20 shilde. Jylnama
ATAÝLY KÚNDER
Halyqaralyq shahmat kúni
Halyqaralyq shahmat federatsııasynyń qurylýyna oraı 1966 jyldan bastap atap ótiledi. Búgingi tańda atalǵan uıymǵa álemniń 200-ge jýyq eli múshe. Federatsııanyń óz týy, ánurany jáne «Biz bárimiz bir otbasymyz» atty urany bar. Oıynnyń ataýy parsy sózderinen shyqqan: shah mat – «bıleýshi qaıtys boldy» degendi bildiredi. Shahmattyń otany – Úndistan. Onda V ǵasyrda chatýranga oıyny paıda bolǵan. Shahmat – 64 tordan turatyn taqtanyń ústine 32 (16 aq jáne 16 qara fıgýra) fıgýrany ornalastyrý arqyly oınalatyn oıyn. Oıynnyń maqsaty – qarsylasyńnyń koroline mat qoıý. Halyqaralyq shahmat kúninde saıystar, oıyn-saýyq sharalary ótedi.
Halyqaralyq tort kúni
Qyzyqty ári ázirge jas bolyp sanalatyn meıram – elder men halyqtar arasyndaǵy birlik pen dostyqqa arnalǵan. 2011 jyly Tort kúnin alǵash toılaýǵa belsendi aralasqan Ázerbaıjan, Armenııa, Belarýs, Grýzııa, Izraıl, Moldavııa, Reseı, AQSh, Ýkraına elderi halyqaralyq meıramnyń negizin salýshylarǵa aınaldy. Bul kúni álemdegi alǵashqy ujymdyq «kópultty» tort pisirildi. Ony daıyndaýǵa atalmysh elderden kóptegen adamdar qatysty. Olar meıramnyń saıtyna ózderi pisirgen torttardyń sýretterin jiberip otyrǵan. Sodan beri Tort kúni jyl saıyn atalyp ótetin tátti dástúrge aınaldy, al ár elden qatysýshylardyń sany artyp keledi.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1969 jyly Dinmuhamed Qonaev Qapshaǵaı GES-i irgetasynyń sımvoldyq plıtasyn qoıdy.
1993 jyly QR Prezıdenti Nursultan Nazarbaev Taılandqa alǵash ret resmı saparmen bardy.
2005 jyly Astananyń Kongress-Hollynda Eýroparlament depýtaty Strýan Stıvensonnyń Semeı ıadrolyq synaq polıgonynyń qaıǵy-qasiretin beıneleıtin «Máńgilik qasiret» atty fotokórmesi bolyp ótti. Birneshe jyl buryn S. Stıvenson Semeı óńirine baryp, 1000-nan astam fotosýret túsirgen bolatyn, onda adamzatqa qastandyq bolyp sanalatyn synaqtyń búkil qorqynyshy kórsetilgen. S.Stıvenson Semeı polıgonynyń máselesine kóńil bólgeni úshin «Semeı qalasynyń qurmeti azamaty» ataǵyna ıe bolǵan. Sonymen qatar, ol keńes ıadrolyq synaq qarýynyń qurbandary týraly jazǵan maqalalarynyń qalamaqylaryna Semeı qalasyndaǵy onkologııa ortalyǵyna medıtsınalyq jabdyq satyp alyp berip, Semeı óńiriniń turǵyndaryna zattaı kómek kórsetken.
2010 jyly Astananyń zamanaýı óner mýzeıinde qazaqtyń ulttyq oıý-órnegi men kallıgrafııa óneriniń kórmesi ótti. Ony Kýala-Lýmpýr (Malaızııa) qalasynyń Restý qory uıymdastyrdy. Malaızııadan kelgen delegatsııa alǵash ret Astanada eki jyldyq zertteýdiń nátıjesine aınalǵan jańa, erekshe qazaq oıýyn tanystyrdy. Kórme qonaqtaryna qazaq oıý-órnegi, kallıgrafııasy jáne qazaq tilinde ázirlengen Quran týraly vıdeofılm kórsetildi.
2011 jyly Astanada QR Tuńǵysh Prezıdenti mýzeıinde «Koroldik oıyn» kórmesi ashyldy. Onda jurtshylyqqa Prezıdent Nursultan Nazarbaevqa Ýkraına, Belarýs, Armenııa kóshbasshylary, belgili grossmeısterler Anatolıı Karpov pen Vıshvanatan Anand syılaǵan shahmat toptamasy alǵash ret kórsetildi.
2011 jyly Pavlodardaǵy №8 lıtseıdiń bitirýshisi, «Altyn belgi» tósbelgisiniń ıegeri Jaslan Baraısov fızıkadan Bangkokta ótken bedeldi halyqaralyq olımpıadada (IPhO-2011) altyn medaldy jeńip aldy. J. Baraısovtyń esimi «Qazaqstan úmiti» jáne «Daryndy balalar – Qazaqstannyń bolashaǵy» entsıklopedııasyna kirgizildi.
2012 jyly Zerendi aýdanyndaǵy «Kókshetaý» memlekettik ulttyq tabıǵı parkiniń «Ormandy bulaq» orman sharýashylyǵynyń aýmaǵynda ashyq aspan astyndaǵy «Ormandy-Bulaq» mýzeıi ashyldy. Mýzeı «Qoshqarbaı shatqaly» tarıhı-tabıǵı qoryǵynyń aýmaǵynda ornalasty. Atalmysh jerge adamdar shamamen 10 myń jyl buryn, mezolıt dáýirinde qonystanǵan.
2014 jyly Beıjińde alǵash ret dombyra kýrsy ashyldy. Sabaqty aptasyna úsh ret, 2 saǵattan qandasymyz Mural Bımuratuly júrgizdi. Úsh topta 50 shaqty adam boldy, birinshi topta – tek qazaqtar, ekinshisinde – qytaılyqtar, úshinshi top – aralas.
2017 jyly burynǵy Ońtústik Qazaqstan oblysynyń Báıdibek aýdanynda, Arys ózenine jaqyn mańnan kóne zamannyń teńgesi, astyq saqtaıtyn qumyra, jazýlar jazylǵan taqtaısha jáne toptastyra jerlengen adamdardyń súıegi tabyldy. Ol zattar bul jerde bizdiń zamanymyzdyń birinshi ǵasyrynda Qańly memleketine qaraǵan gúldengen qala bolǵanyn aıǵaqtaıdy. Qalanyń jasyn anyqtaýǵa monetanyń septigi tıdi.
2022 jyly elordada Qazaqstannyń halyq ártisi Ermek Serkebaevty eske alýǵa arnalǵan qabyrǵa sýreti paıda boldy. Qaramende bı Shaqauly kóshesi, 1-ǵımarat boıynda ornalasqan toǵyz qabatty ǵımarattyń qasbetine Ermek Serkebaevtyń beınesi bar 30 metrlik qabyrǵa sýreti salynǵan.
2023 jyly Abaı aýdanyndaǵy mektep oqýshysy Nuráli Amangeldiev qazaq halqynyń quqyq tarıhyn zertteý úshin vırtýaldy 3D ekskýrsııalyq murajaı jasady. Vırtýaldy álemge kelgennen keıin kelýshi Qazaqstanda ártúrli dáýirlerde dástúrli quqyq pen sot júıesiniń qalaı qalyptasqany týraly bile alady.
