2030 jylǵa qaraı Qazaqstanda artyq salmaǵy bar balalar jarty mıllıonǵa jetedi
Keıingi birneshe jylda Qazaqstanda artyq salmaǵy bar nemese semizdikke shaldyqqan 11-15 jastaǵy balalar úlesi 1,6 ese ósken. 2018 jyly bul kórsetkish 9,7% bolsa, ótken jyly – 15,4%-ǵa deıin ósti. Mundaı qaýipti tendentsııa qyzdardyń da, uldardyń da arasynda baıqalyp otyr, dep habarlaıdy Kazinform Energyprom saıtyna silteme jasap.
Ásirese uldar (19,2%) qyzdarǵa (11,3%) qaraǵanda artyq salmaqqa beıim keledi. 2022 jyly balalardyń 4,7%-yna «semizdik» dıagnozy qoıylǵan. Mundaı qorytyndylardy «2022 jyly Qazaqstan oqýshylarynyń ómir salty faktorlary» ulttyq esebiniń avtorlary jarııalady.
QR Ulttyq qoǵamdyq densaýlyq saqtaý ortalyǵynyń (DDUO) mamandary saýalnama arqyly qazaqstandyq jasóspirimderdiń densaýlyq jaǵdaıy men qaýip faktorlaryn zerdeleı otyryp, 11 jastaǵy balalardyń artyq dene salmaǵynan jıi zardap shegetinin anyqtady.
Osy jastaǵy árbir tórtinshi balanyń salmaǵy boıyna sáıkes kelmeıdi. 11 jastaǵy qyzdar arasynda artyq salmaq úlesi az (14,3%).
Sál úlkenirek jasóspirimderde jaǵdaı jaqsyraq – 13 jasta uldardyń 17%-ynda jáne qyzdardyń 9,7%-ynda artyq salmaq nemese semizdik baıqalady. 15 jastaǵy uldardyń 14,3%-ynda tolyqtyq bar, al qyzdardyń 9,9%-ynda normadan artyq salmaq bar.
Bul derekter salmaq pen boı týraly aqparat negizinde balalardyń dene salmaǵynyń ındeksin (BMI) esepteý arqyly alyndy.
Qazaqstanda balalardaǵy semizdiktiń jıileýi dárigerlerdi alańdatady, óıtkeni statıstıkaǵa sáıkes, 90% jaǵdaıda tolyq balalar keıin tolyq eresekke aınalady. Densaýlyq saqtaý júıesi úshin bul kúrdeli másele. Artyq salmaq — II tıpti qant dıabeti, gıpertonııa, júrek-qan tamyrlary aýrýlarynyń damýynyń negizgi faktorlarynyń biri. Qazaqstanda tolyq balalar sany azaımaı, ósip kele jatqandyqtan Dúnıejúzilik semizdikke qarsy kúres federatsııasynyń (DDU konsýltatıvtik organy) sarapshylary bolashaqqa jaǵdaıdyń kóńil kónshitpeıtin boljamyn jasaýǵa májbúr boldy.
Eger elimizde balalardaǵy semizdik úrdisi ózgermese, 2030 jylǵa qaraı Qazaqstanda artyq salmaǵy bar 5 jastan 19 jasqa deıingi 536,9 myń adam bolady. Olardyń basym bóligi jasóspirimder men jastar (330,4 myń adam), azdaǵan bóligi — 5 jastan 9 jasqa deıingi balalar bolady.
Ótken jyly aptasyna 1-6 ret qant qosylǵan sýsyn ishken balalardyń úlesi 2018 jylǵy 60,2%-dan 66,7%-ǵa deıin ósti. 2022 jyly 11-15 jas aralyǵyndaǵy árbir besinshi jasóspirim aptasyna keminde bir ret energetıkalyq sýsyn ishken. Balalardyń úshten bir bóligi ǵana kún saıyn jemister men kókónisterdi tutynǵan. Kún saıyn tolyqqandy tańǵy as ishetin jasóspirimder sany az.
Sonymen birge fızıkalyq belsendilik kórsetkishteri tómendedi: balalar az júrip, kompıýterde kóbirek otyra bastady. 2022 jyly kámeletke tolmaǵandardyń 32,4%-ynda ǵana kúndelikti bir saǵattyq serýendeý nemese sektsııalyq jattyǵýlar ótken. Aptasyna keminde úsh kún joǵary qarqyndy fızıkalyq belsendilik balalardyń 64,5%-ynda baıqalǵan.
Elimizdegi balalalardyń gadjetterge áýestigi ata-analardy alańdatatyp otyr. Ótken jyly balalardyń 51,2%-y planshet, smartfon men kompıýter ekrandarynyń aldynda kúnine eki saǵattan astam ýaqyt ótkizgen. Saýalnama nátıjesi boıynsha uldar kóbinese vıdeooıyndar oınaıdy, qyzdar áleýmettik jelilerde sóılesedi jáne saıttardy qaraıdy. 2018 jyldan bastap bul kórsetkish 24 paıyzdyq tarmaqqa ósken.
