20 qyrkúıek. Tulǵalar týǵan kún
Búgin, 20 qyrkúıek kúni tulǵalardan kimder dúnıege kelgen? Kazinform oqyrmandaryna esimder kúntizbesin usynady.
ESІMDER
59 jyl buryn (1965) teatr jáne kıno akteri, telejúrgizýshi, Qazaqstan Respýblıkasyna eńbegi sińgen qaıratker, Qazaqstan Jastar odaǵy syılyǵynyń ıegeri Ǵanı Ábdýalıuly QULJANOV dúnıege keldi.
Qyzylorda oblysy Jalaǵash aýdanynda týǵan. Qyzylorda qalalyq mýzykalyq ýchılışesin, Almaty memlekettik teatr jáne kıno ınstıtýtyn bitirgen. 1990-2007 jyldary M. Áýezov atyndaǵy akademııalyq drama teatrynda qyzmet atqardy.
2007 jyldan 2013 jylǵa deıin jas kórermen teatrynyń bas dırektory, 2013 jyldan bastap Q. Qýanyshbaev atyndaǵy qazaq mýzykalyq drama teatrynyń ártisi boldy.
M. Maqataevtyń «Qosh, mahabbat» spektaklinde Aıbar, M. Baıdjıevtiń «Qalyndyq pen kúıeýinde» - kúıeý, Ý. Shekspırdiń «Asaýǵa tusaýyndaǵy» - Gortenzıo, M. Áýezovtiń «Aıman-Sholpanyndaǵy» - Arystan, E. Zamıatınniń «Edil patshasynda» - Vegıla, Ǵ. Músirepovtiń «Mahabbat týraly ańyzynda» - Qodar, Iran Ǵaıyptyń «Shynǵys hanynda» - Súbitaı, «Abylaı hanynda» - Ábilmansur, Q. Ashırdyń «Qabyl - Adam Ata perzentinde» - Abyl, R. Muqanovanyń «Máńgilik bala beınesinde» - Qumar, G. Gaýptmannyń «Ymyrttaǵy mahabbatynda» - Erıh Klamrot, Ý. Shekspırdiń «Gamletinde» - Korol Klavdıı, D. Isabekovtiń «Ápkesinde» - Omar, Shahımardannyń «Qazaqtarynda» - Qasymsultan, Sh. Aıtmatovtyń «Aq kemesinde» - Orazqul, Á. Nurshaıyqovtyń «Qan men terinde» Táńirbergen rólderin oınap, «Qazaqfılm», «Qyrǵyzfılm», «Ózbekfılm», Reseı kınostýdıalarynda kınoǵa túsken.
«Toǵysqan taǵdyrlar», «Qara shegirtke», «Dnevnoı dozor», «Láılániń zary», «Jas ulan» fılmderinde basty rólderdi somdaǵan.
49 jyl buryn (1975) Qazaqstan Respýblıkasy Premer-Mınıstriniń keńesshisi Bıbigúl Amangeldiqyzy ASYLOVA dúnıege keldi.
Kókshetaý oblysynda týǵan. Qazaq memlekettik basqarý akademııasyn bitirgen, ekonomıst (1996).
Eńbek joly: Kókshetaý oblystyq qarjy basqarmasynyń 1 sanatty mamany, jetekshi mamany (1996-1997); Soltústik Qazaqstan oblystyq qarjy basqarmasynyń baıandamashysy, bas mamany (1997-1998); Qazaqstan Respýblıkasy Qarjy mınıstrligi Bilim, ǵylym, mádenıet, sport jáne BAQ departamenti bilim jáne ǵylym bóliminiń jetekshi, bas ekonomısi (1998-2001); Qazaqstan Respýblıkasy Qarjy mınıstrligi Memlekettik organdardy qarjylandyrý departamenti Bilim, ǵylym, mádenıet, sport jáne BAQ departamenti bilim jáne ǵylym basqarmasynyń bastyǵy (2001-2002); Qazaqstan Respýblıkasy Qarjy mınıstrligi Memlekettik organdardy qarjylandyrý departamenti bilim, ǵylym, mádenıet, sport jáne BAQ basqarmasy bastyǵynyń orynbasary (2002-2002); Qazaqstan Respýblıkasy Ekonomıka jáne bıýdjettik josparlaý mınıstrligi Áleýmettik salanyń shyǵystaryn josparlaý departamenti bilim, ǵylym, mádenıet, sport jáne BAQ basqarmasynyń bastyǵy (2002-2004); Qazaqstan Respýblıkasy Mádenıet, aqparat jáne sport mınıstrligi Ekonomıka jáne qarjy departamentiniń dırektory (2004-2007); Qazaqstan Respýblıkasy Statıstıka agenttiginiń Іshki ákimshilik departamentiniń dırektory (2007-2009); Qazaqstan Respýblıkasy Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrligi Aqparattyq qamtamasyz etý departamentiniń dırektory (2009-2010); Qazaqstan Respýblıkasy Ekonomıka jáne bıýdjettik josparlaý mınıstrligi Áleýmettik salany damytý departamentiniń dırektory (2010); Qazaqstan Respýblıkasy Qarjy mınıstrliginiń Áleýmettik saladaǵy bıýdjettik baǵdarlamalardy josparlaý, atqarylýyn taldaý jáne iske asyrylýyn baǵalaý departamentiniń dırektory (2010-2013); Qazaqstan Respýblıkasy Ekonomıka jáne bıýdjettik josparlaý mınıstrligi Áleýmettik salanyń bıýdjettik baǵdarlamalaryn josparlaý departamentiniń dırektory (2013-2014); Qarjy mınıstrligi Áleýmettik sala bıýdjeti departamentiniń dırektory (2014-2016); Qazaqstan Respýblıkasy Bilim jáne ǵylym vıtse-mınıstri (2016-2022)
2022 jyldyń sáýir aıynan bastap qazirgi qyzmetind.
«Eren eńbegi úshin» medalimen jáne mereıtoılyq medaldarmen marapattalǵan.
48 jyl buryn (1976) Qazaqstan Respýblıkasy Qorǵanys mınıstriniń orynbasary Shaıh-Hasan Satarqululy JAZYQBAEV dúnıege keldi.
Jambyl oblysy, Moıynqum aýdanynda týǵan. Reseı Federatsııasyndaǵy N.N.Voronov atyndaǵy Penza áskerı-artıllerııalyq ınjenerlik ýchılışesin «Jylý jáne ımpýlstik mashınalar ınjeneri» mamandyǵy boıynsha bitirgen (1999); Ulttyq qorǵanys ýnıversıteti, «Áskerı jáne ákimshilik» (2013); Máskeý qalasyndaǵy Reseı Federatsııasy Qarýly Kúshteri Bas shtabynyń Áskerı akademııasy, «Ulttyq qaýipsizdik jáne memlekettik qorǵanys» mamandyǵy (2019).
Eńbek joly: 74261 áskerı bólimi RAV qyzmeti bastyǵynyń kómekshisi (1999-2004); 28079 áskerı bóliminiń rota komandıri (08.2004-03.2006); 89427 áskerı bóliminiń «Qazbat» qazaqstandyq bitimgershilik batalonynyń ınjener-saper otrıadynyń (arnaıy maqsattaǵy) qamtamasyz etý tobynyń komandıri (2006-2007); 89427 áskerı bóliminiń qazaqstandyq «Qazbat» bitimgershilik batalony komandıriniń orynbasary (2007-2008); 28079 áskerı bólimi shtab bastyǵy - batalon komandıriniń orynbasary (2008-2008); 28079 áskerı bóliminiń qazaqstandyq bitimgershilik batalonynyń komandıri (2008-2013); 61993 áskerı bólimi komandıriniń birinshi orynbasary - shtab bastyǵy (2013-2013); 61993 áskerı bóliminiń komandıri (2013-2016); komandırdiń orynbasary (jaýyngerlik daıarlyq boıynsha) - Aeroutqyr áskerleri qolbasshysy basqarmasy jaýyngerlik daıarlyq bóliminiń bastyǵy (2016-2017); Shtab bastyǵy – «Batys» óńirlik qolbasshylyǵy qolbasshysynyń birinshi orynbasary (2019-2021); «Astana» óńirlik qolbasshylyǵy áskerleriniń qolbasshysy (2021-2024).
2024 jyldyń aqpan aıynan bastap qazirgi qyzmetinde.
2-dárejeli «Aıbyn» ordenimen marapattalǵan.
36 jyl buryn (1988) Qazaqstan Respýblıkasynyń Básekelestikti qorǵaý jáne damytý agenttigi tóraǵasy Marat Talǵatuly OMAROV dúnıege keldi.
London ekonomıka jáne saıası ǵylymdar mektebin bitirgen. Eńbek jolyn London qalasynda (Ulybrıtanııa) «Digiet Limited» IT kompanııasynda bıznes-sarapshy bolyn bastaǵan (2009). Keıinirek, «Digiet Limited» IT kompanııasynyń kommertsııalyq dırektory (2010-2012); QR Ekonomıkalyq damý jáne saýda; Ekonomıka jáne bıýdjettik josparlaý; Ulttyq ekonomıka mınıstriniń keńesshisi (2012-2014) jáne QR UEM tarıftik jáne ınstıtýtsıonaldyq saıasatty qalyptastyrý departamenti dırektorynyń orynbasary (2014-2016) laýazymynda qyzmet etken. 2016-2017 jyldary «Qazaqtelekom» AQ basqarýshy dırektory bolǵan. «Tehnologııalyq damý jónindegi ulttyq agenttik» AQ basqarma tóraǵasy, QazTech Ventures» AQ basqarma tóraǵasy (2017-2019), «Báıterek» holdınginiń basqarýshy dırektory – basqarma múshesi (2019-2020); Qazaqstan Respýblıkasynyń Básekelestikti qorǵaý jáne damytý agenttigi tóraǵasynyń orynbasary (2020-2022) boldy.
Qazirgi qyzmetin 2022 jyldyń tamyz aıynan beri atqaryp keledi.
«Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýtsııasyna 20 jyl» (2015), «Qazaqstan Respýblıkasynyń táýelsizdigine 25 jyl» (2016) medaldarymen marapattalǵan.
Sondaı-aq, osy kúni dúnıege kelgen tulǵalar:
133 jyl buryn (1891-1938) qazaqtyń alǵashqy bıolog ǵalymdarynyń biri, qoǵam qaıratkeri Jumaqan Maýsymbaıuly KÚDERIN dúnıege keldi.
Semeı oblysynyń Aıagóz qalasynda týǵan. 1918 jyly Lepsi qalasynda Keńesterdiń І sezinde delegat jáne Jer komıssary bolyp saılanǵan. 1920 jyly «Qytaıǵa ketken qazaqtardy qaıtarý» komıssııasynda jumys istep, onyń tikeleı aralasýymen Qytaıdan 6 myń januıa eline qaıta oraldy. 1921 jyly Jetisý óńirin jaılaǵan tyrysqaq indetine qarsy emdeý jumystaryna qatysty. 1924-1930 jyldary Tashkent qalasyndaǵy Orta Azııa memlekettik ýnıversıtetinde oqyǵan. Osy ýnıversıtette oqyp júrip, Túrkistannyń tabıǵı resýrstary men osy óńirdi aýdandarǵa bólýdi zertteýmen aınalysqan ekspedıtsııaǵa qatysty. Ol «Qytaıdaǵy bosqyndar ómiri», «Qazaqtardyń ata-tegi týraly materıaldar» atty etnografııalyq eńbekterdiń, «Botanıka», «Qoı men onyń júni», «Kendir» sekildi bıologııalyq eńbekterdiń avtory. Eń qundy eńbekteriniń biri - «Orta Azııadaǵy jylandar túri» men «Ósimdiktaný» oqýlyǵynyń arab jáne latyn árpimen tuńǵysh ret qazaq tilinde jaryq kórýi. 1930 jyly ǵalym tutqyndalyp, Reseıdiń Voronej qalasyna jer aýdaryldy. 1935 jyly tutqynnan bosaǵan ol Almatyǵa oralyp, QazKSR Jer Halyq komıtetiniń Mal sharýashylyǵy ǵylymı-zertteý ınstıtýtynda aǵa ǵylymı qyzmetker, «Kaýchýkonos» tresinde nusqaýshy agronom boldy. 1937 jylǵy mamyrdyń 22-inde qaıtadan tutqynǵa alynyp, 1938 jylǵy naýryzdyń 7-sinde atý jazasyna kesildi. 1990 jyly maýsymda aqtaldy. Almatyda bir kóshe Kúderın esimimen atalady.
101 jyl buryn (1923-2014) medıtsına ǵylymdarynyń doktory, professor, Qazaqstan Ulttyq Ǵylym akademııasynyń akademıgi, Qazaqstannyń eńbek sińirgen ǵylym qaıratkeri, halyqaralyq Beıbitshilik syılyǵynyń laýreaty Saıym Balýanuly BALMUQANOV dúnıege keldi.
Aqtóbe oblysynyń Temir aýdanynda týǵan. Almaty medıtsına ınstıtýtyn (qazirgi Almaty memlekettik medıtsına ýnıversıteti) bitirgen. 1946-1953 jyldary - Hırýrgııa ınstıtýtynyń aspıranty, ǵylymı qyzmetkeri, bólim meńgerýshisi. 1953-1960 jyldary - Almaty medıtsına ınstıtýty rentgenologııa jáne radıologııa kafedrasynyń meńgerýshisi. 1960-1962 jyldary - Ólkelik patologııalyq ǵylymı-zertteý ınstıtýty dırektorynyń orynbasary. 1962-1995 jyldary Onkologııa jáne radıologııa ǵylymı-zertteý ınstıtýty dırektorynyń orynbasary, dırektory, zerthana meńgerýshisi qyzmetterin atqarǵan. 1996 jyldan osy ınstıtýttyń qurmetti dırektory atanǵan. Ǵalymnyń negizgi ǵylymı eńbekteri onkologııa jáne radıologııa, sáýlemen emdeý máselelerine arnalǵan. Qaterli isikti anyqtaý, odan saqtaný ádisterin jetildirý, ýytty isikterdi hırýrgııalyq jolmen jáne jańadan shyqqan radıomodıfıkatorlardy paıdalanyp, sáýlemen emdeý ádisterin tapty. Osynyń nátıjesinde áıelder keýdesindegi qaterli isik aýrýynan aıyǵyp ketý kórsetkishi, basqa organdarǵa túsken qaterli isiktiń aıyǵyp ketý kórsetkishine qaraǵanda 1,5 ese joǵary bolady. Respýblıkada klınıkalyq onkologııa jáne radıologııanyń jańa baǵyttaryn qalyptastyryp, olardy odan ári damytty.
1954-1960 jyldary oryn alǵan Semeı ıadrolyq polıgonyndaǵy jarylystardyń jergilikti turǵyndar densaýlyǵyna áserin zertteýge qatysty. Biraq bul málimetter 1990 jyldan keıin ǵana jaryq kóre bastady.
«Megavolttik sáýlemen emdeý», «Prırodnye fenoly - perspektıvnyı klass protıvoopýholevyh ı radıopotentsırýıýşıh soedınenıı», «Zlokachestvennye opýholı kosteı. Voprosy teorıı ı prognozırovanııa», «ıAdernyı polıgon moımı glazamı», «The radiation situation and Population health status in some towns of Semipalatinsk Province» atty ǵylymı eńbekterdiń avtory.
