4 maýsym. Jylnama
Kazinform oqyrman nazaryna 4 maýsymǵa arnalǵan ataýly kúnder men este qalar oqıǵalar kúntizbesin usynady.
ATAÝLY KÚNDER
Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik rámizder kúni
1992 jylǵy 4 maýsymda táýelsiz Qazaqstannyń jańa memlekettik rámizderi alǵash ret bekitildi - bul kún el tarıhynda jańa memlekettik rámizder kúni retinde máńgi este saqtalady. Memlekettik rámizder - memlekettiń myzǵymas negizderiniń biri. Memlekettik Tý, Memlekettik Eltańba jáne Memlekettik Ánuran memlekettiń negizgi rámizderi sanalady. Kógildir tústi týymyz ben ortasynda shańyraq beınesindegi altyn sáýleli kún ornyqqan eltańbamyz búkil álemge Qazaqstan Respýblıkasy atalatyn jańa táýelsiz Memleket beınesin pash etti. 1992 jyly sýretshi Sháken Nııazbekov salǵan Memlekettik tý bekitildi. Egemen Qazaqstannyń búgingi Eltańbasy - eki tanymal sáýletshi Jandarbek Málibekov pen Shota Ýálıhanovtyń qyrýar eńbeginiń jemisi. 1992 jyly respýblıkamyzda ánurannyń áni men mátinine konkýrs jarııalandy. Tuńǵysh Qazaqstan ánuran ániniń avtorlary - Muqan Tólebaev, Evgenıı Brýsılovskıı men Latıf Hamıdı. 2006 jyly jańa Memlekettik ánuran qabyldandy. Ótken ǵasyrdyń elýinshi jyldary jaryq kórip, halyq arasynda keń tanylǵan patrıottyq án «Meniń Qazaqstanym» jańa Ánuran negizine aınaldy. Qazaqstan Respýblıkasy jańa Memlekettik ánurannyń avtorlary - Shámshi Qaldaıaqov, Jumeken Nájimedenov, Nursultan Nazarbaev.
Halyqaralyq agressııanyń jazyqsyz qurbany bolǵan balalar kúni
1982 jylǵy 19 tamyzda Palestına máselesi boıynsha ótken BUU Bas Assambleıasynyń tótenshe arnaıy sessııasynyń sheshimimen, 1982 jylǵy 4 maýsymdaǵy Izraıl Qarýly Kúshteriniń Beırýttaǵy turǵyn úı aýdandaryn bombalaýynyń bir jyldyǵyna oraı, 1983 jyldan bastap atap ótiledi.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1943 jyly Qazaq KSR-niń alǵashqy Memlekettik Ánuranyn jazýǵa baıqaý jarııalandy. Ánuran sózi boıynsha ótkizilgen baıqaýda 27 jastaǵy Qaıym Muhamedhanovtyń mátini tańdap alynsa, sol kezde 30 jasta bolǵan kompozıtor Muqan Tólebaev jas aqynnyń sózine tamasha án jazdy. Bul án 50 jyldan astam ýaqyt boıy saltanatty jaǵdaılarda, mańyzdy sharalarda ánuran retinde shyrqalyp turdy.
1944 jyly qazaqtyń qaharman qyzy Álııa Moldaǵulovaǵa Keńes Odaǵynyń Batyry ataǵy berildi. Álııa (shyn esimi Іlııa, maıdandas dostary «Lııa» dep ataǵan) Nurmuhambetqyzy Moldaǵulova (1925-1944) - Sovet Odaǵynyń batyry, snaıper, efreıtor.1944 jyly 14 qańtarda Pskov oblysynyń soltústigindegi Novosokolnıkı aýdanynda qaza tapty. Álııa Nurmuhambetqyzy Moldaǵulovaǵa 1944 jyly 4 maýsymda Keńes Odaǵynyń Batyry ataǵy berildi. Lenın ordenimen marapattaldy. Novosokolnıkı aýdanynyń Monakovo aýylynda jerlengen. Álııa esimimen kósheler, ondaǵan mektep (Máskeýdegi № 891 orta mektebi, Shymkenttegi № 29 orta mektebi, Novosokolnıkı № 72 orta mektebi, Oraldaǵy № 38 orta mektebi), Áskerı-teńiz flotynyń kemeleri, Kaspıı júk tasıtyn teplohody atalǵan. Aqtóbe, Astana, Almaty, Máskeý, Sankt-Peterbýrg, Novosokolnıkı qalalarynda eskertkishter ornatylǵan. Aqtóbede oblystyq memorıaldyq mýzeı jumys isteıdi. Aqtóbedegi Halyqaralyq áýejaıǵa Álııa Moldaǵulovanyń esimi berilgen.
1992 jyly Prezıdent Jarlyǵymen «Qazaqstan Respýblıkasy Memlekettik Týy týraly», «Qazaqstan Respýblıkasy Memlekettik eltańbasy týraly», «Qazaqstan Respýblıkasy Memlekettik ánuranynyń mýzykalyq redaktsııasy týraly» Zańdar kúshine endi. QR memlekettik týynyń avtory - sýretshi Sháken Nııazbekov. Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik eltańbasynyń avtorlary - J.Málibekov pen Sh.Ýálıhanov. 2006 jylǵy 6 qańtarda Jumeken Nájimedenov pen Nursultan Nazarbaevtyń sózine jazylǵan Shámshi Qaldaıaqovtyń «Meniń Qazaqstanym» áni Qazaqstan Respýblıkasynyń ánurany bolyp bekitildi.
2000 jyly Almaty oblysynyń Jańalyq aýylynda stalındik genotsıd qurbandaryn qaıta jerleý rásimi ótti. Burynǵy Dıhambaı jáne Álı aýyldarynyń ornynda (munda adamdar ashtyqtan qaıtys boldy, aýyldan tek 16 turǵyn tiri qaldy) baýyrlastar qabirinde 30-shy jyldardyń sońynda atylǵan 2,5 myń adam jerlengen. Úlken qabirdiń ishinde Sáken Seıfýllın, Beıimbet Maılın, Іlııas Jansúgirov jáne qazaq ıntellıgentsııasynyń basqa da ókilderiniń súıekteri bar bolýy múmkin.
2000 jyly Qazaqstan men Iran arasyndaǵy eńbek jáne áleýmettik ister salasyndaǵy yntymaqtastyq hattamasyna sáıkes alǵash ret qazaqtardyń tarıhı Otanyna oralýy bastaldy. Barlyǵy 732 otbasy nemese 3661 adam kóship keldi.
2007 jyly Memleket basshysynyń «Mańǵystaý oblysynyń ákimshilik-aýmaqtyq qurylysyndaǵy ózgeris týraly» Jarlyǵy shyqty. Jarlyqqa sáıkes, Mańǵystaý oblysynyń quramynda ákimshilik ortalyǵy Mańǵystaý aýylynda bolatyn ákimshilik-aýmaqtyq birlik - Munaıly aýdany quryldy.
2010 jyly ǵalymdar Qostanaı oblysynyń aýmaǵynda biregeı geoglıfterdi tapty.
2013 jyly Astana, Máskeý, London, Vashıngton jáne Shanhaıda qazaqstandyq jastar Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik ánuranyn onlaın rejimde oryndady.
2018 jyly qazaqstandyq Erasyl Murat Tıranada (Albanııa) ótken ITF G5 tennıs týrnırinde jeńiske jetti.
2019 jyly Horvatııadaǵy Korchýla aralynda Halyqaralyq «Marko Polo» art-festıvali aıasynda Qazaqstannyń poezııa, mýzyka jáne kınoóner kúnderi tabysty ótti. Qazaqstan alǵash ret festıval uıymdastyrý komıtetiniń seriktes eli retinde óner kórsetti. Festıval Korchýla qalasyndaǵy Beıbitshilik baqshasynda aǵash otyrǵyzý aktsııasymen ashyldy. Qazaqstannyń elshisi Tólejan Barlybaev Qazaqstan elordasynyń qurmetine «Nur-Sultan» záıtún aǵashynyń kóshetin otyrǵyzdy. Horvatııa Prezıdentiniń qamqorlyǵyndaǵy Art-festıval jyl saıyn Korchýla aralynda ótkiziledi, onda XIII ǵasyrda Ortalyq Azııa men Qytaıǵa barǵan saıahatshy Marko Polo týǵan. Festıvaldiń «Uly Jibek joly - dıalog pen yntymaqtastyq joly» urany Azııa men Eýropa elderi arasyndaǵy mádenı-tarıhı baılanystyń mańyzyn kórsetedi.
2020 jyly Qazaqstannyń ekologııalyq uıymdar qaýymdastyǵy Nur-Sultan men Almaty qalalarynda «StopMusor» áleýmettik jobasyn iske qosty. Joba qala turǵyndarynyń ekologııalyq saýaty men áleýmettik jaýapkershiligin arttyrýǵa, mádenıetti damytýǵa, qoqysty azaıtý úshin turǵyndar arasynda turmystyq qaldyqtardy kádege jaratýǵa baǵyttalǵan.
2021 jyly Qazaqstan Respýblıkasynyń 1991 jylǵy 16 jeltoqsandaǵy Memlekettik Týy, Eltańbasy, Ánurany, Konstıtýtsııasy jáne Memlekettik táýelsizdigi týraly Zańy bar aqparattyq faıldar Arktıka álemi muraǵatyna (ARA) ornalastyryldy. Buryn faıldar AWA basqaratyn Piql arnaıy tehnologııasy arqyly muraǵattalǵan.
Arktıkalyq álem muraǵatynda tarıhı jáne mádenı mańyzy bar tsıfrlyq derekter, mańyzdy úlken derekter, zııatkerlik menshik jáne basqa da aqparat bar. Derekter máńgi muzda tereń bolat qoımada 500 nemese odan da kóp jyl qyzmet etýge arnalǵan tasymaldaǵyshta saqtalady.
2023 jyly Almaty oblysy polıtsııa departamentiniń qyzmetkerleri Memlekettik rámizder kúnine oraı teńiz deńgeıinen 3600 metr bıiktikte, Oktıabrenok shyńyna tý tikti.
