2 qazan. Tulǵalar týǵan kún
ESІMDER
Almaty oblysynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetin bitirgen.
1948-1984 jyldary Jambyl oblystyq gazetinde qyzmetker, «Lenınshil jas» (qazirgi «Jas alash»), «Sotsıalıstik Qazaqstan» (qazirgi «Egemen Qazaqstan») gazetterinde jaýapty hatshy, «Qazaqstan pıoneri» (qazirgi «Ulan») gazetinde redaktor, Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesi vedomstvolarynyń bas redaktory, Qazaqstan Jazýshylar odaǵynda ádebı keńesshi qyzmetterin atqarǵan. Soǵys taqyryby men qazaqtyń quqyq qorǵaý organdary qyzmetkerleri ómirine arnalǵan «Tasqyn», «Bolashaq týraly oılar», «Kómeski iz», «Túnde atylǵan oq», «Tańbaly altyn», «Juldyzdy joryq» atty povester jınaqtary, «Sońǵy soqqy», «Soldat soǵysqa ketti», «Uıasynan bezgen qus» romandary jaryq kórgen. Sonymen qatar «Qys qarlyǵashy», «Arnaýly tapsyrma», «Sarǵabanda bolǵan oqıǵa», «Shoq Juldyz» shyǵarmalarynyń avtory. Toqaev - detektıv janrynda «Qyzyl komıssar», «Qylmysker kim?», «Sıqyrly syrlar» atty pesalar jazǵan. Birqatar shyǵarmalary shetel tilderine aýdarylǵan. Ekinshi dúnıejúzilik soǵys ardageri, І, ІІ dárejeli «Otan soǵysy» ordenderimen, birneshe medaldarmen marapattalǵan.
Almaty oblysynyń Jambyl aýdanynda týǵan. Máskeý qalasyndaǵy memlekettik kınematografııa ınstıtýtyn bitirgen. 1947-1983 jyldary «Qazaqfılm» stýdııasynda rejısser bolyp «Ana men bala», «Eger bizdiń bárimiz de...», «Qanatty syılyq», «Botagóz» atty kórkem fılmderdi túsirýge qatysty. Tarıhı taqyrypqa «Qıly kezeń», «Daladaǵy qýǵyn» sekildi fılmderdi, «Meniń atym Qoja», «Balalyq shaqqa saıahat», «Meniń aǵam», «Qataryńnan qalma», «Oý, kovboılar», «Alty jasar Alpamys», «Balalyq shaqtyń kermek dámi» kórkem fılmderin, sonymen qatar «Qazaq halqynyń qolóneri», «Torǵaı sheti», «Cherkassk qorǵany», «Aqtóbe», t.b. derekti fılmder qoıǵan.
Ońtústik Qazaqstan oblysy Shyrshyq aýdany Tabaqsaý aýylynda týǵan. 1970-1974 jáne 1976-1980 jyldar aralyǵynda KSRO-nyń, 1972 jyly Mıýnhendegi (Germanııa), 1980 jyly Máskeýdegi (KSRO) Olımpıada oıyndarynyń, 1967, 1971 jáne 1979 jyldary Eýropa chempıony.
Mektep bitirgen soń Shyrshyq qalasynda zaýytta istep júrgende oń qolynyń eki saýsaǵynan aırylǵan. Zaýyttyń dene tárbıesi ınstrýktory uzyn boıly jigitti kórip, (onyń boıy 208sm bolǵan) basketbol sektsııasyna shaqyrǵan, sodan ol jattyqtyrýshysy Roman Saletdınovtiń uıǵarymymen 1963 jyly Tashkenttegi fızkýltýra ınstıtýtyna túsip, 1967 jyly fızkýltýra oqytýshysy mamandyǵyn alyp shyqqan. KSRO-dyń birinshi lıgasyndaǵy SKA sport klýbynda jáne Ózbekstan qurama komandasynda óner kórsetip, tájrıbe jınaqtaǵan. Ataqty jattyqtyrýshy Aleksandr Gomelskıı TsSKA sport klýbyna qaıta-qaıta shaqyryp, oǵan ózi aýysýǵa kelsim bermegendikten, 1968 jyly Mehıko Olımpıadasyna quramaǵa almaı qoıǵan. Máskeýge barǵysy kelmeı, 1969-jyly Almaty qalasynyń «Lokomotıv» komandasyna shaqyrtý alyp, jarty jyldaı óner kórsetip, Rıgada bolatyn kásipodaqtyń Spartakıadasyna Qazaqstan atynan óner kórsetýge Ózbekstan jaǵy ruqsat bermegen. Sol jyly 1969- jyldyń 26-qarashasynda KSRO qorǵanys mınıstri marshal Sokolovskııdiń qolymen hat kelip, Áljandy eriksiz Máskeýdiń, ol kezde qurama komandanyń bazasy bolǵan ataqty TsSKA komandasyna alyp ketken. Osy komandada baqandaı on bir jyl shabýylshy bolyp oınaǵan. Osy komanda quramynda jáne KSRO quramasynda toǵyz ret el chempıony, úsh ret Eýropa chempıony jáne 1972-jyly Olımpıada chempıony atanǵan. Eń este qalar sátteriniń biri Mıýnhen Olımpıadasynda amerıkandyqtarmen fınalda oınap jatqanda, oıyn bitýge úsh sekýnd qalǵanda S.Belov esepti 51:50 jetkizip, KSRO quramasy Olımpıada chempıony atanǵan. Sol juldyzdy komandanyń kapıtany dańqty qazaq óz eliniń tarıhynda tuńǵysh Olımpıada chempıony atanǵan.
«Qurmet belgisi» ordenimen marapattalǵan.
Jambyl oblysynyń Baızaq aýdanynda týǵan. Almaty óner ınstıtýtynyń (qazirgi T.Júrgenov atyndaǵy Qazaq ulttyq óner akademııasy) akterlik fakýltetin bitirgen. Akterlik óner jolyn stýdenttik kezinen Qazaq drama teatrynda bastady. 1993-2001 jyldary osy teatrdyń dırektory ári kórkemdik keńesiniń tóraǵasy boldy. Qazaq drama teatry sahnasynda Beısenbaı (Q.Muqashev «Dala dastany»), Arystan (Q.Muhamedjanov «Bóltirik bórik astynda»), Baqtyǵul (Q.Ysqaqov «Tańǵy jańǵyryq»), Myrzahmet (T.Ahtanov «Joǵalǵan dos»), Demesin (D.Isabekov «Kishkentaı aýyl»), Kótibar, Syrym (M.Áýezov «Aıman-Sholpan», «Qaragóz»), Jalmuhan (Ǵ.Músirepov «Aqan Seri -Aqtoqty»), Abylaı han (Á.Kekilbaev «Abylaı han», M.Baıserkenov «Abylaıdyń aqyrǵy kúnderi»), Ábýtálip (Sh.Aıtmatov «Ǵasyrdan da uzaq kún») rólderin somdady. Bul rólderde ulttyq jáne álemdik teatr mektepteriniń dástúrin tereń meńgergen, dıapazony keń akter ekenin tanytty. Elimizdiń kıno óneriniń damýyna da eleýli úles qosyp, Chekıst («Otqa oranǵan Oral»), Táńirbergen («Qan men ter»), Ábilqaıyr («Jaýshy»), Orazmergen («Aqyrǵy amanat»), Bolat («Tarǵyl qaýyn»), Ázimhan («Qaraly sulý»), Qaıyrhan («Otyrardyń kúıreýi»), Qunanbaı («Jas Abaı») beınelerin ózine tán erekshe sheberlikpen somdap shyqty. «Otyrardyń kúıreýi» fılmindegi Qaıyrhan róli úshin Qazaqstan Respýblıkasy Memlekettik syılyǵynyń laýreaty atandy. Rejısser retinde K.Gotstsıdiń «Turandot hanshaıym», M.Ǵaparovtyń «Tuzdy shól», Q.Shahımardannyń «Tomırıs» pesalaryn sahnaǵa shyǵaryp, búgingi zamannyń otandyq teatr óneriniń deńgeıin kóterýge úles qosty. Ol 1974 jyldan pedagogıkalyq qyzmetpen shuǵyldanyp, Qazaq drama teatry janyndaǵy stýdııada, Almaty memlekettik ýnıversıtetinde dáris oqydy. 1979 jyldan Qazaq ulttyq óner akademııasynda akterlik sheberlik boıynsha sabaq berip, jeke kýrs júrgizedi.
Ońtústik Qazaqstan oblysynyń burynǵy Lenger aýdanyndaǵy Qasqasý aýylynda týǵan. 1973 jyly Qazaq ulttyq pedagogıka ınstıtýtynyń kórkem-grafıkalyq fakýltetin bitirdi.
«Mańǵystaý kúndeligi» (1978), «Sýretshiniń jastyq shaǵy» (1980), «Sanagúl», «Jazǵy jaılaýdan oralýy (ekeýi de 1981), 1941 jyldyń habary», «Túrksib» (ekeýi de 1982), «Jazýshy Sh.Aıtmatov» (1983), «Súgir» (1986), «Dúısen jáne Marııa», «Jibek joly», «Ekeýi» (1990) t.b. keskindemelik eńbekteri ótken ómir men búgingi kúnniń rýhanı ózara baılanysyn ǵajaıyp ulttyk dúnıetanym turǵysynan tanytady. 1974 jyldan burynǵy Keńes odaǵy jáne halyqaralyq kórmelerge, sonyń qatarynda AQSh, Belgııa, Germanııa, Italııa, Qytaı, Úndistan, Frantsııa t.b. elderde úıymdastyrylǵan kórmelerge óz kartınalarymen udaıy qatysyp keledi. Keskindemeshiniń týyndylary Qazaqstan Memlekettik óner mýzeıinde jáne Reseı mýzeılerinde, TMD, Azııa, Amerıka men Eýropadaǵy jekemenshik kollektsııalar qorynda saqtaýly.
Qazaqstan Memlekettik syılyǵynyń ıegeri (2004).
Jambyl oblysy, Shý aýdany,Tana aýylynda týǵan, general-maıor. (2009). Almaty joǵary jalpy áskerı komandalyq ýchılışesin (1985), QR QK Áskerı akademııasyn (2002), RF Bas shtab Áskerı akademııasyn (2011) bitirgen. Ońtústik áskerler toby 20624 áskerı bólimi barlaý vzvodynyń, Túrkistan ÁO 83328 áskerı bólimi tártip vzvodynyń, Respýblıkalyq Ulannyń rota komandıri, batalon komandıriniń orynbasary, jeke batalon, saltanat batalony, polk komandıri, áskerı qyzmetiniń bastyǵy (1989-2000), motoatqyshtar dıvızııasy komandıriniń orynbasary, jeke gvardııalyq desant-shabýyl brıgadasynyń komandıri, motoatqyshtar dıvızııasynyń komandıri, QR QM ShBK jedel josparlaý departamenti basqarmasy bastyǵynyń orynbasary, «Astana» óńirlik qolbasshylyǵy áskerı qolbasshysynyń orynbasary - Shtab bastyǵy, «Ońtústik» óńirlik áskerı qolbasshysynyń birinshi orynbasary - shtab bastyǵy, birinshi orynbasary, RF QK Bas shtab akademııasynyń tyńdaýshysy (2000-2001), 2001 jyldyń shildesinen QR QM áskerı daıyndyq jáne áskerı kyzmet departamentiniń bastyǵy. 2012-2016 jyldary QR Qarýly kúshteriniń «Ońtústik» aımaqtyq qolbasshylyǵy áskerleri qolbasshysy. 2016-2017 jyldary - QR Qarýly kúshteriniń Jaıaý áskeri bas qolbasshysynyń orynbasary. 2017-2020 jyldary QR Qarýly kúshteriniń Jaıaý áskeri bas qolbasshysynyń birinshi orynbasary - bas shtab bastyǵy.
Qazirgi qyzmetinde 2020 jyldyń qarashasynan.
ІІ dárejeli «Dańq» ordenimen jáne medaldarmen marapattalǵan.
