2025 jyly quzǵyn Qazaqstandaǵy jyl qusy bolyp tańdaldy
ASTANA. KAZINFORM – Quzǵyn Qazaqstanǵa Úndistan, Pákistan, Iemen jáne Saýd Arabııasynan qaıtaryla bastaıdy. Bul týraly Qazaqstandyq bıoalýantúrlilikti saqtaý qaýymdastyǵy málim etti.
Qazaqstandyq bıoalýantúrlilikti saqtaý qaýymdastyǵy (ASBK) jáne Qazaqstan qustaryn qorǵaý odaǵy «Jyl qusy» naýqany barysynda daýys berýdi ótkizip, nátıjesinde quzǵyn ıýrkten (Fringilla montifringilla) ozyp shyqty, olarǵa sáıkesinshe 60% jáne 40% daýys berilgen.
Quzǵyn (Neophron percnopterus) — suńqar tárizdiler otrıadynyń qarshyǵa tuqymdasyna jatatyn jurtshylar týysynyń bir jalǵyz túri, jyrtqysh qus. Qazaqstanda Tıan-Shan taýynyń silemderin, Ústirt pen Mańǵystaýdyń qulama jarlaryn mekendeıdi.
Dene turqy 58 – 66 sm, qanatynyń uzyndyǵy 1,6 – 1,7 metr (jaıǵanda), salmaǵy 2,5 kılogramm. Tumsyǵy uzyn ári óte jińishke bolady. Eresekteri surǵylt tústi, qanattarynyń shetinde qara jolaqtary bar, basy men jemsaýy qaýyrsynsyz, tyqyr. Balapandarynyń túsi – qońyrqaı. Únsiz, qalyqtap ushady.
Qazaqstanda orta eseppen shamamen 502 jup quzǵyn uıalaıdy. Bul – sany azaıyp bara jatqan sırek kezdesetin túr, ol Qazaqstannyń Qyzyl kitabyna engizilgen. IUCN Qyzyl tiziminde quzǵyn quryp ketý qaýpi tónip turǵan qustar tizimine engizilgen, ıaǵnı bul túrdiń 20 jyl nemese 5 urpaq ishinde joıylý múmkindigi 20%-dy qurap otyr.
Olar Mańǵyshlaq, Qarataý, Qyrǵyz jáne Talas Alataýynyń alasa taýlarynda, Shý-Іle taýlarynda, Іle jáne Jońǵar Alataýlarynda uıa salady. Kóbine jartas qýystaryna uıalaıdy.
Atap ótilgendeı, qustar brakonerlerdiń nemese basqa jyrtqyshtardyń qurbany bolý jáne ýly jemmen, óz taǵamynan ýlaný qaýpi joǵary – veterınarııada qoldanylatyn steroıdty emes qabynýǵa qarsy preparattar, mysaly, dıklofenak, ketoprofen, flýnıksın ólekse jeıtin qustar úshin qaýipti, sondyqtan mundaı preparattar salý arqyly emdelgen maldy azyǵyna paıdalanǵan qus qyrylýy múmkin.
Jyrtqysh qustardyń bul túri janýarlar men adamdar arasynda qozdyrǵysh bakterııalar, vırýstar, sańyraýqulaqtardyń taralýyna jol bermeı, olardyń mekendeıtin ortasyn taza ustaý arqyly qorshaǵan ortaǵa óz úlesin qosady.