23 jastaǵy shekarashy: Qazir dron men kamera — basty kómekshimiz
PETROPAVL. KAZINFORM — Memlekettik shekaranyń qaýipsizdigin kúzetý — úlken jaýapkershilikti talap etetin abyroıly mindet. Kásibı merekege oraı Soltústik Qazaqstan oblysyndaǵy «Baıan Batyr» shekara zastavasynda qyzmet atqaryp jatqan 23 jastaǵy leıtenant Ádilhan Baýyrjanulymen suhbattasqan edik.
— Ádilhan, aldymen ózińizdi tanystyryp ketseńiz jáne mamandyqty tańdaýyńyzǵa ne sebep boldy?
— Jasym 23-te, Aqtóbe oblysynyń Shalqar qalasynda dúnıege kelgenmin. Jastaıymnan sportqa jaqyn bolyp, segiz jyl bokspen aınalystym. Aqtóbedegi Eset batyr atyndaǵy sport mektebiniń túlegimin. Oblystyq, halyqaralyq týrnırlerdiń jeńimpazymyn, sport sheberine úmitker dárejesin alǵanmyn.
Almatydaǵy Ulttyq qaýipsizdik komıtetiniń Shekara qyzmeti akademııasynda bilim aldym. Mamandyqty tańdaýǵa naǵashy aǵam sebepker boldy, ol Aqtóbe oblysynda osy salada eńbek etti. Sol kisiniń aıtýymen shekara qyzmetine keldim. Men túsken jyly akademııada oqýǵa respýblıka boıynsha 800 úmitker boldy. Sonyń 280-i qabyldandy.
Oqýdy 2023 jyly aıaqtap, sodan beri SQO-da Maǵjan Jumabaev aýdany Qaraqoǵa eldi mekeninde ornalasqan «Baıan Batyr» shekara zastavasy bastyǵynyń orynbasary laýazymynda eńbek etip jatyrmyn.
— Shekarada qyzmet etý tek adamdar men júk ótkizý ǵana emes, onyń da óz qıyndyqtary bar. Kútpegen jaǵdaılar bolyp tura ma?
— Shekara zastavasy memlekettik shekarany kúzetý men qorǵaýǵa tikeleı jaýap beredi. Qyzmet barysynda kútpegen jaǵdaılar bolyp turady, ol árıne shekarany buzýshylarmen kúres, olar kún jańbyr nemese boran dep qarap jatpaıdy. Negizinen ákimshilik nemese qylmystyq jaýapkershilikten qashyp júrgen adamdar buzyp ótýi múmkin nemese Orta Azııa memleketteri azamattary Eýropaǵa ótý úshin shekaradan zańsyz ótpek bolady. Máselen bıyl jyl basynan 114 zań buzý áreketi anyqtaldy. Olardyń basym bóligi — shekaralyq aımaqta tólqujatsyz júrýge qatysty. Shekara rejımin buzbaq bolǵandar da ustaldy. Іshki ister mınıstrligimen izdeýde júrgen qylmyskerlerdi ustaýǵa atsalysamyz.
— Óz tájirıbeńizde erekshe este qalǵan oqıǵa bar ma?
— Osydan eki jyl buryn «Baıan Batyr» shekara zastavasynyń aýmaǵynda Úndistan memleketiniń 25 azamaty memlekettik shekaradan zańsyz ótpek bolǵan jerinen ustaldy. Biz olardy jeke qurammen jáne Maǵjan shekara bóliminiń jeke quramymen birlese otyryp, aldyn ala aqparat boıynsha torýyl jasaý arqyly ustadyq. Byltyr mamyr aıynda Bangladesh memleketiniń bes azamatyn túngi ýaqytta shekara narıadtary kórý quraldary arqyly anyqtap, ustady.
— Qazir tsıfrlyq tehnologııa damyǵan zaman, bul salaǵa da jańa tehnologııa jetip, jumystaryńyz sál de bolsa jeńildedi me?
— Memlekettik shekara zastavalarynda jaǵdaı jyldan jylǵa jaqsaryp keledi. Desek te, zamanaýı jetistikter qoldanylǵanymen, kásibı mamannyń qyzmeti qashan da mańyzdy bolyp qala beredi dep oılaımyn. Bizdiń beketke optıka-elektrondy júıeli beınebaqylaý kamerasy ornatyldy. Túnde kórý júıesi de bar. Birneshe shaqyrymdy qamtıdy. Sondaı-aq drondarmen qamtamasyz etti. Ol memlekettik shekaramyzdy kúzetýge óz úlesin qosyp jatyr. Qashyqtyqtan baqylap, úlken aýmaqty baqylaýda ustaýǵa múmkindik bar. Barlyq shekarany tolyq beınekameramen, sıgnaldy datchıktermen jabdyqtasa, ushqyshsyz basqarylatyn ushý apparattarymen tolyq qamtamasyz etilse, jumysymyz budan da jeńildeı túser edi.
— Shekarashy degende birden ony qyzmettik ıtimen kóz aldyna elestetemiz. Senimdi kómekshilerińizdi kim baptaıdy? Ittiń tuqymy qyzmette mańyzdy ma?
— Bizdiń bekette jumysta qoldanatyn úsh ıtimiz bar. Olarǵa jaýapty nusqaýshylar bekitilgen. Kúndelikti tamaqtandyryp, jattyqtyrady. Bizde negizinen belgııalyq ovcharkalar. Memlekettik shekarany buzýshylardyń izine túsip, kómektesedi. Ittiń tuqymy atqaratyn qyzmetine baılanysty mańyzdy. Mysaly biz shekara zastavasy bolǵandyqtan, bizde kóbine iz kesýshi ıtter qoldanylady. Nemis, Belgııa ovcharkalary, labrador-retrıver, doberman, foksterer, border-kollı tuqymdy ıtterdiń ıis sezý qabileti jaqsy, qyraǵy, batyl, tózimdi bolyp keledi.
2023 jyly «Korso» atty ovcharkamyz nusqaýshymen birge shekara qyzmeti departamentteri arasynda izdestirý jumystary boıynsha ótken baıqaýda jeńiske jetti.
— Shekarany kúzetýge barǵysy keletin jastarǵa ne aıtar edińiz?
— Bul úlken jaýapkershilik pen qurmetke ıe mamandyq. Shekarany kúzetý jaı ǵana jumys emes, ol árbir azamattyń paryzy. Qyzmetke qabyldaý júrip jatyr. 29 jasqa deıingi jigitter qabyldanady. Árıne óz talaptary bar. Máselen, ofıtserlik laýazymǵa joǵary bilimniń, áskerı bılettiń bolýy mańyzdy. Al qyzmetke ornalasqannan keıin memleket tarapynan birqatar jeńildik bar. Ol otbasy múshesine aı saıynǵy 58 myń teńge mólsherinde tólemaqymen qamtamasyz etiledi. Al páter qunynyń 10% jınaqtaǵan jaǵdaıda Qazaqstannyń kez kelgen qalasynda ıpotekalyk úı alý múmkindigi bar. Kommýnaldyq shyǵyndar óteledi, tegin medqyzmet, kıim-keshekpen qamtylady. Sondaı-aq 47 jasta zeınet demalysyna shyǵý múmkindigi bar.
— 18 tamyz — shekarashylar kúni. Áriptesterińizge ne tiler edińiz?
— Elimizdiń shekarasyn qorǵaýda kórsetip júrgen erligińiz ben batyldyǵyńyz — naǵyz Otansúıgishtiktiń aıqyn kórinisi. Sizderge myqty densaýlyq, berik otbasy, beıbit aspan men el qorǵany bolýda tabys tileımin. Qyzmetterińiz árdaıym abyroıly, joldaryńyz ashyq bolsyn. Otanymyz — Qazaqstannyń tynyshtyǵy sizderdiń senimdi qoldaryńyzda!
Buǵan deıin Qgate júıesi shekaradan ótý ýaqytyn bir jarym mınýtqa deıin qysqartqanyn habarlaǵan edik.