28 qazan. Jylnama
Kazinform oqyrman nazaryna 28 qazanǵa arnalǵan ataýly kúnder men este qalar oqıǵalar kúntizbesin usynady.
ATAÝLY KÚNDER
Búkilálemdik dzıýdo kúni
Ataýly data Halyqaralyq dzıýdo federatsııasynyń bastamasymen 2011 jyldan beri atalyp keledi. Bul kún – jaýyngerlik óner sheberi ári Kodokan mektebiniń negizin qalaýshy – Dzıgoro Kanonyń týǵan kúni.
Halyqaralyq anımatsııa kúni
1892 jylǵy 28 qazanda Parıjde Emıl Reıno kórermenderdi osy kúnge deıin eshkim kórmegen «optıkalyq teatrdy» tamashalaýǵa shaqyrdy. Onda talantty ónertapqysh kópshilikke alǵash ret óziniń praksınoskop apparatyn tanystyryp, qozǵalatyn kartınkalardy kórsetti. Osy kún anımatsııa kınosy dáýiriniń bastalýy sanalady. Halyqaralyq anımatsııa kúnin Halyqaralyq Anımatsııalyq kıno odaǵy (ASIFA – The International Animated Film Association) 2003 jyly bekitti jáne qazir dúnıejúzinde atalyp ótedi.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1953 jyly Іle Alataýynda alǵash ret ózen sý elektr stantsııasy paıdalanýǵa berildi. Ony iske qosqannan keıin Almaty sarqyramasynyń qýaty eki esege ósti.
1992 jyly QR Prezıdenti Jarlyǵymen Qazaqstan Respýblıkasynyń Іshki áskeri quryldy.
1998 jyly skrıpkashy Aıman Musaqojaevaǵa ıÝNESKO sheshimimen «Álem ártisi» joǵary ataǵy berildi.
2005 jyly QR Memlekettik ortalyq mýzeıinde «Qyz Jibek eposyna 500 jyl» atty kórme ashyldy.
2005 jyly Jazýshylar úıiniń májilis zalynda Qytaı men Mońǵolııadan kelgen qandastarymyzdyń bastamasymen jaryqqa shyqqan «Ún» atty ádebı jýrnaldyń tanystyrylymy boldy. Muqabasynda Kók bóri men Aı beınelengen jýrnaldyń alǵashqy sanynda ádebıetke qatysty synı pikirler, jas aqyndar óleńi men jazýshylardyń áńgimeleri, álem ádebıetindegi ozyq týyndylardyń qazaqshaǵa tárjimalanǵan nusqalary jaryq kórgen.
2011 jyly QR Ulttyq banki 500 teńgelik «Kóshpendiler altyny» serııasyna qosylatyn «Bulannyń basy» kúmis monetasyn aınalymǵa shyǵardy. Kúmis moneta – «Kóshpendiler altyny» serııasynyń segizinshi monetasy. Onyń dızaınyna Qazaqstan aýmaǵyndaǵy qazba jumystary barysynda tabylǵan altyn buıymdardyń beınesi paıdalanyldy. 925 synamaly, salmaǵy – 31,1 gramm, dıametri – 38,61 mm, daıyndaý sapasy – «proof», taralymy – 5 myń dana.
2012 jyly tanymal qazaq jazýshysy, túrkolog-ǵalym, akademık Nemat Kelimbetovtyń «Úmit úzgim kelmeıdi» povest-monology arab tiline aýdarylyp, Dýbaı Ámirligi mádenıet jáne ǵylym qaýymdastyǵynyń ǵımaratynda jergilikti aýdıtorııaǵa usynyldy.
«Úmit úzgim kelmeıdi» dep atalatyn hıkaıat-monologte aýyr dertke shaldyǵyp, kóp jyldar boıy tósek tartyp jatqan múgedek jannyń ómirge degen sheksiz qushtarlyǵy, qaısarlyǵy, adamgershiligi, móldir mahabbaty sóz bolady.
2013 jyly Shymkenttegi «Qazmedprıbor» kásipornynda alǵashqy otandyq rentgen apparaty shyǵaryldy. Bul joba «Salamatty Qazaqstan» memlekettik baǵdarlamasy aıasynda iske asyryldy. QR Údemeli ındýstrıaldyq-ınnovatsııalyq damý memlekettik baǵdarlamasynyń Óńirlik kartasyna engizildi.
2013 jyly qazaqstandyq alpınıst Andreı Gýndarev Aýstralııa men Okeanııanyń eń bıik shyńy – Karstenz pıramıdasyn (4 884 m) baǵyndyrdy. Shyń Papýa-Jańa Gvıneıa aralynyń ındonezııalyq bóliginde ornalasqan. Ony «Pýnchak-Djaıa shyńy» dep te ataıdy. Indonezııa tilinen aýdarǵanda «Jeńis shyńy» degen maǵynany bildiredi. Karstenz pıramıdasyna shyǵý «7 shyń» baǵdarlamasyndaǵy eń kúrdeli belesterdiń biri.
2015 jyly Almatyda kórnekti qoǵam qaıratkeri Gerold Belgerge eskertkish ornatyldy. Keńsaıda qoıylǵan eskertkishti Amangeldi Baıǵatorov basqarǵan shyǵarmashylyq top jasady.
2015 jyly Qazaqstannyń Túrkııadaǵy Elshiliginiń qatysýymen Súıinbaı Aronulynyń 200 jyldyq mereıtoıyna oraılastyrylyp, túrik tilinde aqyn shyǵarmalary toptastyrylǵan kitaptar jaryq kórdi. Oǵan túrik jáne basqa da aty áıgili qazirgi zamanǵy sheteldik poezııa ókilderiniń pikirleri engen.
2016 jyly QR Ulttyq Banki 100 teńgelik neızılber qospasynan jasalǵan «Kórnekti oqıǵalar men adamdar» serııasynan «Hamıt Erǵalıǵa 100 jyl» eskertkish monetalaryn shyǵardy. Hamıt Erǵalı – Qazaq KSR-niń halyq jazýshysy, qazaq aqyny.
2016 jyly Qytaıda Qazaqstannyń saýda úıi paıda boldy. Ol Shanhaı erkin saýda aımaǵyndaǵy «Lınhaı» korporatsııasynyń jańadan ashylǵan azyq-túlik ortalyǵy aýmaǵynda ornalasty.
2020 jyly «Abaı murasy» respýblıkalyq ǵylymı-tájirıbelik konferentsııasy aıasynda QR Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń «Abaı jáne HHІ ǵasyrdaǵy Qazaqstan» maqalasynyń BUU-nyń alty resmı tiline (orys, aǵylshyn, arab, ıspan, qytaı jáne frantsýz) aýdarylǵan nusqalary jınaqtalǵan kitaptyń tusaýkeseri ótti.
2021 jyly resmı marapattaý rásiminen 7 aı ótken soń qazaqstandyq mýzykant Imanbek Zeıkenov «Gremmı» músinin qolyna aldy, ony Los-Andjelesten jetkizip berdi.
2023 jyly Qaraǵandy oblysyndaǵy Kostenko atyndaǵy shahtada 46 adamnyń ómirin qıǵan jarylys boldy. Apat kezinde shahtada 252 adam bolǵan, onyń 206-sy syrtqa shyǵarylǵan. Qasym-Jomart Toqaev Qaraǵandy oblysyndaǵy kenshilerdiń qazasyna baılanysty kóńil aıtyp, úkimetke kenshilerdiń otbasylaryna barlyq qajetti kómek kórsetýdi tapsyrdy.
2023 jyly Astanada Túrik Respýblıkasynyń jarııalanǵanyna 100 jyl tolýyna oraı jańa Anadoly kóshesi ashyldy. Ashylý saltanatyna qala ákimshiligi, Esil aýdany ákimshiligi jáne túrik dıplomattary qatysty. «Túrkııa – Qazaqstannyń saıası, saýda-ekonomıkalyq, mádenı jáne basqa da salalardaǵy senimdi seriktesi. Elimizdi táýelsizdik merekesimen alǵash quttyqtap, ekijaqty qarym-qatynas ornatqan birinshi el Túrkııa bolǵany halqymyzdyń esinde», - dep atap ótti qala ákiminiń orynbasary Eset Baıken.
