22 aqpan. Jylnama
Kazinform oqyrman nazaryna 22 aqpanǵa arnalǵan ataýly kúnder men este qalar oqıǵalar kúntizbesin usynady.
ATAÝLY KÚNDER
Halyqaralyq qylmys qurbandaryna qoldaý kórsetý kúni
1990 jylǵy aqpannyń 22-inde Anglııanyń úkimeti «Qylmys qurbandarynyń hartııasyn» jarııalady. 1985 jyly qyrkúıekte BUU-nyń jetinshi kongresi qylmys qurbandary men bılikti paıdalanǵandar úshin Ádilettiliktiń mańyzdy qaǵıdalary deklaratsııasyn bekitti. Osy jyldyń 29 qarashasynda BUU-nyń Bas Assambleıasy bul Deklaratsııany qabyldady. Jyl saıyn atap ótiledi.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1996 jyly QR Úkimetiniń qaýlysymen Almaty oblysy aýmaǵynda Іle Alataýy memlekettik ulttyq parki quryldy. Park Shamalǵan ózeninen Túrgen ózenine deıin sozylyp jatyr. Qarasaı, Talǵar, Eńbekshiqazaq aýdandarynyń aýmaǵynda ornalasqan. Parkte ósimdiktiń 1200-den asa túri ósedi. Onyń 36-sy Qazaqstannyń «Qyzyl kitabyna» engizilgen. Omyrtqasyzdardyń 1500, omyrtqaly janýarlardyń 213 túri tirshilik etedi. Sonyń ishinde sútqorektilerdiń 47, baýyrymen jorǵalaýshylardyń 8, qosmekendilerdiń 2, balyqtyń 8, qustyń 148 túri bar. Qazaqstannyń «Qyzyl kitabyna» engizilgen sútqorektilerden: Orta Azııa tas sýsary, barys, sileýsin, Tıan Shan arqary, úndi jaırasy, sabanshy tirshilik etedi. Qustardan: búrkit, saqaltaı, jurtshy, ıtelgi, qumaı, bıdaıyq, oraqtumsyq; balyqtan: patshabalyq (baqtaq) bar.
2005 jyly Qazaqstanda jańa aımaqtyq qoǵamdyq birlestik - Munaı-gaz kesheni qyzmetkerleriniń kásiptik odaǵy quryldy. Odaqty qurý týraly sheshim aqpannyń 22-sinde Atyraýda ótken kásipodaqtyq konferentsııada qabyldandy. Jańa kásipodaq «QazMunaıGaz» ulttyq kompanııasymen jáne munaı salasynda jumys isteıtin basqa da respýblıkalyq sharýashylyq qurylymdarmen, atqarýshy ókimet organdarymen ózara is-qımyldy basymdyqty másele retinde qarastyryp, olarmen tarıftik kelisim jasady. Jańa birlestiktiń qyzmeti Atyraý, Aqtóbe, Batys Qazaqstan, Mańǵystaý jáne Qazaqstannyń basqa da oblystaryndaǵy munaı-gaz kásiporyndarynyń kásipodaq uıymdaryn qamtıdy.
2006 jyly Astanada Qazaqstan isker áıelder qaýymdastyǵynyń uıymdastyrýymen áıelderdiń birinshi Eýrazııalyq sammıti ótti. Oǵan AQSh, Norvegııa, Germanııa, Ispanııa, Bolgarııa, Ońtústik Afrıka Respýblıkasy, Túrkııa, Reseı, Qyrǵyzstan, Ázerbaıjan, Ózbekstan sııaqty álemniń 20-dan astam elderiniń qoǵamdyq, saıası jáne saýda uıymdarynyń 400-ge jýyq jetekshisi men ókilderi qatysty. Jıynda áıelderdiń qoǵamdaǵy saıası máselelerge yqpaly, jahandaný protsesindegi áıelderdiń ekonomıkalyq múmkindikteri, áıelder men otbasynyń áleýmettik mártebesi sııaqty birqatar mańyzdy máseleler talqylanǵan.
2006 jyly QR Prezıdentiniń janyndaǵy Otbasy jáne áıelder isteri jónindegi ulttyq komıssııa quryldy.
2007 jyly Almaty qalasyndaǵy Q.Sátpaev atyndaǵy Qazaq ulttyq tehnıkalyq ýnıversıtetinde QazShah oıynyna arnalǵan shahmat klýby ashyldy. Oıynnyń avtorlyq quqyǵy patenttelgen jáne ol Azat Baıserkeevke tıesili. Mamandar QazShah-ty úshinshi myńjyldyqta adamzat balasy oılap tapqan eń ıntellektýaldy jańa oıyndardyń biri dep sanaıdy. Ónertapqyshtyń aıtýynsha, bul oıynnyń klassıkalyq shahmattan aıyrmashylyǵy onda 128 torkóz bar, fıgýralary tórt tústi jáne jáne 4 adam, eki komandaǵa bólinip te oınaı alady.
2010 jyly Astananyń memlekettik arhıvine Reseı Qorǵanys mınıstrliginiń Ortalyq arhıvi Ekinshi dúnıejúzilik soǵysqa burynǵy Aqmoladan barǵan atqyshtar dıvızııalary jaıyndaǵy birqatar qundy qujattardy berdi.
2012 jyly Almaty qalasyndaǵy №120 gımnazııada tanymal qazaqstandyq rejısser, stsenarııshi jáne akter Májıt Begalınniń murajaıy ashyldy. Álemniń túkpir-túkpirinen jınalǵan jádigerler arasynda áıgili kıno sańlaǵynyń tutynǵan zattary men kıimderi de bar. Májıt Saparǵalıuly Begalın 1922 jyly 22 aqpanda Shyǵys Qazaqstan oblysy Abaı aýdany Degeleń aýylynda ómirge kelgen. 1978 jyly 5 mamyrda Almatyda 56 jasynda dúnıeden ozdy.
2016 jyly «National Geographic» jýrnalynyń qazaq tilindegi alǵashqy sany jaryqqa shyqty. Bul - elimizde memlekettik tilde taralatyn tuńǵysh sheteldik basylym. Basylymnyń alǵashqy sanynda Qazaqstandaǵy ózekti ekologııalyq problemalarǵa nazar aýdaryldy. «Aral taǵdyry - adam taǵdyry» dep atalatyn maqalada ǵalamsharymyzdyń eń úlken sý qoımasy, Ortalyq Azııanyń mańyzdy strategııalyq nysany - Aral teńiziniń búgingi jaı-kúıi baıandalǵan.
2017 jyly Qyrǵyzstandaǵy qazaq dıasporasynyń bastamasymen respýblıkada alǵash ret qazaq tilinde «Aǵaıyn» jýrnaly jaryq kórdi. Basylymnyń quryltaıshysy - Qyrǵyzstandaǵy belgili dáriger Bolat Shalabaev.
2018 jyly Astanada Áıelder kúresi akademııasy ashyldy. Sporttyq keshenniń ashylýyna Sporttyq jekpe-jek jáne kúsh qoldanylatyn sport túrleri konfederatsııasy, QR Grek-rım, erkin jáne áıelder kúresi federatsııasy muryndyq bolǵan.
2019 jyly Mysyrdyń Egyptsat-A spýtnıgin orbıtaǵa alyp shyǵatyn «Soıýz-2» tasymaldaýshy zymyrany Baıqońyr ǵarysh aılaǵynan ushyryldy.
2019 jyly Qazaqstan Respýblıkasynyń Ózbekstandaǵy jyly aıasynda Tashkenttegi «Tımýr áýletiniń tarıhy» memlekettik murajaıynda «Uly Dala murasy» atty kórme ashyldy.
2020 jyly Dohada stendik atystan Qatar Open atty iri halyqaralyq jarys ótti. ıÝnıorlar arasyndaǵy jarysta qazaqstandyq Edýard Eşenko altyn medal jeńip aldy. Ol sondaı-aq skıtte de birinshi boldy.
2021 jyly Óskemende ótken Qazaqstan chempıonatynda el rekordy ornatyldy. Onyń avtory 60 metrge kedergiler arqyly júgirýde jeńiske jetken Davıd Efremov boldy. Sportshy ony 7,65 sekýndta júgirip ótti.
2022 jyly elordada aǵartýshy, lıngvıst, aýdarmashy, túrkitanýshy, Alash partııasynyń múshesi Ahmet Baıtursynulynyń týǵanyna 150 jyl tolýyna arnalǵan jeke velomarafon ótti. Velosherýdiń bastamashysy ári qatysýshy qaraǵandylyq Ernat Melsuly 150 shaqyrymdy 9 saǵat 56 mınýtta baǵyndyrdy.
Velosherý Qazaqstannyń rekordtar kitabyna alǵashqy qysqy velomarafon retinde endi.
2022 jyly Shyǵys Qazaqstan tehnıkalyq ýnıversıtetiniń ǵalymdary qysta joldar men trotýarlardy tazalaýǵa arnalǵan tıimdiligi joǵary jáne energııany únemdeıtin qural oılap tapty. Ol joldar men trotýarlardyń betin saqtap, adamdardy qulaýdan saqtaıdy. Qazirdiń ózinde birneshe kásiporynnyń bazasynda muzjarǵyshtar jumys istep jatyr. Sonymen qatar, otandyq ónim buryn qoldanylǵan sheteldik analogtardan birneshe ese arzan.
