24 jeltoqsan. Tulǵalar týǵan kún
ASTANA. KAZINFORM - Búgin, 24 jeltoqsan kúni tulǵalardan kimder dúnıege kelgen? QazAqparat oqyrmandaryna esimder kúntizbesin usynady.
ESІMDER
73 jyl buryn (1951) belgili qalamger, ardager jýrnalıst-jazýshy Janbolat Álıhanuly AÝPBAEV dúnıege keldi.
QHR-dyń ShUAÓ-de týǵan. S.M.Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetin (qazirgi Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ) bitirgen.
1974-1986 jyldary «Lenınshil jas» respýbıkalyq jastar gazetinde tálimger, kishi ádebı qyzmetker, aǵa tilshi, bólim meńgerýshisi, 1986-1991 jyldary «Qazaqstan kommýnısi» jýrnalynyń jaýapty hatshysy, 1991-1996 jyldary «Halyq keńesi» gazeti bas redaktorynyń orynbasary, 1996-1998 jyldary «Aqıqat» jýrnaly bas redaktorynyń birinshi orynbasary, 1998-2003 jyldary «Egemen Qazaqstan» respýblıkalyq jalpyulttyq gazeti bas redaktorynyń orynbasary, 2003-2016 jyldary osy gazette bas redaktor bolǵan. 2016 jylǵy qarashada Basqarma tóraǵasynyń keńesshisi qyzmetine aýysty.
Kóptegen tanymdyq-pýblıtsıstıkalyq kitaptardyń avtory. O.Súleımenovtiń, S.Sanbaevtyń shyǵarmalaryn qazaq tiline aýdardy, «Qajymuqan men Qajytaı», «Han táńiri» derekti kınofılmderiniń ádebı stsenarııleriniń avtory. Maqalalary men ocherkteri respýblıkalyq basylymdarda úzben jarııalanyp keledi. Qazaqstan jazýshylar odaǵynyń múshesi, Qazaqstan jýrnalıster odaǵy syılyǵynyń, Qazaqstan Prezıdentiniń jýrnalıstıka salasyndaǵy syılyǵynyń jáne Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń halyqaralyq «Alash» syılyǵynyń laýreaty.
60 jyl buryn (1964) Mańǵystaý oblystyq máslıhatynyń apparat basshysy Ádilbek Qulyntaıuly DAÝYLBAEV dúnıege keldi.
Mańǵystaý oblysy, Taýshyq aýylynda týǵan. 1988 jyly Almaty qurylys tehnıkýmyn ónerkásiptik-qurylysshy mamandyǵy boıynsha, sondaı-aq 2004 jyly MTynyshbaev atyndaǵy Qazaq kólik jáne kommýnıkatsııa akademııasyn ınjener-qurylysshy mamandyǵy boıynsha bitirgen.
Eńbek joly: 1981-1988 jyldary Mańǵystaý JEÝ jumysshysy, 1988-1989 jyldary «Mańǵystaýmunaıqurylys» tresiniń aǵash ustasy, baqylaýshy, sheberi, 1989-1991 jyldary «Qyzylturan» kareriniń sheberi, 1991-1993 jyldary Mańǵystaý JEÝ sheberi, 1993-1994 jyldary Qalamqas ken ornynyń № 9 ýchaskesiniń 5-razrıadty slesari, 1994-2000 jyldary «Mańǵystaýmunaı joldary» JShS sheberi, brıgadıri bolyp jumys atqarǵan. 2000-2001 jyldary «Jolservıs» JShS qurylys ýchaskesiniń bastyǵy, 2001-2002 jyldary Mańǵystaý oblystyq memlekettik sáýlet-qurylys ınspektsııasy dırektorynyń orynbasary, 2002-2004 jyldary Mańǵystaý oblysy boıynsha aýmaqtyq sáýlet-qurylys baqylaý jáne lıtsenzııalaý basqarmasynyń jetekshi mamany, 2005-2006 jyldary Mańǵystaý oblysy boıynsha memlekettik sáýlet-qurylys baqylaý basqarmasynyń jetekshi mamany, bas mamany, bólim meńgerýshisi, basshysy m.a. qyzmetinde boldy. 2006-2009 jyldary Mańǵystaý oblysy boıynsha memlekettik sáýlet-qurylys baqylaý basqarmasynyń basshysy, 2009-2017 jyldary Mańǵystaý oblysy Qaraqııa aýdanynyń ákimi, 2017-2019 jyldary Mańǵystaý oblysy Jańaózen qalasynyń ákimi qyzmetin atqardy.
Qazirgi laýazymyn 2019 jyldyń qazan aıynan beri atqaryp keledi.
54 jyl buryn (1970) Qazaqstan Respýblıkasynyń Izraıl Memleketindegi Tótenshe jáne Ýákiletti Elshisi Dáýlet Tazabekuly EMBERDIEV dúnıege keldi.
Ońtústik Qazaqstan oblysy, Qasqasý aýylynda týǵan. 1993 jyly ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq ýnıversıtetin «qazaq tili men ádebıeti, arab tili oqytýshysy» mamandyǵy boıynsha bitirgen. 2000 jyly QR SІM Dıplomatııalyq akademııasynda bilim alǵan.
1993-2008 jyldary QR SІM Ortalyq apparatynda Memlekettik protokol basqarmasynyń referenti, attashesi, Konsýldyq basqarmanyń úshinshi hatshysy jáne Ekijaqty yntymaqtastyq departamentiniń ekinshi, birinshi hatshysy qyzmetterin atqardy. Qazaqstannyń Ózbekstandaǵy Elshiliginiń attashesi, úshinshi, ekinshi hatshysy, Qazaqstannyń Izraıldegi Elshiliginiń birinshi hatshysy, keńesshisi jáne Qazaqstannyń Irandaǵy Elshiliginiń keńesshisi bolyp qyzmet etti. 2008-2009 jyldary QR Prezıdenti Ákimshiliginiń Syrtqy saıasat ortalyǵynyń sektor meńgerýshisi, 2009-2010 jyldary «Samuryq-Qazyna Invest» JShS Basqarýshy dırektory, 2010-2011 jyldary QR Iran Islam Respýblıkasyndaǵy Elshiliginiń keńesshisi, bas konsýly, 2011-2016 jyldary QR Lıvan Respýblıkasyndaǵy ýaqytsha senimdi ókili, 2016-2019 jyldary Nıý-Iork qalasyndaǵy BUU janyndaǵy QR Turaqty ókildiginiń keńesshisi, 2019-2020 jyldary Qazaqstan Respýblıkasynyń Kýveıt Memleketindegi Tótenshe jáne Ókiletti Elshisi bolyp qyzmet atqarǵan.
Qazirgi qyzmetin 2024 jyldyń naýryz aıynan beri atqaryp keledi.
53 jyl buryn (1971) Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdent keńsesiniń basshysy Baqytjan Shómishbaıuly SARIEV dúnıege keldi.
Almaty qalasynda týǵan. Qazaq memlekettik sáýlet-qurylys akademııasyn, Qaztutyný odaǵynyń Qaraǵandy ekonomıkalyq ýnıversıtetin bitirgen, mamandyǵy boıynsha – ınjener, zańger.
1996-1999 jyldary QR Premer-Mınıstri Keńsesiniń Qujattamalyq qamtamasyz etý bóliminiń mamany, aǵa mamany, referenti, aǵa referenti laýazymdarynda jumys istedi. 1999-2019 jyldary syrtqy saıasat vedomstvosy júıesinde qyzmet atqardy: 1999-2002 jyldary Syrtqy ister mınıstrliginiń Ákimshilik departamenti Kadr jáne baqylaý basqarmasynyń Baqylaý bóliminiń bastyǵy, 2002-2003 jyldary Syrtqy ister mınıstrligi Apparaty Kadr basqarmasynyń bastyǵy, 2003-2007 jyldary Syrtqy ister mınıstrliginiń Apparat basshysy, 2007-2019 jyldary Syrtqy ister mınıstri Keńsesiniń basshysy, 2016-2017 jyldary Syrtqy ister mınıstrliginiń Ádep jónindegi ýákili mindetin qosymsha atqardy. 2019 jyly QR Prezıdentiniń Keńsesi bastyǵynyń orynbasary laýazymyna taǵaıyndaldy. 2019-2022 jyldary Memleket basshysynyń Ókimimen QR Prezıdenti Ákimshiliginiń Memlekettik qyzmet jáne kadr saıasaty bóliminiń meńgerýshisi boldy.
2022 jyldyń maýsymynan qazirgi qyzmetinde.
«Qurmet» ordenimen (2012), «Eren eńbegi úshin» medalimen (2006), 7 merekelik medalmen, «Úzdik memlekettik qyzmetshi» tósbelgisimen (2017), Qazaqstan Respýblıkasynyń syrtqy saıasatyna qosqan úlesi úshin Syrtqy ister mınıstrliginiń Názir Tórequlov atyndaǵy medalimen (2019) marapattalǵan.
І synypty Tótenshe jáne Ókiletti Ýákil dıplomatııalyq dárejesi bar.
114 jyl buryn (1910-1982) Ekinshi dúnıejúzilik soǵystaǵy dańqty qolbasshy, áskerı qaıratker, jazýshy, Sovet odaǵynyń Batyry, Halyq qaharmany, Qazaqstan Respýblıkasy Memlekettik syılyǵynyń laýreaty Baýyrjan MOMYShULY dúnıege kelgen.
Jambyl oblysy Jýaly aýdanynda týǵan. Lenıngrad qarjy akademııasy janyndaǵy kýrsty, Sovet armııasy Bas shtabynyń janyndaǵy Joǵary áskerı akademııany bitirgen.
1936 jyly Qyzyl Armııa qataryna alynyp, vzvod, rota komandıri, polk shtaby bastyǵynyń kómekshisi, Qazaq áskerı komıssarıatynyń nusqaýshysy bolǵan. soǵys bastalysymen 316-shy atqyshtar (keıinnen 8-shi gvardııa) dıvızııasynyń jasaqtalýyna belsene qatysyp, sol dıvızııa quramynda maıdanǵa attanǵan. Máskeý túbindegi urystarǵa qatysyp, Panfılov atyndaǵy 8-shi gvardııalyq dıvızııa batalonynyń, polkiniń komandıri bolǵan. 1944-1945 jyldary osy dıvızııany basqarǵan. Onyń soǵys kezindegi urys júrgizýdegi áskerı sheberligi, tapqyrlyǵy men jeke basynyń eren erligi erekshe kózge túsip, batyrlyq dańqy ańyzǵa aınalǵan.
Batyrdyń qalamynan týǵan kórkem shyǵarmalar birneshe shetel tilderine aýdarylǵan. Ol týyndylaryn orys-qazaq tilinde birdeı jazǵan. Onyń «Bizdiń semıa», «Ushqan uıa», «General Panfılov», «Kýba áserleri», «Moskva úshin shaıqas», «Maıdan», «Tólegen Toqtarov» atty kitaptary bar.
Sonymen qatar batyrdyń qaharmandyq erligi týraly orys jazýshysy Aleksandr Bektiń «Volokolamsk tas joly» atty povesi, Ázilhan Nurshaıyqovtyń «Aqıqat pen ańyz» atty roman-dılogııasy, Mekemtas Myrzahmetulynyń «Baýyrjan Batyr» atty kitaby, Maǵıra Qojahmetovanyń «Tosyn syr-suhbat» atty pesalary jaryq kórip, jazýshy-dramatýrg Elen Álimjannyń «Polkovnıktiń jarııalanbaǵan jazbalary» pesasy qoıyldy. «Qazaqfılm» kınostýdııasy «El basyna kún týsa» atty kórkem fılm túsirdi. Moskva akademııalyq drama teatry Baýyrjan Momyshuly týraly «Volokolamsk tas joly» spektaklin qoıdy. 2001 jyly Baýyrjantaný ǵylymı zertteý ortalyǵy ashylǵan. Batyrǵa týǵan jerinde, Astana qalasynda eskertkishter qoıylyp, Máskeý oblysy Volokolamsk qalasynda batyrdyń tas músini ornatyldy.
Batyr esimi aýyldarǵa, kóshelerge, respýblıkalyq áskerı balalar mektebine berilgen. Qazaqstanda Baýyrjan Momyshulynyń 100 jyldyǵyna arnalǵan mereıtoı respýblıka kóleminde keńinen atalyp ótildi. 2010 jyldyń aqpan aıynda Máskeý qalasynda «Ańyzǵa aınalǵan batyr» kitabynyń tusaýkeseri ótkizildi. Jambyl oblysy Jýaly aýdanynda Baýyrjan Momyshulynyń úlken murajaıy ashyldy. Dańqty batyrdyń 100 jyldyq mereıtoıy qarsańynda Baýyrjan Momyshulynyń 30 tomdyq akademııalyq shyǵarmalary 2010 jyldyń 22 qyrkúıeginde «Óner» baspasynan tolyǵymen jaryq kórdi.
2010 jyldyń 29 qazanynda QR Ulttyq akademııalyq kitaphanasynda qazaq halqynyń uly perzenti Baýyrjan Momyshulyna arnalǵan «Qazaqtyń Baýyrjany» derekti fılminiń kórsetilimi bolyp ótti.
Qyzyl Tý, Eńbek Qyzyl Tý, Halyqtar Dostyǵy, 1-dárejeli Otan soǵysy, 2 ret Qyzyl Juldyz, «Qurmet belgisi» ordenderimen jáne medaldarmen marapattalǵan.
96 jyl buryn (1928-2001) dramatýrg, aýdarmashy, qoǵam qaıratkeri, Qazaqstannyń halyq jazýshysy, Qyrǵyzstan Respýblıkasynyń eńbek sińirgen óner qaıratkeri Qaltaı MUHAMEDJANOV dúnıege keldi.
Qyzylorda oblysynyń Tereńózek aýdanynda týǵan. Máskeý memlekettik teatr óneri ınstıtýtynyń teatrtaný fakýltetin bitirgen.
Qazaq KSR Mádenıet mınıstrliginde, «Qazaq ádebıeti» gazetinde, «Juldyz» jýrnalynda, Jazýshylar odaǵynda istegen. 1970-1999 jyldary Kınematografııa jónindegi memlekettik komıtettiń bas redaktory, Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń 2-shi hatshysy, Kınematografıster odaǵy basqarmasynyń 1-shi hatshysy, «Ara-Shmel» jýrnalynyń, «Túrkistan», «Zaman Qazaqstan» gazetteriniń bas redaktory bolǵan. Muhamedjanovtyń shyǵarmashylyq joly sahna óneri jaıly problemalyq, sholý maqalalar men spektaklder týraly retsenzııa jazýdan bastaldy. Tuńǵysh pesasy «Bóltirik bórik astynda» 1959 jyly jaryq kórdi. Osydan keıin ómirdegi keleńsizdikti shynaıy kórsetken «Qudaǵı kelipti», «Qýyrdaq daıyn», «Jat elde», «Ózime de sol kerek», «Kóktóbedegi kezdesý» (Sh.Aıtmatovpen birge), «Biz perishte emespiz» atty pesalary jarııalandy. «Sıqyrly shymyldyq», «Dar dobroty» jınaqtary jaryq kórdi.
Qalamgerdiń shyǵarmalary kóptegen shet tilderge aýdarylyp, AQSh, Ulybrıtanııa, Bolgarııa, Vengrııa, Mońǵolııa, Reseı, Qyrǵyzstan, taǵy basqa elderdiń teatrlarynda qoıyldy. Ol «Shyńdaǵy shynar», «Aıman-Sholpan» kınostsenarııleriniń avtory. Kórkem aýdarma salasynda «Quldar» (S.Aını), «Kıeli qan» (Aıbek) romandaryn, «Toǵysharlar» (M.Gorkıı), «Júrek syrlary» ( B.Rahmonov), «Aýrý tister» (A.Qahar), «Ana-Jer-Ana», «Armanym», «Aq keme» (Sh.Aıtmatov) pesa, povesterin tárjimalaǵan. Shyǵys klassıkteri ádebıetiniń «Myń bir tún» hıkaıalaryn orys tilinen aýdaryp, 5 tomdyǵyn shyǵardy. 1998 jyly qalamgerdiń 3 tomdyq shyǵarmalar jınaǵy jaryq kórdi.
«Halyqtar dostyǵy», «Qurmet belgisi» ordenderimen, birneshe medalmen marapattalǵan.