29 qazan. Tulǵalar týǵan kún

ASTANA. QazAqparat - Búgin, 29 qazan kúni tanymal tulǵalardan kimder dúnıege kelgen? QazAqparat oqyrmandaryna esimder kúntizbesin usynady.

ESІMDER

106 jyl buryn (1916-1994) Qazaqstanda boks sportynyń negizin qalaýshynyń biri, Qazaqstannyń úsh dúrkin chempıony, Qazaqstan Respýblıkasynyń eńbek sińirgen jattyqtyrýshysy Shoqyr BÓLTEKULY dúnıege keldi.

Mańǵystaý oblysynyń Jarmysh aýylynda týǵan. Kıevtiń kórkemóner akademııasyn jáne deneshynyqtyrý ınstıtýtyn bitirgen (1947). Uly Otan soǵysynyń qatysýshysy. 1946 jyly Shoqyr Bóltekuly bokstan KSRO chempıony atanyp, qazaq jastary arasynda birinshi bolyp sport sheberi dárejesine jetken. 223 ret rıngke shyǵyp, sonyń 199-ynda jeńis tuǵyryna kóterilgen. Úsh dúrkin Qazaqstan chempıony. Qazaqstanda bapker daıarlaýǵa súbeli úles qosqan. KARLAG tutqyndary Gýstav Kırshteın (nemis) men Dáýletkereı Mýlaevty (balqar) bosatýǵa jáne jumysqa ornalastyrýǵa (Almatyda bapkerlik jumysyna) járdem bergen. «Qazaqfılm» kınostýdııasynda sýretshi bolyp jumys istegen. «Qazaq ádebıeti» gazetine maqalalar jazyp turǵan. Soǵys kezinde tegindegi -ov qosymshasynan bas tartyp, ony -uly dep ózgertkizgen. Sol úshin kóptegen jeńildikterinen aıyrylyp, oǵan qoqan-loqqy jasaldy. Keńsaı molasyna jerlengen.

Mańǵystaýda bokstan Shoqyr Bóltekuly atyndaǵy halyqaralyq týrnır ótkiziledi. Qazaqstannyń Boks federatsııasynyń sheshimimen 2009 jyly bokstan Shoqyr Bóltekuly atyndaǵy halyqaralyq týrnırge «A» klasty mártebesi berildi. Sodan keıin týrnır jeńimpazyna «Qazaqstan Respýblıkasynyń sport sheberi» ataǵy berile bastady. Osy halyqaralyq týrnır AIBA-nyń kúntizbelik josparyna engizilgen.

99 jyl buryn (1923-2017) aqyn, Qazaqstannyń halyq jazýshysy, Qazaqstannyń eńbek sińirgen mádenıet qyzmetkeri, Qazaqstan Memlekettik syılyǵynyń laýreaty Muzafar ÁLІMBAEV dúnıege keldi.

Pavlodar oblysynyń Sharbaqty aýdanynda týǵan. Uly Otan soǵysyna qatysqan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetin bitirgen. 1948-1986 jyldary «Pıoner» jýrnalynda, «Qazaq ádebıeti» gazetinde bólim meńgerýshisi, bas redaktordyń orynbasary, «Baldyrǵan» jýrnalynyń bas redaktory boldy.

Alǵashqy jınaǵy «Qaraǵandy jyrlary» degen atpen 1952 jyly jaryq kórdi.

Aqynnyń 52 kitaby shyqqan. «Qurbyma», «Lırıka», «Meniń Qazaqstanym», «Joldar - jyrlar», «Júrek lúpili», «Óshpes ot», «Óleńder men poemalar», t.b. óleń kitaptary názik lırızm men azamattyq áýenge toly. Álimbaevtyń 300-deı óleńine án jazylǵan, birneshe án kitaptary shyqqan. Aqyn qazaq balalar ádebıetin damytýǵa kóp eńbek sińirdi. «Meniń oıynshyǵym», «Otpen oınama», «Oraq-olaq», «Shynyqsań - shymyr bolarsyń», t.b. kitaptary qazaq balalar ádebıetine qosylǵan eleýli úles boldy. Álimbaev maqal-mátelderdi jınaý, zertteý, basqa halyqtar maqaldaryn qazaq tiline aýdarý jumystarymen de aınalysyp keledi: «666 maqal men mátel», «Maqal - sózdiń máıegi», «Órnekti sóz - ortaq qazyna», «Maqalnama», «Marjan sóz», «Naqyldar», «Batamen er kógerer». «Halyq - ǵajap tálimger», «Naqyldyń tórkinnamasy», t.b.jınaqtar men zertteý eńbekteri bar. Syn-zertteý salasynda «Qalam qaıraty», «Kóńil kúndeliginen», «Ómir, óner, ónerpaz», «Tolqynnan tolqyn týady», «Kóńil kúndeligi», «Kórgenderim kóńilde» eńbekteri jaryq kórdi.

Álem ádebıetiniń keıbir úzdik shyǵarmalaryn qazaq tiline aýdardy. Álimbaevtyń óleńderi 38 tilge aýdarylǵan. Birneshe ordenmen marapattalǵan.

63 jyl buryn (1959) Qazaqstannyń saıasat jáne qoǵam qaıratkeri Meıram Qudaıbergenuly PІShEMBAEV dúnıege keldi.

Pavlodar qalasynda týǵan. Semeı zootehnıkalyq-mal dárigerlik ınstıtýtyn bitirgen, zooınjener. Sankt-Peterbýrg qalasyndaǵy Soltústik-Batys veterınarııalyq akademııany bitirgen. 1981-1983 jyldary - SBVI komsomol komıtetiniń hatshysy. 1983-1992 jyldary - sovhozda bas maman, dırektor. 1992-1996 jyldary «Aqsý» AQ basqarma tóraǵasy. 1996-1997 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy «Rosneft» ókildigi basqarmasynyń bas dırektory. 1997-1998 jyldary - «Qazneftekom» JShS vıtse-prezıdenti. 1998-2000 jyldary PMÓZ- «Qazaqoıl» Ulttyq munaıgaz kompanııasy» JAQ bas menedjeri. 2000-2003 jyldary - QR UQK «Kazımpeks» respýblıkalyq ortalyǵy» JAQ bas dırektorynyń orynbasary. 2003-2005 jyldary - «Siemens AG» kompanııasy ókildiginiń atqarýshy dırektory. 2004-2007 jyldary - «Qazaqselmash» korporatsııasy» dırektorlar keńesi basqarmasynyń tóraǵasy, «Qazaqstannyń mashına jasaýshylar odaǵy» ZTB basqarma tóraǵasy. 2007-2011 jyldary - IV saılanǵan QR Parlamenti Májilisiniń depýtaty, Ekonomıkalyq reforma jáne óńirlik damý komıtetiniń múshesi. 2012-2016 jyldary - V saılanǵan QR Parlamenti Májilisiniń depýtaty, Ekonomıkalyq reforma jáne óńirlik damý komıtetiniń múshesi. 2016-2021 jyldary – VІ saılanǵan QR Parlamenti Májilisiniń depýtaty, Ekonomıkalyq reforma jáne óńirlik damý komıtetiniń múshesi. 2021 jyldan bastap Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń shtattan tys keńesshisi.

«Qurmet» ordenimen marapattalǵan.

63 jyl buryn (1959) Túrkistan oblysy ákimi apparatynyń basshysy Áýelhan Eltaıuly TURǴYMBEKOV dúnıege keldi.

Ońtústik Qazaqstan oblysynda týǵan. Qazaq aýyl sharýashylyǵy ınstıtýtyn, Qazaq hımııa-tehnologııalyq ınstıtýtyn bitirgen. 1981-1983 jyldary - Shymkent oblysy Lengir aýdany «Selhoztehnıka» óndiristik birlestiginiń aǵa ınjıner tehnology. 1983-1984 jyldary - Qazaqstan LKJO Lengir aýdandyq komıtetinde túrli qyzmette. 1985-1988 jyldary - Qazaqstan LJKO Shymkent oblystyq komıtetinde. 1991 jyly - Oblystyq halyq depýtattary keńesi uıymdastyrý-keńes jumystary jáne turaqty komıssııa bóliminiń bas referenti, bas mamany.

1992 -1993 jyldary - Shymkent oblysy ákimshiligi uıymdastyrý-taldaý bóliminiń ınspektory. 1993-1994 jyly - OQO, Tólebı aýdany ákiminiń orynbasary, birinshi orynbasary. 1994-1995 jyldary - OQO ákimi apparaty uıymdastyrý-ınspektorlyq bóliminiń meńgerýshisi. 1995-1998-1999 jyldary - OQO ákimi apparaty basshysynyń orynbasary, birinshi orynbasary - uıymdastyrý- ınspektorlyq bóliminiń meńgerýshisi. 2000-2002 jyldary - OQO ákimi apparatynyń basshysynyń uıymdastyrý - ınspektorlyq máseleler boıynsha orynbasary. 2002 jyly - Ońtústik Qazaqstan oblysy ákimi apparaty basshysynyń orynbasary - uıymdastyrý-ınspektorlyq bóliminiń meńgerýshisi, Ońtústik Qazaqstan oblysy Shardara aýdanynyń ákimi. 2002-2006 jyldary - OQO ákimi apparatynyń basshysy. 2006 jyly - Ońtústik Qazaqstan oblysy Saıram aýdanynyń ákimi. 2007-2009 jyldary - «Nur Otan» HDP OQO boıynsha fılıaly tóraǵasynyń birinshi orynbasary. 2009 jyly - OQO ákiminiń keńesshisi. 2009-2016 jyldary – Ońtústik Qazaqstan oblysynyń Tólebı aýdanynyń ákimi. 2017-2018 jyldary – Ońtústik Qazaqstan oblysy ákimi apparatynyń basshysy. Qazirgi qyzmetinde 2018 jyldan beri.

58 jyl buryn (1964) Almaty qalalyq sotynyń tóraǵasy Erlan Jumahanuly AITJANOV dúnıege keldi.

Almaty qalasynda týǵan. 1990 jyly S.M. Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetin quqyqtaný mamandyǵy boıynsha támamdady.

1994-1995 jyldary Almaty qalalyq arbıtraj sotynyń sýdıasy, 1995-2000 jyldary Almaty qalalyq sotynyń sýdıasy, 2000-2002 jyldary Almaty qalasy Jetisý aýdandyq sotynyń tóraǵasy, 2002-2008 jyldary Atyraý oblystyq sotynyń azamattyq ister jónindegi alqa tóraǵasy, 2008-2010 jyldary Almaty qalalyq sotynyń azamattyq ister jónindegi alqa tóraǵasy, 2010 jyldyń qantar aıynan naýryz aıyna deıin Aqtóbe oblystyq sotynyń azamattyq ister jónindegi sot alqasynyń tóraǵasy, naýryz 2010 jyldan maýsym 2011 jylǵa deıin Aqtóbe oblystyq sotynyń kassatsııalyq sot alqasynyń tóraǵasy, 2011 jyldyń 9 maýsymynan bastap-2016 jyldyń 20 maýsymy boıynsha Aqtóbe oblystyq sotynyń tóraǵasy. Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń 2016 jylǵy 20 maýsymdaǵy Jarlyǵymen Soltústik Qazaqstan oblystyq soty tóraǵasy laýazymyna taǵaıyndaldy.

Qazirgi qyzmetin 2021 jyldyń qarasha aıynan beri atqaryp keledi.

«Qazaqstan Respýblıkasy táýelsizdigine 20 jyl», «Qazaqstan Respýblıkasynyń prokýratýrasyna 20 jyl», «Qazaqstan polıtsııasyna 20 jyl» merekelik medaldarymen, Qazaqstan Respýblıkasynyń sýdıalar Odaǵynyń jáne Qazaqstan Respýblıkasynyń Joǵarǵy Sotynyń «Qurmet» gramotalarymen marapattalǵan.

Sýdıalar odaǵynyń «Úsh bı» qurmet belgisimen marapattaldy.

39 jyl buryn (1983) Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń Kúzet qyzmetiniń bastyǵy Shyńǵys Saıranuly ÁRІNOV dúnıege keldi.

Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń halyqaralyq qatynastar fakýltetin, Qazaq eńbek jáne áleýmettik qatynastar akademııasyn (quqyqtaný), Azamattyq avıatsııa akademııasyn bitirgen.

Eńbek qyzmeti: Qazaqstan Respýblıkasy Memlekettik kúzet qyzmetiniń jeke quramyndaǵy ártúrli ofıtserlik jáne basshy laýazymdardaǵy qyzmet (2006-2022).

Qazirgi qyzmetin 2022 jyldyń qańtarynan bastap atqaryp keledi.

«Elbasynyń qaýipsizdigin aıbyndy atqarǵany úshin» ІІ, ІІІ dárejeli medaldarimen, «Qazaqstan Respýblıkasy Memlekettik kúzet qyzmetine 25 jyl», «Qazaqstan táýelsizdigine 30 jyl» medaldarimen marapattaldy.