21 qazan. Jylnama
Kazinform oqyrman nazaryna 21 qazanǵa arnalǵan ataýly kúnder men este qalar oqıǵalar kúntizbesin usynady.
ATAÝLY KÚNDER
Dúnıejúzilik ıod tapshylyǵy aýrýlarynyń aldyn alý kúni
Adamdarǵa aǵzadaǵy ıod tapshylyǵynyń qaýpi týraly jáne ıod tapshylyǵynyń aldyn alý úshin ıodtalǵan tuzdy tutynýdy nasıhattaý maqsatynda bekitildi.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1868 jyly Aqmola oblysy quryldy. Onyń quramyna Kókshetaý, Atbasar jáne Aqmola ýezderi, sondaı-aq Omby jáne Petropavl qalalarynda turǵan Sibir kazaktary áskerleriniń І, V jáne VI polky okrýgteriniń ýchaskeleri kirdi.
1930 jyly elimizdegi eki eski joǵary oqý orny – Almaty zooveterınarlyq jáne Qazaq aýyl sharýashylyǵy ınstıtýtynyń bazasynda Qazaq ulttyq agrarlyq ýnıversıteti quryldy. Joǵary oqý orny qyzmet atqarǵan jyldary 100 myńnan astam maman daıyndalyp, olar elimizdiń agrarlyq óndirisi men ǵylym jáne bilim salasynyń damýyna óz úlesterin qosty.
1996 jyly Tashkentte túrki tildes memleketter basshylarynyń kezdesýi ótti. Kezdesý qorytyndysyna sáıkes, arnaıy deklaratsııa qabyldandy. Memleket basshylary Túrki memleketteri lıderleriniń kezdesýi boıynsha Hatshylyq qurýǵa sheshim qabyldady.
1997 jyly memlekettik tártipti nyǵaıtý, memlekettik qyzmetshilerdiń jaýapkershiligin arttyrý, olardyń bılik pen qyzmettik jaǵdaıyn teris paıdalanýyna jol bermeý, memlekettik qyzmetshilerdiń qyzmettik ádep qaǵıdalaryn saqtaýyn qamtamasyz etý maqsatynda Qazaqstan Respýblıkasynyń Joǵary tártiptik keńesi quryldy. Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń janyndaǵy konsýltatıvtik-keńesshi organnyń negizgi mindeti – tártiptik teris qylyqtarǵa, onyń ishinde bılikti jáne qyzmettik jaǵdaıdy teris paıdalanýǵa, qyzmettik ádep qaǵıdalaryn buzýǵa jol bergen memlekettik organdardyń basshylyq laýazymdaǵy adamdaryn tártiptik jaýapkershilikke tartýdy memleket basshysynyń qaraýyna usynys engizý.
2004 jyly Pavlodar oblysy ákimdiginde «QazAqparat» UK» AQ tyńaıǵan jerlerdi ıgerýdiń 50 jyldyǵyna arnap basyp shyǵarǵan «Tyń jer: keshe, búgin, erteń» atty kitaptyń tusaýkeser rásimi boldy. Basylymǵa alǵash ret qazaqstandyq tyń ıgerýshilerdiń derekti aıǵaqtary, fototúsirilimder men materıaldar engen.
2009 jyly Astanada Qazaqstannyń tuńǵysh jel atlasynyń tanystyrylymy ótti. Jel atlasy – Qazaqstan aýmaǵyndaǵy kez kelgen núktedegi jeldiń jyldyq ortasha jyldamdyǵy jaıynda habardar etetin ınteraktıvti karta. Atlasty jasaýshylardyń aıtýynsha, Qazaqstan jeriniń 50 myń sharshy shaqyrymy jel energetıkasyn damytýǵa qolaıly. Al osy áleýet paıdaǵa jaratylatyn bolsa, jylyna 900 myń GVt/saǵ elektr energııasy alynady dep boljandy.
2011 jyly Qaraǵandyda qazaqtyń belgili ǵalymy, qoǵam jáne memleket qaıratkeri Qanysh Sátbaevqa eskertkish ashyldy.
2011 jyly Almatyda Túrkitildes memleketter yntymaqtastyq keńesiniń І Sammıti ashyldy. Oǵan Qazaqstan, Ázerbaıjan, Qyrǵyzstannyń basshylary qatysty. Sammıt qorytyndysynda Almaty deklaratsııasyna qol qoıyldy.
2013 jyly Astana Opera memlekettik opera jáne balet teatry ıtalııalyq kompozıtor Djýzeppe Verdıdiń «Attıla» operasynyń álemdik premerasy kúni elordada teatrdyń ádebı-mýzykalyq bóligi týraly fotoıllıýstratsııalary bar tańǵajaıyp kitapty tanystyrdy. Basylym 2 myń dana taralymmen shyqty. Ol sheteldik qonaqtarǵa, álemdik teatr jetekshilerine, opera óneriniń ataqty adamdaryna, sondaı-aq teatr synshylaryna syıǵa tartyldy.
2015 jyly Shymkent qalasynda «Qazyna» etnotarıhı kesheni saltanatty túrde ashyldy. Keshen 75 gektar jerdi alyp jatyr. Etnosaıabaqtaǵy jaıaý júrginshiler alleıasynyń boıyna óńirdegi 27 tarıhı-sáýlettik eskertkishterdiń maketteri qoıylǵan. Keshenniń quramynda «Báıdibek» eskertkishi, «Naýryz» alańy, oblystyq tarıhı-ólketaný murajaıy, «Salt-dástúr jáne ádep-ǵuryp» ortalyǵy, «Jaılaýkól» demalys orny biriktirilip, biryńǵaı sáýlettik ansambldi quraıdy. Saıabaqtyń ortasyna dıametri 21 metrlik túrli-tústi sýburqaq salynyp, ony aınala rotondalar ornalasqan. «Jaılaýkóldiń» aınalasyndaǵy demalys aımaǵynyń kólemi 15 gektardy alyp jatyr. Kól jaǵalaýyna 4 rotonda, qaıyq stansasy, avtokólik turaǵy salynyp, kıiz úılerden turatyn qazaqy aýyl oryn alǵan. Osylaısha bul jer qala turǵyndary men qonaqtary úshin taǵy bir zamanaýı demalys ornyna aınaldy.
2017 jyly Soltústik Qazaqstan oblysy Aıyrtaý aýdanyndaǵy Ýálıhanovtardyń atadan mıras bolyp qalǵan mekeni Qazaqstannyń kıeli jerleri qataryna engizildi. «Syrymbet» mekeni 19 ǵasyrǵa tıesili aǵash sáýletiniń eskertkishi. Ol Syrymbet aýylynan úsh shaqyrym qashyqtyqtaǵy kórkem tabıǵatty qaraǵaıly tóbeshikterdiń ortasynda ornalasqan. Tutas aýyldy dala jelinen qorǵap turady. Ýálıhanovtar úı-jaıy syrtynan qaraǵanda 19 ǵasyrdaǵy orys dvorıandarynyń mekenin eske salady. Solaı bolatyny zańdy da. Óıtkeni, úı-jaı ımperator birinshi Aleksandrdyń 1824 jyldyń 30 sáýirindegi buıryǵy boıynsha, Ýálı hannyń jesiri, Abylaı hannyń kelini jáne Shoqannyń ájesi Aıǵanymǵa arnalyp salynǵan. Syrymbette bul úıden basqa, meshit, mektep, dıirmen, qyzmetshilerge arnalǵan úı, monsha jáne basqa da sharýashylyq oryndary bar.
2017 jyly Almaty oblysy Eńbekshiqazaq aýdanynyń Esik qalasynda Tumanbaı Moldaǵalıev pen Jambyl Jabaevqa eskertkish ornatyldy. Tumanbaı Moldaǵalıevtiń eskertkishi Mádenıet úıiniń aldyndaǵy alańǵa qoıyldy. Bıýst qoladan jasalǵan, tuǵyry – granıt. Jalpy bıiktigi – metr. Eskız jobasynyń avtory – Qurmanǵazy Qadyrov, músinshi – Altaı Beısenov. Jambyl Jabaevtyń eskertkishi aqynnyń aty berilgen jastar saıabaǵynda turǵyzyldy. Bıýst qoladan jasalǵan, tuǵyry – mármár. Jalpy bıiktigi – 5 metr.
2020 jyly Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń tóraǵalyǵymen «Aqorda» rezıdentsııasynda Reformalar jónindegi joǵary keńestiń birinshi otyrysy ótti. Memleket basshysy sóılegen sózinde el azamattarynyń tyń tásilder men tıimdi sheshimder kútetinin, mundaı sátte Reformalar jónindegi joǵary keńestiń mańyzdy ról atqaratynyn atap ótti. Prezıdenttiń aıtýynsha, Keńes ulttyq ekonomıkanyń básekege qabilettiligin nyǵaıtýǵa jáne turǵyndardyń ál-aýqatyn arttyrýǵa baılanysty asa kúrdeli máseleler boıynsha sheshimder qabyldaıdy.
2021 jyly Jezdi kentindegi Máken Tóregeldın atyndaǵy taý-ken jáne balqytý tarıhy murajaıynda jıyrma myńynshy eksponat tirkeldi. Olar HH ǵasyrdyń 30-jyldaryndaǵy as úı ydystary - kebeje (sandyq) boldy, ony qolónershi Janbosyn Tekqululy jasaǵan. Eksponatty sheberdiń nemeresi Shahmardan Janbosynov murajaıǵa tapsyrdy.
2022 jyly Qazaqstan Jahandyq jasyl ósý ınstıtýtyn qurý týraly kelisimdi ratıfıkatsııalady. Memleket basshysy «Jahandyq jasyl ósý ınstıtýtyn qurý týraly kelisimdi ratıfıkatsııalaý týraly» QR Zańyna qol qoıdy. Sol jyldyń jeltoqsan aıynda Qazaqstan negizgi qyzmeti turaqty damýǵa járdemdesý jáne klımattyń ózgerýiniń saldarymen kúresý úshin múshe elderdiń jasyl saıasatyn ilgeriletý bolyp tabylatyn GGGI halyqaralyq uıymyna kirý rásimderin aıaqtady jáne uıymnyń 45-shi múshesi boldy.
2023 jyly Qazaqstannyń Paralımpıada quramasy Qytaıdyń Hanchjoý qalasynda ótetin Azııa paraoıyndaryna keldi. Sportshylar memlekettik týdy kóterý rásimin ótkizdi. «Bizdiń sportshylar klassıfıkatsııadan sátti ótip, ózderiniń sporttyq deńgeıin dáleldedi. Paralımpıadalyq sportta sportshylar synyby mańyzdy ról atqarady, bul barlyq qatysýshylar úshin ádil básekelestik. Endi medaldar úshin tartysty kúres kútip tur», - dedi Ulttyq Paralımpıada komıtetiniń bas hatshysy Erlan Súleımenov.
2023 jyly elordanyń bes aýdanynda Respýblıka kúnin merekeleý qarsańynda astanalyqtar «Meniń elim – meniń týym!» atty buqaralyq chellendjdi qoldady. Terezeler men balkondarǵa 1000-nan astam memlekettik tý ilindi. «Astana jastary» volonterleri Qazaqstannyń memlekettik rámizin nasıhattaýǵa arnalǵan aktsııany alǵashqylardyń biri bolyp bastady.
