary qala basshysynyń qyzmetin atqarǵan. Mańaıdaǵy aýyldardyń birindegi qoımada saqtalǵan 5-6 tonna taryny ashtyqtan qınalǵandarǵa bólip bergeni úshin qýǵyn-súrginge ushyraǵan. Saǵymbaı Rysbaev Sáken Seıfýllınmen jáne Beıimbet Maılınmen tyǵyz dostyq qarym-qatynasta bolǵan.
2009 jyly Qazaqstanda bıometrııalyq tólqujattar berile bastady. Jańa tólqujattyń sońǵy paraqshasynda elektrondy chıp bar. Onda tegi, aty, ákesiniń aty, jynysy, týǵan kúni men jeri, azamattyǵy, tólqujat nómiri, qujattyń berilgen kúni jáne jaramdylyq ýaqyty, jeke ıdentıfıkatsııalyq nómir, foto men qujat ıesiniń qoltańbasy bar. Elektrondyq bıometrııalyq qujat Qazaqstannan ózge álemniń 17 elinde bar.
2013 jyly «Astana Riano Rassion» jas pıanıster baıqaýynyń fınalısi Sanjaráli Kópbaev elimizdiń áleýetti kóshbasshylary – zııatkerlik, jalpy bilim berý, ǵylymı, mýzykalyq, sporttyq jarystardaǵy respýblıkalyq jáne halyqaralyq mańyzy bar olımpıadalardyń jeńimpazdary tirkeletin «Ult bolashaǵy» Qazaqstannyń VIP-lıstıngine endi. Sanjaráli Kópbaev – Qazaqstannyń «Astana Piano Passion» Birinshi Halyqaralyq jas pıanıster baıqaýynyń jalǵyz fınalısi. Toǵyz jasynda qazylar alqasy men baıqaý qonaqtaryn jandy oıynymen jáne rııasyzdyǵymen baýrap aldy.
2013 jyly QR Ulttyq banki «Qazaqstannyń qalalary» serııasynyń «Qostanaı», «Taldyqorǵan», «Taraz» eskertkish monetalaryn aınalymǵa shyǵardy. Nomınaly – 50 teńge. Monetalar neızılber qospasynan soǵylǵan, dıametri – 23 mm, massasy – 4,71 gramm, ár monetanyń taralymy – 50 myń dana.
2014 jyly Almatyda Qazaqstannyń halyq jazýshysy, 40-tan astam kitaptyń avtory, qazaq ádebıetiniń klassıgi Ázilhan Nurshaıyqovtyń Qurmanǵazy kóshesindegi 27 jyl turǵan úıine jazýshynyń eskertkish taqtasy ornatyldy.
2016 jyly álemge áıgili koreı pıanısi Pek Kon Ý Qazaqstanda alǵash ret óner kórsetti. 70 jastaǵy solıst dırıjer Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri Abzal Muhıtdınovtyń jetekshiligimen Astana Opera Ulttyq opera jáne balet teatrynyń sahnasynda osy teatrdyń sımfonııalyq orkestrimen kontsert berdi. Baǵdarlamada Lıýdvıg van Bethoven men Sergeı Rahmanınovtyń shyǵarmalary oryndaldy.
2018 jyly Astana Hub ІT startaptar halyqaralyq tehnoparki iske qosyldy. Bul Qazaqstan Respýblıkasynyń tehnologııalyq damý tarıhynyń jańa beti boldy.
2019 jyly Almatyda qazaqtyń uly jazýshysy Beıimbet Maılınniń 125 jyldyǵyna arnalǵan spektakl ótti. Іlııas Omarov atyndaǵy Qostanaı oblystyq qazaq drama teatrynyń akterleri kórermenge belgili jazýshynyń balalyq shaǵy, jastyq shaǵy men ómiriniń sońǵy jyldaryn kórsete bildi. Jazýshynyń basty rólin Nurlan Baıshın somdady. Spektakl Muhtar Áýezov atyndaǵy Qazaq memlekettik akademııalyq drama teatrynda qoıyldy. Beıimbet Maılınniń nemeresi Dámen Seıtjanova akterlerge qoıylym úshin, al kórermenge qoldaý kórsetkeni úshin alǵys bildirdi.
2020 jyly qazaqstandyq mektep oqýshylary álemniń 18 elinen 154 oqýshy qatysqan 37-shi Balqan matematıkalyq olımpıadasynda alty medal jeńip aldy. Uıymdastyrýshy el Rýmynııa boldy.
2021 jyly Ankaradaǵy Túrkııa Prezıdenti Ákimshiligi janyndaǵy Ulttyq kitaphanada «Qazaqstan joly. Túrki birligi» kórmesiniń saltanatty ashylýy ótti. Kórermen nazaryna Elbasy kitaphanasynyń arhıv, kitap, mýzeı qoryndaǵy 400-den astam saqtaý birligi, onyń ishinde kıim, qarý, áskerı jáne at ábzelderi toptamasyndaǵy zattar, azattyq úshin kúrestiń túrli kezeńderindegi Qazaqstan tarıhy boıynsha artefaktiler usynyldy. Máselen, onyń arasynda XIX ǵasyrdaǵy qazaq qylyshy, bilezikter men saqınalar bar.
2021 jyly Qazaqstan Bishkek qalasynda ótken «Eýropalyq Odaq – Ortalyq Azııa» halyqaralyq birinshi ekonomıkalyq forýmyna qatysty. Forým qatysýshylarǵa taraptardyń tabysy men ıgiligi úshin turaqty ekonomıkalyq damý salasyndaǵy Ortalyq Azııanyń basym qajettilikterin talqylaýǵa múmkindik beredi.
2021 jyly Shanhaıda ashylǵan IV Qytaı halyqaralyq ımporttyq taýarlar kórmesinde (China International Import Expo) Qazaqstannyń ulttyq ekspozıtsııasy usynyldy. Ekspozıtsııa aıasynda un, et konservileri, sút ónimderi, ósimdik maılary, kondıterlik ónimder men bal, sýsyndar jáne taǵy basqa sanattar boıynsha otandyq tamaq ónerkásibi kompanııalarynyń ónimderi usynyldy.
2022 jyly QR Prezıdenti kópshilik aldynda birqatar zańdarǵa qol qoıdy. Memleket basshysy 2022 jylǵy maýsymda Konstıtýtsııaǵa ózgerister men tolyqtyrýlar engizý boıynsha ótken respýblıkalyq referendýmnyń qorytyndylary boıynsha qabyldanǵan birqatar mańyzdy zańdarǵa kópshilik aldynda qol qoıý rásimine qatysty. Qasym-Jomart Toqaevtyń aıtýynsha, referendým nátıjeleri bılik tarmaqtary arasyndaǵy ózara is-qımyldyń jańa modelin qalyptastyrady, azamattardyń memlekettik basqarýǵa qatysýyna jol ashady, adam quqyqtary men bostandyqtaryn qorǵaý kepildikterin kúsheıtedi.
