2024: Qazaqstan sporty qandaı jeńisterge jetti
Sonymen, 2024 jyl aıaqtalýǵa jaqyn. Jyl sońynda ótken kezeńge qorytyndy jasap, ár sala boıynsha qandaı jetistikter nemese kemshilikter bolǵanyn ádettegideı sholyp ótemiz.
Jalpy, 2024 jyl sport dodalary kóp ótkizilgen kezeń retinde este qaldy. Parıjdegi XXXIII Olımpıada, Kóshpendiler oıyny, onyń tasasynda birneshe aıtýly jarystar ótti. Al Qazaqstan quramasy halyqaralyq dodalarda qandaı nátıjelerge jete aldy? Kazinform tilshisi sholýynan oqyńyz.
Artyǵy da, áttegen-aıy da kóp bolǵan doda
Frantsııa astanasy Parıjde ótken HHHІІІ Jazǵy Olımpıada oıyndary bıyl búkil jahannyń nazarynda bolǵany belgili. 16 kúnge sozylǵan sport merekesinde 205 eldiń ókilderi júzdegen júldeni sarapqa saldy. Osynshama eldiń tek 93-i ǵana medal ala alǵan eken. Qazaqstan sportshylary 1 altyn, 3 kúmis, 3 qolamen jalpy komandalyq esepte 43-orynǵa taban tiredi.
Árıne, aldyńǵy Tokıo Olımpıadasynda alǵan 83-orynmen (0 altyn, 0 kúmis, 8 qola) salystyrǵanda kórsetkish jaqsy. Degenmen Rıo-2016 Oıyndaryndaǵy 30-orynmen (2 altyn, 5 kúmis, 10 qola) teńestirýge kelmeıdi. Sondyqtan sarapshylardyń kóbi qazaq sportynda damý emes, turalaý protsesi kóbirek bolyp jatqanyn alǵa tartty.
Kóńilge eń medeý bolǵany – Eldos Smetovtiń altyny. Jalpy, Qazaqstan Táýelsizdik alǵaly dzıýdo sportynan Olımpıadada altyn alyp kórmegen edi. Atalǵan sporttyń otany sanalatyn japonııalyqtar, tehnıkalyq turǵyda bularǵa ilesýge nıetti Frantsııa sekildi elderdiń sportshylary turǵanda dzıýdodan top jarý múmkin emesteı kóringen. Biraq Rıo Olımpıadasynda fınalǵa jetip, kúmis enshilegen, Tokıoda qola alǵan Eldos Parıj tórinde altynǵa qol jetkizdi.
Bul tusta aqtyq synǵa deıin jetken úsh sportshyny da erekshe atap ótken jón. Kúmisti sporttyq gımnastıkadan Narıman Qurbanov (tuǵyrly at jattyǵýy) pen grek-rım kúresinen Demeý Jadyraev (77 keli), boksshy Nurbek Oralbaı (80 keli) ıelendi.
Negizi jankúıerler bokstan kemi bir altynnyń bolaryna úmit etken. Bir tarap aıaqtan shalý bolǵanyn, ekinshi tarap boksshylardyń baby kelispegenin aıtyp jatty. Olımpıada aıaqtala sala bokstan ulttyq quramadaǵy jattyqtyrýshylar qyzmetinen bosatylyp, aýys-túıis bolǵanyna qaraǵanda, ekinshi taraptyń aıtqanynda shyndyqqa jaqyndyq bar sekildi.
Bul jerde kútpegen júlde – Narımannyń kúmisi. Jasyrary joq, jankúıerler boks, kúres, dzıýdo, aýyr atletıka sekildi sport túrlerinen júlde kútedi. Alaıda bularǵa qosa sporttyq gımnastıka, kórkem gımnastıka, uzyndyqqa sekirý, bıiktikke sekirý, sý sporty men jeńil atletıka túrleri sekildi salalarǵa kóp kóńil bólý qajet ekenin Narıman dáleldegendeı edi.
Qola medaldy nysana kózdeýden komandalyq jarysta Islam Satpaev pen Aleksandra Le (tapanshamen 10 metrden atý), dzıýdodan Ǵusman Qyrǵyzbaev (66 keli), bokstan Nazym Qyzaıbaı (51 keli) alǵanyn aıta keteıik.
Jaqyndy da, alysty da tamsandyrǵan
Bıyl qyrkúıekte Qazaqstan 5-shi Dúnıejúzilik kóshpendiler oıynyn ótkizdi. Buǵan deıin Kóshpendiler oıynynyń ótkeni ne ótpegeninen jahan jurty beıhabar bolyp qala beretin. Bul joly olaı bolmady, dala jarystaryn joǵary deńgeıde qalaı ótkizý keregin elimiz dáleldedi.
Álemniń 89 elinen 2,5 myńǵa jýyq sportshy kelip, jalpy nátıjede Qazaqstan 43 altyn, 32 kúmis, 37 qola medalmen top jardy. Bıylǵy Kóshpendiler oıyndaryna Azııadan, Eýropadan, Soltústik jáne Ońtústik Amerıkadan, Afrıkadan, árisi Aýstralııadan sportshylar keldi. Sondaı-aq dodanyń ashylý saltanatyn otandyq telearnalardan bólek, álemniń 19 telearnasy kórsetti. Kóshpendiler oıyndary tarıhynda bundaı halyqaralyq deńgeıde aýqymdy telehabar taratý birinshi ret qolǵa alyndy.
Dúnıejúzilik Kóshpendiler oıyndarynda BAQ-qa arnalǵan akkredıtatsııaǵa jalpy 70 eldiń 1285 medıa ókilinen ótinish túsken. Onyń ishinde 933 qazaqstandyq, 352 sheteldik jýrnalıst bar. Munyń arasynda CNN, BBC, Euronews syndy álemdik jetekshi aqparat quraldarynyń ókilderi júrdi.
Bıylǵy 5-shi Dúnıejúzilik Kóshpendiler oıyndaryna jańa sport túrleri retinde Powerful Nomad Alyptar saıysy jáne birneshe dástúrli ıntellektýaldyq oıyndar qosyldy. Alyptar saıysynda 1 elden 1 ǵana sportshy qatysa aldy. Salmaq kategorııasy 90 keliden joǵary bolýy kerek. Jarys 5 kezeńnen turdy. 100 keli tasty kóterip, ony 10 metrge jyljytý, 100 kelilik qappen otyryp turý, 10 kelilik naızany oń nemese sol qolmen 10 metr qashyqtyqta turǵan nysanaǵa laqtyrý, 130 kelilik bóreneni ıyǵyna salyp, otyryp turý, salmaǵy 200 keli arbany 10 metrge súıreý edi. Bul sport túrinen el namysyn Azamat Maqulbekov qorǵap, jeńimpaz atandy.
Dúnıejúzilik Kóshpendiler oıyndarynda jańadan qosylǵan sport túrleri arasynda «Mangala» jáne «Ovarı» boldy. Bul dástúrli oıyndar kóshpendi halyqtardyń mádenı murasymen baılanysty.
Qalaı alsaq ta, bıylǵy Kóshpendiler oıyny joǵary dárejede ótkenin sheteldikter de moıyndap, bul jarystyń aýqymyn arttyra berý keregin usyndy.
Boksshylar da, kúresshiler de erledi
Keıingi jyldary kóbirek synalyp júrgen qazaq boksynda 2024 jyly jaqsy jańalyqtar boldy. Ásirese, jas býynnyń jetistigi qýantty. Qazan aıynda IBA-nyń uıymdastyrýymen Chernogorııada bokstan jastar arasyndaǵy álem chempıonaty ótti. Osy dodada Qazaqstan quramasy rekord ornatqany este. 6 altyn, 1 kúmis, 10 qola – jalpy 17 medal enshiledi.
Komandalyq esepte 73 eldiń arasynda Qazaqstan quramasy kósh bastady. Al kópten beri basty qarsylasqa aınalǵan Ózbekstan quramasy ekinshi, úzdik úshtikti Reseı túıindedi. Buǵan deıingi jarystarda, ıaǵnı, 2018 jyly Vengrııada, 2021 jyly Germanııada ótken álemdik dodalarda qazaqstandyq 17-18 jastaǵy sportshylarymyz 2 altynmen oralǵan bolatyn. Sondyqtan bul jarys kórsetkishi – tarıhı nátıje. Osylaısha, jas býynnyń jetistigi el boksynyń bolashaǵy jaqsy ekenine sendirdi.
Degenmen boks sportynda máseleler jeterlik. Keler Olımpıadalarda boks baǵdarlamasynyń bolý-bolmaýy áli talqylanýda. IBA uıymy Olımpıadada boksty uıymdastyrýdan shettetildi. Jańadan qurylǵan World Boxing tolyqqandy nyǵaıyp úlgermedi. Kúmándi nátıjelerdiń kóbeıýi bokstaǵy upaı esepteý júıelerin de qaıta qaraýǵa septigin tıgizetin ispetti.
Boksshylardyń jeńisin kúresshiler de qaıtalaı alǵandaı. Buryn altynsyz qaıtaratyn jarystarda qazaqstandyqtardyń joly boldy. Máselen, bıyl Albanııa astanasy Tıranada erkin kúresten ótken álem chempıonatynda Nurqoja Qaıpanov (70 keli) jeńimpaz atandy.
Buǵan qosa 97 kelide beldesken Rızabek Aıtmuqan jastar arasyndaǵy álem chempıony ataǵyna ıe boldy. Jalpy, kúres túrlerinen álemdik dodalarda top jarý óte qıyn sanalady. Sondyqtan bul jolǵy jeńister ózgerister baryn kórsetti.
UFC-degi joryq
Álemde aralas jekpe-jek jarystarynyń arasynda UFC uıymy eń abyroıly sanalatynyn bilemiz. Munda qazir álemdik deńgeıdegi juldyzdarmen qatar qazaqstandyq aralas jekpe-jek sheberi Shavkat Rahmonovtyń da aty atalyp júr. Áli kúnge deıin jeńilissiz kele jatqan otandasymyzdyń keıingi jekpe-jegi 7 jeltoqsanda Las-Vegasta ótti. UFC 310 týrnırinde ýaqytsha chempıondyq ataq úshin saıysqa shyǵyp, ırlandııalyq jeńilip kórmegen faıter Ian Mashado Gerrıdi tize búktirdi.
Jartylaı orta salmaqta óner kórsetetin ırlandııalyq UFC-de 2021 jyly debıýt jasap, sol ýaqyttan beri 15 jekpe-jek ótkizip, bárinde jeńiske jetken. ıAǵnı, bul myqtyny utý arqyly Shavkattyń kelesi kezdesýi mindetti túrde chempıondyqqa talas retinde uıymdastyrylatynyn boljaı alamyz.
Negizi Shavkat Rahmonovta keler jyldy kútpeı-aq osy joly UFC chempıony atanar múmkindik bolǵan. Sebebi jeltoqsandaǵy kezdesý ırlandııalyq Gerrımen emes, qazirgi chempıon Belal Muhammadpen bolýǵa tıis edi. Alaıda densaýlyǵyna baılanysty tegi palestınalyq sportshy bul kezdesýden bas tartty.
Biraq Ian Gerrıdi jeńgen sátinde Rahmonov segizburysh ishine Belaldy shaqyryp, kóz túıistirdi. ıAǵnı, kelesi jekpe-jek mindetti túrde osy eki sportshy arasynda chempıondyqqa talas retinde ótedi. Eger Shavkat jeńiske jetse, UFC tarıhynda chempıondyq belbeýge qol jetkizgen alǵashqy qazaqstandyq atanady.
Túıinder bolsaq, biz tek kózge túsken, este qalarlyq jarystardyń qorytyndysyn bir sholyp óttik. Áıtpese maqtaýǵa laıyq qazaqstandyq sportshylardyń kóp ekenine kúmán joq. Aldaǵy jyly qazaq sportyndaǵy jeńister mol bolaryna úmittimiz.