28 qazan. Tulǵalar týǵan kún
Búgin, 28 qazan kúni tulǵalardan kimder dúnıege kelgen? Kazinform oqyrmandaryna esimder kúntizbesin usynady.
66 jyl buryn (1957) qazaq estrada ánshisi (soprano), pedagog, professor, Qazaq KSR halyq ártisi, QR Memlekettik syılyǵynyń laýreaty, Qyrǵyzstan men Ózbekstannyń eńbek sińirgen ártisi Roza Qýanyshqyzy RYMBAEVA dúnıege keldi.
Abaı oblysynda (burynǵy Semeı oblysy) týǵan. T. Júrgenov atyndaǵy Almaty teatr-kórkemóner ınstıtýtyn bitirgen, mamandyǵy — mýzykalyq komedııa ártisi.
1976 jyldan «Gúlder» respýblıkalyq estradalyq-jastar ansambliniń múshesi, 1979 jyldan «Qazaqkontsert» Qazaq memlekettik kontsert birlestiginiń ánshisi boldy.
«Parasat» ordenimen (2000) marapattalǵan. «Estrada juldyzy» atalymynda «Jyl adamy» (2000) atanǵan. Qazaqstan Lenın komsomoly syılyǵynyń, «Ómirdi ánmen órnektep» televızııalyq konkýrsynyń, Búkilodaqtyq jas oryndaýshylar konkýrsynyń laýreaty. «Altyn Orfeı», «Sopot-77», «Altyn mıkrofon» festıvalderiniń Gran-prı ıegeri.
65 jyl buryn (1958) A.Q.Qusaıynov atyndaǵy Eýrazııa gýmanıtarlyq ınstıtýtynyń rektory Amangeldi Jaqsylyquly ISMAILOV dúnıege keldi.
Aqmola oblysynda dúnıege keldi. M.Lomonosov atyndaǵy Máskeý memlekettik ýnıversıtetin, KSRO Pedagogıka ǵylymdary akademııasy Jalpy psıhologııa ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń aspırantýrasyn támamdaǵan. Psıhologııa ǵylymynyń kandıdaty, professor, Qazaq bilim akademııasynyń korrespondent múshesi.
1988-1996 jyldary — Aqmola pedagogıkalyq ınstıtýtynyń, Aqmola memlekettik ýnıversıtetiniń aǵa oqytýyshsy, dotsenti, kafedra meńgerýshisi, fakýltet dekany, oqý isi jónindegi prorektory. 1996-2004 jyldary — L.Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ýnıversıtetiniń birinshi prorektory, oqý jáne ǵylymı jumystar jónindegi prorektory. 2004-2007 jyldary Eýrazııa gýmanıtarlyq ınstıtýtynyń rektory. 2007-2022 jyldary Eýrazııa gýmanıtarlyq ınstıtýtynyń birinshi prorektory. 40-tan astam ǵylymı jarııalanymnyń avtory.
Qazirgi qyzmetin 2022 jyldan beri atqaryp keledi.
Joǵary bilikti mamandar daıarlaýdaǵy jemisti ǵylymı jáne pedagogıkalyq eńbegi úshin «Qazaqstan Konstıtýtsııasyna 10 jyl», «10 jyl Astana», «Qazaqstan Respýblıkasynyń Táýelsizdigine 20 jyl» medaldarymen, QR BǴM-nyń «QR bilim berý isiniń qurmetti qyzmetkeri», «Y. Altynsarın» tós belgilerimen, QR JOO-lary qaýymdastyǵynyń A. Baıtursynov altyn medalimen jáne ordenimen marapattaldy.
63 jyl buryn (1960) stsenarıı jazýshy, rejısser, akter, prodıýser, Qazaqstannyń eńbek sińirgen óner qaıratkeri (1998) Serik Sekenuly APRYMOV dúnıege keldi.
Semeı oblysynda týǵan.
1979 jyly Almaty ındýstrıaldy tehnıkýmyn, 1989 jyly Búkilreseılik memlekettik kınematografııa ınstıtýtynyń rejısserlik fakýltetin bitirgen.
«NIKA» kınoakademııasynyń múshesi.
Qazaqstan jastar Odaǵynyń syılyǵynyń laýreaty; QR Memlekettik shákirtaqysynyń eki márte ıegeri.
«Tarlan» táýelsiz syılyǵynyń laýreaty (2000).
2009 jyly «Ekran sheberi» tıtýlyn ıelendi.
46 jyl buryn (1977) Ádilet mınıstrliginiń saraptama qyzmetin uıymdastyrý departamentiniń dırektory Tımýr Shamsatuly ISABEKOV dúnıege keldi.
1999 jyly ál-Farabı atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetin, 2004 jyly L. N. Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıtetin, 2020 jyly Ońtústik Kalıfornııa ýnıversıtetin (AQSh) bitirgen.
Eńbek joly: 2000-2001 jyldary QR Ádilet mınıstrliginiń memlekettiń múliktik quqyqtaryn qorǵaý jáne halyqaralyq donorlyq kómekti úılestirý máseleleri basqarmasynyń jetekshi, bas mamany.
2001-2004 jyldary QR Joǵarǵy sotynyń halyqaralyq baılanystar jáne hattama bóliminiń konsýltanty, referenti, aǵa mamany.
2004-2006 jyldary QR Ádilet mınıstrliginiń memlekettiń múliktik quqyqtaryn qorǵaý, talap-aryz jumysy sharttary basqarmasynyń basshysy. 2006 jyly QR Ádilet mınıstrliginiń halyqaralyq quqyq, memlekettiń múliktik quqyqtaryn qorǵaý, talap-aryz jumysy sharttary departamentiniń basshysy. 2006-2009 jyldary Astana qalasy Ádilet departamenti basshysynyń orynbasary.
2009 jyly QR Ádilet mınıstrliginiń tirkeý qyzmeti jáne quqyqtyq kómek kórsetý komıteti tóraǵasynyń orynbasary.
2009-2010 jyldary QR Ádilet mınıstrliginiń baqylaý jáne ishki ákimshilendirý departamenti dırektorynyń orynbasary.
2010 jyly — Ádilet mınıstrliginiń ishki ákimshilendirý departamentiniń dırektory.
2010-2012 jyldary Almaty oblysy ádilet departamenti basshysynyń orynbasary.
2012-2015 jyldary Aqtóbe oblysy ádilet departamentiniń basshysy. 2015 jyly QR Ádilet mınıstrligi Astana qalasy boıynsha sot saraptamasy ınstıtýtynyń dırektory.
2015 jyly QR Ádilet mınıstrligi Sot saraptama ortalyǵy dırektorynyń orynbasary.
2015-2017 jyldary QR Ádilet mınıstrliginiń Saraptama qyzmetin uıymdastyrý departamentiniń dırektory.
2017-2020 jyldary «Bolashaq» baǵdarlamasy boıynsha Ońtústik Kalıfornııa ýnıversıtetinde (AQSh) bilim aldy.
2020-2021 jyldary QR Ádilet mınıstrliginiń saraptamalyq qyzmetti uıymdastyrý departamentiniń dırektory.
2022-2023 jyldary — QR Ádilet mınıstrliginiń strategııalyq josparlaý jáne uıymdastyrý-taldaý jumysy departamentiniń dırektory.
Qazirgi qyzmetin 2023 jylǵy 2 mamyrdan bastap atqaryp keledi.
38 jyl buryn (1985) Qazaqstannyń estrada ánshisi, mýzykant Álisher Shúkiruly KÁRІMOV dúnıege keldi.
Taraz qalasynda dúnıege kelgen.
1991 jyly eń alǵash sahnaǵa shyǵyp, 5 jasynda «Ánshi balapan» konkýrsyna, 1995 jyly Túrkııada, 1997 jyly Bolgarııada, 1998 jyly Aýstrııada ótken halyqaralyq festıvalderge qatysqan.
2003 jyly T.Júrgenov atyndaǵy qazaq ulttyq óner akademııasynyń estradalyq vokal fakýltetine qabyldandy.
Akademııany bitirgen soń Qazaq ulttyq óner ýnıversıtetiniń «mýzykataný» fakýltetinde magıstratýrany jalǵastyrdy.
«Slavıan bazary», «Novaıa volna», «Erevan zovet» halyqaralyq vokaldyq baıqaýlaryna Qazaqstannyń atynan qatysty.
2004 jyly «Superstar.kz» mega jobasyna qatysyp, júldeger atandy. «Golos» shoýynyń onynshy maýsymynyń sýperfınalısi.
2015 jyly Álisher Kárimov Forbes Kazakhstan jýrnalynyń nusqasy boıynsha shoý-bıznes pen sporttyń eń úzdik otyz juldyzynyń qataryna kirip, reıtıngte 15-shi orynǵa turaqtady.
QR Tuńǵysh Prezıdenti — Elbasy qorynyń memlekettik derbes syılyǵymen (2016 j.), «Qazaqstan halyq assambleıasyna 25 jyl» mereıtoılyq medalimen marapattalǵan.
130 jyl buryn (1893-1920) aqyn, aǵartýshy Sultanmahmut TORAIǴYROV dúnıege kelgen.
Soltústik Qazaqstan oblysynyń Sh. Ýálıhanov aýdanynda týǵan. 3 jasynda sheshesi qaıtys bolyp, 6 jasyna deıin ájesiniń tárbıesinde bolǵan. Keıin ákesi eki ulymen Baıanaýylǵa kóship, Toraıǵyr kentine taıaý jerge qonystanǵan. Alǵash ákesinen eskishe hat tanyp, 13 jasynan Muqan, Ábdirahman, Tortaı degen moldalardan dáris aldy. Óleńge úıir, shyǵystyq sıýjetter negizinde jyrlar týyndatqan Muqan molda táliminiń Toraıǵyrovtyń aqyn retinde qalyptasýyna ıgi áseri bolǵanymen, 1908 jyly baıanaýyldyq Ábdirahman moldanyń qataldyǵy, óleń shyǵarǵany úshin jas qalamgerdi jazalaýy onyń din men moldalar jaıly teris kózqarasynyń qalyptasýyna negiz bolǵan. 1911 jyly jańasha oqyǵan Nuraly ustazynyń kómegimen qazaq, tatar tilderindegi ádebı kitaptarmen, gazet-jýrnaldarmen tanysady. 1912 jyly Troıtskidegi Ahýn Rahmanqulı medresesine túsedi, biraq munda bir jyldaı oqyǵan ol ókpe aýrýynyń zardabynan oqýdan shyǵyp qalady. Toraıǵyrov endi medresede oqýdy qoıyp, oryssha oqý izdeıdi, qala mańyndaǵy elde jaz boıy bala oqytady. Osy kezden aqyndyqqa den qoıyp, «Oqyp júrgen jastarǵa», «Tálipterge» («Shákirtterge»), «Endigi betalys», «Oqýdaǵy maqsat ne?», «Anaý-mynaý», «Maǵynasyz meshit», «Jarlaý», «Dosyma hat», «Shyǵamyn tiri bolsam adam bolyp», «Túsimde», «Jazǵy qaıǵy», «Qymyz», «Keshegi tús pen búgingi is», t. b. óleńderin, «Zarlandym» atty uzaq ocherkin jazdy. Osy tusta «Qamar sulý» romanyn jazýdy bastady.
1913 jyldyń kúzinde Troıtskige qaıtqan Toraıǵyrov «Aıqap» jýrnalyna jaýapty hatshy bolyp jumysqa ornalasyp, «Óleń hám aıtýshylar», «Aýyrmaı esimnen jańylǵanym», «Qazaq tilindegi óleń kitaptary jaıynan», «Qazaq ishińde oqý, oqytý joly qalaı?», t. b. áńgime, maqalalaryn osy jýrnalda jarııalaıdy. Jýrnalda az ǵana ýaqyt qyzmet etken aqyn 1914 jyly jazda týǵan eli Baıanaýylǵa oralady. El ishinde mádenı-aǵartý jumysyn júrgizetin «Shoń seriktigi» degen uıym ashpaq bolǵanymen, isi júzege aspaıdy. Osy jyly oryssha oqý izdep Semeıge barǵan Toraıǵyrov dittegen oqýyna túse almaı, biraz daǵdarysqa ushyraıdy. Osyndaı kóńil-kúı áserimen «Lápet bulty shatyrlap», «Altyaıaq» sııaqty óleńder jazǵan. «Endigi betalys», «Turmysqa», «Bir adamǵa», «Týǵan elime», «Symbatty sulýǵa», «Qyz súıý», «Gúláıim», «Ómirimniń ýádesi», «Jan qalqam», «Gúl», t. b. óleńderin, 1915 jyly «Kim jazyqty?» atty óleńmen jazylǵan romanyn dúnıege ákeldi.
Shyǵys Qazaqstanda jaldanyp bala oqytqan ol 1916 jyldyń kúzine deıin áýeli Qatonqaraǵaıda, keıin Zaısanda bolady, orys tilin úırenedi. 1916-1917 jyldardyń qysynda Tomskide oryssha oqıdy. Ómirden kóp qaǵajý kórip qajyǵan aqyn armanyna jetip kóńili kóteriledi. «Shákirt oıy» óleńinde «Qarańǵy qazaq kógine órmelep shyǵyp kún bolýdy», «Muzdaǵan eldiń júregin jylytýdy» armandaıdy. Osy tusta álem ádebıetiniń klassıkalyq úlgilerimen, saıası kitaptarmen tanysty.
1917 jylǵy aqpan aıyndaǵy tóńkeristen keıin Semeıde jańa qurylǵan Alash partııasy men Alashorda úkimetiniń jumystaryna qatysyp, «Alash uranyn» jarııalady. Biraq aýrýy asqynyp ketkendikten oqýdy da, jumysty da tastap, 1918 jyly sáýirde eline birjola oralady. Onda Kolchak ústemdiginen keıin qaıta jandanǵan sovdep jumysyna aralasyp, el sharýalarynyń daý-sharlaryn ádil sheshýge qatynasty. Osy tusta saıası-fılosofııalyq ádebıetterdi kóp oqyp, «Shal men qyzǵa», «A, dúnıe», «Jas júrek», «Saryarqanyń jańbyry», «Adasqan ómir», «Kedeı», «Aıtys», t. b. óleńderin jazdy. Kóptegen áńgime, ocherkter, ádebı-syn maqalalar jazdy, eki roman («Qamar sulý», «Kim jazyqty?»), tórt poemasyn («Tanystyrý», «Adasqan ómir», «Kedeı», «Aıtys») jarııalady.
89 jyl buryn (1934-2015) jazýshy, aýdarmashy, Qazaq KSR-niń eńbek sińirgen mádenıet qyzmetkeri Gerold BELЬGER dúnıege kelgen.
Reseıdiń Saratov oblysynda týǵan. Abaı atyndaǵy Qazaq pedagogıka ınstıtýtyn jáne aspırantýrasyn bitirgen. Shyǵarmalaryn nemis, orys, qazaq tilderinde jazdy.
1958-1960 jyldary Jambyl oblysy Baıqadam keńsharynyń orta mektepte muǵalim, 1963-1964 jyldary «Juldyz» jýrnalynyń ádebı qyzmetkeri bolyp eńbek etti. 1964 jyldan shyǵarmashylyq jumyspen aınalysqan. 1992 jyldan nemis tilinde shyǵatyn «Fenıks» almanahy bas redaktorynyń orynbasary boldy.
«Aýyl shetindegi úı», «Daladaǵy shaǵalalar», «Alty asý», «Tas ótkel», «Baýyrlastyqtyń jandy beınesi», «Sozvýchıe», «Ýaqytpen betpe-bet», «Motıvy treh strýn», «Gete ı Abaı», «Rodstvo», «Zemnye ızbrannıkı» zertteý eńbekteriniń, jekelegen áńgime, maqalalary engen 25-ke jýyq jınaqtyń avtory. B. Maılın, H. Esenjanov, Á. Nurpeıisov, Á. Kekilbaev, D. Dosjanov jáne taǵy basqa qazaq jazýshylarynyń birqatar shyǵarmalaryn qazaqshadan orys tiline, A. Raımgen, E. Konchak, N. Vakker, taǵy basqa nemis aqyn-jazýshylarynyń jekelegen týyndylaryn nemis tilinen orysshaǵa aýdardy.
Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń B. Maılın atyndaǵy syılyǵynyń ıegeri, Prezıdenttiń beıbitshilik pen rýhanı tatýlyq syılyǵynyń ıegeri, Qazaqstan PEN-klýb syılyǵynyń ıegeri. «Parasat» ordenimen marapattalǵan.
