22 maýsym. Jylnama
ASTANA. KAZINFORM - Kazinform oqyrman nazaryna 22 maýsymǵa arnalǵan ataýly kúnder men este qalar oqıǵalar kúntizbesin usynady.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1992 jyly Qazaqstan Respýblıkasy men Aýstralııa Odaǵy arasynda dıplomatııalyq qatynastyń ornaýy týraly nota almasty.
1999 jyly Petropavl qalasynyń teatr alańynda Qarasaı men Aǵyntaı batyrlardyń eskertkishi ashyldy.
2011 jyly Almatydaǵy 28 gvardııashyl-panfılovshylar saıabaǵynda memorıaldy taqta ashylyp, Rjev qalasynda qaza tapqan 100-shi, 101-shi jeke atqyshtar brıgadasyn eske alý maqsatynda «Baýyrlastar zıratynan» ákelingen kapsýla jerge kómildi.
2012 jyly Astana qalasynyń ákimdigi «Qazaqtyń 1000 kúıi» jınaǵyn shyǵardy. «El» prodıýserlik ortalyǵy shyǵarǵan jınaqta qazaq kúıleri týraly aqparat jan jaqty qamtylǵan. Jınaqtan Qurmanǵazy, Dáýletkereı, Baıjigit, Táttimbet, Qazanǵap, Súgir, Toqa, Abyl sekildi uly kúıshilerdiń ómirleri týraly da aqparat tabýǵa bolady.
2012 jyly Óskemendegi kondensator zaýyty TMD-nyń ózge elderinde joq jańa ónimder shyǵara bastady. Atap aıtqanda, «qýattylyǵy, ITN-110-550 kv bolatyn kerneý trasformatory» KEGOC kompanııasynyń qajettiligi úshin shyǵarylǵan.
2013 jyly Aqmola oblystyq tarıhı-ólketaný mýzeıinde tarıhı keıipker - Aqan seriniń ǵashyǵy Aqtoqtynyń ómirde bolǵany rastaldy. Bul fakti «Adal jar, ardaqty Ana - Aqtoqty beınesiniń tarıhı shyndyǵy» is-sharasynyń basty maqsaty boldy.
2014 jyly Uly Jibek joly ıÝNESKO-nyń Búkilálemdik murasy nysanyna aınaldy. Qazaqstan, Qytaı jáne Qyrǵyzstan memleketteriniń Jibek jolyn Búkilálemdik mura tizimine engizý týraly birlesken ótinishi Dohada (Katar) ótken Birikken Ulttar Uıymy komıtetiniń bilim, ǵylym jáne mádenıet máseleleri boıynsha 38-inshi sessııasynda maquldandy. Ótinishke Jibek jolynda ornalasqan 33 tarıhı eskertkish engizildi, sonyń 22-si Qytaıda, 8-i Qazaqstanda jáne úsheýi Qyrǵyzstanda ornalasqan.
2015 jyly Jenevadaǵy Jumys tobynyń sońǵy otyrysynda Qazaqstannyń Dúnıejúzilik saýda uıymyna kirýi boıynsha kelissózderdiń aıaqtalǵandyǵy resmı túrde jarııalandy. Qazaqstan DSU-ynyń 162-inshi múshesi atandy.
2015 jyly Óskemende Úlbi jaǵalaýynda tatar aqyny jáne jaýynger Musa Jálılge eskertkish ornatyldy. Musa Jálıl Sovet odaǵynyń batyry, 1942 jyly aýyr jaraqat alyp, kontslagerge qamalǵan. Ol tutqynǵa túsken sovettik áskerılerdiń qashýyn uıymdastyrǵan. Jasyryn uıym qurǵany úshin Plettsenzeı áskerı túrmesinde óltirildi.
2016 jyly shymkenttik Batyrhan Dáýlet Ońtústik Koreıada Ýlsan ulttyq ǵylym jáne tehnıka ýnıversıtetiniń (UNIST) «Jyl stýdenti - 2016» atandy.
2018 jyly alǵash ret Qazaqstanda quramynda tanymal qazaqstandyq alpınıst, eki ret Everesti baǵyndyrǵan Maqsut Jumabaev bar halyqaralyq ekspedıtsııa Taýly Altaıdyń eń bıik núktesine - Muztaý taýyna shyqty.
2018 jyly aqtóbelik qolónershi, QR Sýretshiler odaǵynyń múshesi Erqosaı Ábilov Ábilqaıyr hannyń kúmis mórin qaıta jasap shyǵardy. Sheber Aqtóbe oblystyq tarıhı-ólketaný mýzeıiniń tapsyrysy boıynsha móri bar júzik, qanjar men kúmis tós belginiń kóshirmesin jasap shyqty. Badam tárizdi móri bar júzikte arab tilinde Ábilqaıyr hannyń esimi jazylǵan.
«Men Aqtóbe oblystyq tarıhı-ólketaný mýzeıiniń tapsyrysy boıynsha kúmis júzikti Ábilqaıyr hannyń móriniń sýretine qarap otyryp jasadym. Sondaı-aq, tapsyrys boıynsha qanjar men kúmis tós belgini de ázirledim. Tós belgide Kishi júz qazaqtarynyń birligi - «úsh Arys» belgisi bar, onyń aınalasynda 25 rýlyq taıpa beınelengen. Belginiń joǵarǵy jaǵynda arab tilinde Ábilqaıyr hannyń aty men ataǵy - «Ábilqaıyr bahadúr han haziretti ıbn sultan» oıylyp jazylǵan», - deıdi sheber.
2019 jyly Almatyda belgili qazaqstandyq mánerlep syrǵanaýshy Denıs Tenge músin ornatyldy. Eskertkish sportshy qaza tapqan jerge turǵyzyldy. Denıs Tenniń músini qoladan, tuǵyry granıtten jasalǵan. Bıiktigi - 2,4 metr.
Músin Denıstiń qola medal jeńip alǵan Sochı Olımpıadasynyń fınaldyq baǵdarlamasyn oryndap turǵan sátin órnektep tur. Qurmanǵazy jáne Baıseıitova kósheleriniń qıylysyna ornatylǵan eskertkish - Sank-Peterbýrg músinshisi Matveı Makýshkınniń týyndysy.
2019 jyly «Qazaqtyń Motsarty», jas kompozıtor Rahat-Bı Ábdisaǵın Italııadaǵy Santa Chechılııa akademııasynyń doktorantýrasyn támamdap, oqý ornynyń tarıhyndaǵy eń jas túlek atandy. Akademııany bitirý synaǵynda Rahat-Bı óziniń 11 oryndaýshyǵa arnap jazylǵan «Ombre del Vuoto» («Úmitsizdik kóleńkesi») atty týyndysyn usyndy.
«Úmitsizdik kóleńkesi» - sımfonııalyq orkestrdiń barlyq toby qamtylǵan sımfonııanyń bir túri. Rahat-Bı Ábdisaǵın - kompozıtor jáne pıanıst, ónertaný ǵylymynyń magıstri, júzden astam klassıkalyq shyǵarmanyń avtory. «Daryn» memlekettik jastar syılyǵynyń laýreaty jáne «100 jańa esim» jobasynyń jeńimpazy.
2020 jyly Túrkistan qalasynda QR Mádenıet jáne sport mınıstrligi janynan Halyqaralyq týrızm jáne meımandostyq ýnıversıteti quryldy. Qazaqstandaǵy halyqaralyq deńgeıdegi tuńǵysh ýnıversıtet týrızm salasyndaǵy álemdik deńgeıdegi mamandar daıyndaıdy.
2023 jyly Respýblıkalyq onomastıkalyq komıssııanyń otyrysy ótti. Otyrys barysynda Qazaqstannyń ár óńirindegi 18 bilim berý mekemesiniń jáne Kókshetaý, Qosshy, Stepnogor (Aqmola oblysy), Arys (Túrkistan oblysy) jáne Taldyqorǵan (Jetisý oblysy) qalalaryndaǵy 69 kósheniń ataýyn ózgertý máselesi talqylandy. Otyrys qorytyndysy boıynsha Ońtústik Qazaqstan pedagogıkalyq ýnıversıtetine kórnekti memleket jáne qoǵam qaıratkeri, etnograf, tarıhshy, akademık Ózbekáli Jánibekovtiń esimin berý týraly sheshim qabyldandy. Aqtaý qalasyndaǵy № 28 jalpy bilim beretin mektepke uly aǵartýshy, ǵalym, aqyn, pýblıtsıst – Ahmet Baıtursynulynyń esimi berildi. «Ult ustazy» qurmetine Qostanaı oblysyndaǵy memlekettik tilde oqytatyn Zarechnaıa orta mektebi, sondaı-aq Jetisý oblysy Alakól aýdanyndaǵy Úsharal qalasynyń № 1 orta mektebi ataldy. Qostanaı aýdanyndaǵy orta mektep ataýy kórnekti jazýshy, aqyn jáne qoǵam qaıratkeri Spandııar Kóbeevtiń qurmetine ózgertildi. Jetisý oblysy, Alakól aýdany № 2 Úsharal orta mektebi qazaq ádebıetiniń klassıgi, aqyn, jazýshy, dramatýrg, jýrnalıst Іlııas Jansúgirovtiń esimimen atala bastady. Sondaı-aq, Jetisý oblysy, Alakól aýdany, Beskól stansasynyń № 14 orta mektebiniń aty álemge áıgili qazaq jazýshysy Muhtar Áýezovtiń qurmetine ózgertildi. Jetisý oblysy Alakól aýdany Dostyq aýylyndaǵy № 11 orta mektep Keńes Odaǵynyń batyry, maıdanger jazýshy Baýyrjan Momyshulynyń esimimen atala bastady. Jetisý óńirindegi Úsharal qazaq gımnazııasy uly aǵartýshy, ustaz Ybyraı Altynsarınniń esimimen atalady. Kókshetaýda «Tóńkerisshiler saıabaǵy «Alash arystary» dep ózgertilse, Dmıtrıev kóshesiniń ataýy » aty ańyzǵa aınalǵan kúıshi Dáýletkereıdiń qurmetine
ózgertildi. Aqmola oblysynyń Qosshy qalasynda 20-shy shaǵyn aýdannyń kóshelerine kórnekti memleket, qoǵam qaıratkerleri, ártister men jazýshylar esimderi berildi: Ámire Qashaýbaev, Jahansha Dosmuhamedov, Jumeken Nájimedenov, Nurǵısa Tilendıev, Roza Baǵlanova, Shoqyr Bóltekov, Ábish Kekilbaıuly, Farıza Ońǵarsynova, Batyrhan Shúkenov. Stepnogor qalasyndaǵy Parkovaıa jáne Stepnaıa kósheleri aty ańyzǵa aınalǵan palýan Qajymuqan men Keńes Odaǵynyń batyry Mánshúk Mámetovanyń qurmetine ózgertildi. Taldyqorǵanda birqatar kóshelerge Qazaq handyǵynyń negizin salýshylar Kereı men Jánibektiń, kórnekti aqyn Tumanbaı Moldaǵalıev pen batyr Saǵadat Nurmaǵanbetovtiń esimderi berildi. Túrkistan oblysynyń Arys qalasynda kóshelerge Roza Baǵlanovanyń, Qazaqstannyń halyq jazýshysy Sherhan Murtazanyń esimderi men ár túrli geografııalyq oryndar: Sharyn, Saryarqa, Ulytaý, Jıdebaı, Saraıshyq, t.b. ataýlary berildi. Jıynǵa qatysýshylar kóshe ataýlary sol ólkeniń tarıhı-geografııalyq erekshelikterin kórsetip, maǵynasy aıqyn bolýy kerek degen ortaq pikirge keldi.
2023 jyly Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev Reformalar jónindegi Joǵarǵy keńestiń otyrysyn ótkizdi. Prezıdent saıası reformalarmen qatar ekonomıkalyq jáne quqyqtyq reformalardy júzege asyrý qajettigin atap ótti. Úkimet pen Strategııalyq josparlaý jáne reformalar agenttigine Qazaqstannyń 2029 jylǵa deıingi Ulttyq damý josparyn ázirleý kezinde talqylaý nátıjelerin eskerý tapsyryldy. Otyrys barysynda energetıka salasyn damytý sharalary men tıimdi tarıftik saıasatqa kóp kóńil bólindi. Bul baǵyttaǵy jumystar týraly Energetıka mınıstri Almasadam Sátqalıev pen Ulttyq ekonomıka mınıstri Álibek Qýantyrov baıandady. Memleket basshysy «Investıtsııaǵa aıyrbas tarıfi» baǵdarlamasyn tıimdi jáne ýaqtyly júzege asyrý búkil Úkimettiń basty mindeti ekenin atap ótti.
2023 jyly Astanada Memlekettik keńesshi Erlan Qarınniń tóraǵalyǵymen Shetelde kadrlar daıarlaý jónindegi respýblıkalyq komıssııanyń kezekti otyrysy ótip, onda «Bolashaq» stıpendııasy úlestirildi. Komıssııa sheshimimen «Bolashaq» stıpendııasy 182 qazaqstandyqqa berildi. Onyń ishinde 149 adam magıstratýrada, 7 adam doktorantýrada, 26 adam álemniń jetekshi ýnıversıtetteri men óndiristik ortalyqtarynda taǵylymdamadan ótýge jiberiledi.
2023 jyly Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev «Joshy han» spektaklin tamashalady. Qoıylym «Shyńǵyshan Ordasy» jáne «Qazaq Ordasy» degen eki bólimnen turady. Negizgi sıýjet jelisi Shyńǵys han men onyń uly Joshy hannyń qarym-qatynasynyń tarıhyna arnalǵan. Qoıylym Uly daladaǵy túrki taıpalaryn birtutas halyqqa biriktirip, Ulytaýda orda quryp, Joshy han dárejesine deıin kóterilgen – qazaq memlekettiliginiń qalyptasýyna negiz qalaǵan Joshy hannyń ómir jolyn jańǵyrtady. Tarıhı dramanyń avtory – belgili jazýshy-dramatýrg Dýman Ramazan, al qoıýshy rejısseri Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri Bolat Uzaqov. Spektaklden keıin Memleket basshysy shyǵarma avtorymen jáne Q.Qýanyshbaev atyndaǵy Memlekettik akademııalyq qazaq mýzykalyq-drama teatrynyń trýppasymen áńgimelesti.
