2 qarasha. Tulǵalar týǵan kún
Búgin, 2 qarasha kúni tulǵalardan kimder dúnıege kelgen? Kazinform oqyrmandaryna esimder kúntizbesin usynady.
71 jyl buryn (1952) Qazaqstan Respýblıkasy Senaty janyndaǵy Senatorlar keńesiniń múshesi Dýlat Rashıtuly QUSDÁÝLETOV dúnıege keldi.
Aqmola oblysy Makın aýdanynyń Erkindik aýylynda týǵan. 1992 jyly Máskeý zań ınstıtýtyn «Quqyqtaný» mamandyǵy boıynsha aıaqtady.
Eńbek jolyn 1975 jyly Tselınograd qalasynda bastady. 1975-1994 jyldary Tselınograd qalasy oblystyq ákimdiginiń apparatynda ártúrli qyzmette jumys istedi. 1996-2000 jyldary Aqmola oblysy prokýratýra organdarynda qyzmet atqardy. 2000-2001 jyldary QR Bas prokýratýrasynda ár túrli laýazymdarda boldy. 2001-2005 jyldary QR Bas prokýratýrasynyń memlekettik organdary qyzmetindegi zańdylyqty qadaǵalaý departamenti bastyǵynyń orynbasary. 2005-2013 jyldary – QR Ádilet mınıstriniń orynbasary. 2013-2019 jyldary – QR Parlamenti Senatynyń depýtaty, Konstıtýtsııalyq zańnama, sot júıesi jáne quqyq qorǵaý organdary komıtetiniń múshesi.
Qazirgi qyzmetin 2019 jylǵy qyrkúıekten beri atqarady.
«Qurmet» ordenimen (2006 j.), «Prokýratýra ozaty» 2-sanatty tós belgisimen (2002 j.), «Qazaqstan temir jolyna 100 jyl» (2004 j.), «Astananyń 10 jyldyǵy» (2008 j) medaldarymen marapattalǵan.
61 jyl buryn (1962) avıatsııa general-maıory, Qazaqstan Respýblıkasy Qarýly Kúshteri Áýe qorǵanysy kúshteri Áskerı-áýe kúshteriniń burynǵy qolbasshysy Alsaı Tóleýuly JUMANOV dúnıege keldi.
Jambyl oblysynyń týmasy. 1985 jyly Stavropol joǵary áskerı avıatsııa ýchılışesiniń ushý fakýltetin bitirgen. Sol ýaqyttan beri ol KSRO-nyń ártúrli garnızondarynda, sonyń ishinde Kýrıl araldarynda qyzmet etti. KSRO ydyraǵannan keıin Qazaqstanǵa oraldy. Qazaqstandaǵy alǵashqy qyzmet orny – Lýgovaıa aerodromy. 2003 jyly ıÝ.A. Gagarın atyndaǵy Áskerı-áýe akademııasyn bitirgen. Ol Lýgovskaıa avıabazasynyń komandıri, sodan keıin Qaraǵandyda Keńes Odaǵynyń Batyry Nurken Ábdirov atyndaǵy avıabazanyń komandıri bolyp taǵaıyndaldy.
Snaıper ushqysh avıatsııalyq tehnıkanyń ártúrli tıptegi ushaqtarynda 1500 saǵattan astam ýaqyt ushty. Ol L-29, L-39, MıG-21, MıG-23, MıG-29, MıG-31 ushaqtaryn meńgergen.
2005 jyly Áýe qorǵanysy kúshteri bas qolbasshysynyń Áskerı-áýe kúshteri boıynsha orynbasary bolyp taǵaıyndalyp, 2010 jyly 5 mamyrda avıatsııa general-maıory áskerı ataǵy berildi.
2011-2013 jyldary Memleket basshysynyń Ókimimen QR Qarýly Kúshteri Áýe qorǵanysy kúshteri Áskerı-áýe kúshteriniń qolbasshysy bolyp qyzmet atqardy.
II dárejeli «Dańq» ordenimen (2012), medaldarmen marapattalǵan.
51 jyl buryn «ForteBank» AQ dırektorlar keńesiniń tóraǵasy Eldar Sovetuly ÁBDІRAZAQOV dúnıege keldi.
Jambyl oblysynda dúnıege kelgen. Q.A. ıAssaýı atyndaǵy Halyqaralyq qazaq-túrik ýnıversıtetin «Halyqaralyq ekonomıkalyq qatynastar» mamandyǵy boıynsha úzdik bitirip (1995), oqýyn ýnıversıtettiń magıstratýrasynda jalǵastyrdy. 1996 jyly «Halyqaralyq ekonomıkalyq qatynastar» mamandyǵy boıynsha ǵylym magıstri akademııalyq dárejesin aldy. 2010 jyly Garvard bıznes-mektebiniń (AQSh) basshylaryna arnalǵan baǵdarlamany tabysty aıaqtady.
Eńbek joly: 1995-1998 jyldary «Kazkommertsbank» AQ halyqaralyq basqarmasynda 1-sanatty mamannan basqarma bastyǵynyń orynbasaryna deıingi qyzmet satysynan ótti - «Kazkommertsbank» AQ Halyqaralyq kapıtal rynoktary basqarmasynyń bastyǵy, Investıtsııalyq bankıng departamentiniń dırektory bolyp qyzmet etken. 1998-2002 jyldary «Kazkommertsbank» AQ basqarýshy dırektory qyzmetin atqardy.
2002-2004 jyldary – «Kazkommerts Sekıýrıtız» AAQ bas dırektory, 2004-2007 jyldary – «Sentras Sekıýrıtız» AQ bas dırektory, 2004 jyldan – «Sentras Kapıtal» JShS bas dırektory. 2019-2021 jyldary – «ForteBank» AQ táýelsiz dırektory, 2021 jyldan – «ForteBank» AQ Dırektorlar keńesiniń tóraǵasy.
«ABN AMRO Asset Management» AQ, «Meridian Capital» kompanııasynyń dırektorlar keńesiniń múshesi; «Kazkommerts Policy» AQ Dırektorlar keńesiniń tóraǵasy; «Qazaqtelekom» AQ dırektorlar keńesiniń múshesi (09.2003); «AIFRI» «Sentras venchýrlyq qory» AQ Dırektorlar keńesiniń múshesi (05.2005); «Sentras venchýrlyq qory» AIFRI» AQ dırektorlar keńesiniń múshesi, «Kommesk-Ómir» saqtandyrý kompanııasy» AQ Dırektorlar keńesiniń tóraǵasy (07.2010); «Qazaqstan qor bırjasy» AQ Dırektorlar keńesiniń múshesi (05.07.2012 j.), Bıýdjet jáne strategııalyq josparlaý jónindegi dırektorlar keńesi komıtetiniń múshesi (08.06.2017, 08.06.2021); QR Prezıdenti janyndaǵy Ulttyq ınvestorlar keńesiniń múshesi (12.10.2019 bastap); «Sentras Kommesk Life» adam ómirin saqtandyrý kompanııasy» AQ Dırektorlar keńesiniń tóraǵasy (27.03.2020 j. bastap).
«Qurmet» ordenimen marapattalǵan.
40 jyl buryn (1983) Ulytaý oblysy ákiminiń orynbasary Almaz Serikboluly YDYRYSOV dúnıege keldi.
Qaraǵandy qalasynda dúnıege kelgen. Qaraǵandy memlekettik tehnıkalyq ýnıversıtetin ınjener-qurylysshy mamandyǵy boıynsha bitirgen (2005).
Eńbek jolyn 2003 jyly jol jumysshysy bolyp bastady. 2005-2006 jyldary — «Qazaqavtojol» JShS tehnıkalyq-óndiristik bóliminiń jetekshi mamany. 2006-2014 jyldary — QR Kólik jáne kommýnıkatsııa mınıstrliginiń qurylymynda qyzmet etti. 2014-2016 jyldary — «Qazavtojol» AQ Soltústik Qazaqstan fılıaly dırektorynyń orynbasary. 2016-2019 jyldary QR Investıtsııalar jáne damý mınıstrliginiń qurylymynda basshylyq laýazymdarda boldy. 2019-2022 jyldary — QR Indýstrııa jáne ınfraqurylymdyq damý mınıstrligi Qurylys jáne turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyq isteri komıteti tóraǵasynyń orynbasary – QR bas memlekettik qurylys ınspektorynyń orynbasary. 2022 jyly QR IIDM Qurylys jáne turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyq isteri komıteti tóraǵasy – QR bas memlekettik qurylys ınspektory boldy, 2022-2023 jyldary QR Indýstrııa jáne ınfraqurylymdyq damý vıtse-mınıstri boldy.
Qazirgi qyzmetin 2023 jyldyń tamyz aıynan beri atqaryp keledi.
«Eren eńbegi úshin» medalimen marapattalǵan (2019).
46 jyl buryn (1977) Sháken Aımanov atyndaǵy «Qazaqfılm» AQ prezıdenti Azamat SATYBALDY dúnıege keldi.
Jambyl oblysy Merke aýdany Turar Rysqulov aýylynda dúnıege kelgen. T. Júrgenov atyndaǵy Qazaq ulttyq óner akademııasyn teatr jáne kıno akter mamandyǵy boıynsha bitirgen.
Eńbek jolyn 2000 jyldyń maýsym aıynda Qostanaı oblystyq qazaq drama teatrynda ártis bolyp bastady. 2001-2018 jyldary M. Áýezov atyndaǵy Qazaq memlekettik akademııalyq drama teatrynda akter bolyp qyzmet atqardy. 2013-2018 jyldary «Qazyǵurtfılm» JShS kadr jáne shyǵarmashylyq jumys jónindegi atqarýshy dırektory boldy. 2018-2022 jyldary Ǵ. Músirepov atyndaǵy Qazaq memlekettik akademııalyq balalar men jasóspirimder teatrynyń dırektory laýazymyn atqardy.
2022 jyldyń aqpanynan bastap osy ýaqytqa deıin T. Júrgenov atyndaǵy Qazaq ulttyq óner akademııasynyń rektory qyzmetin atqardy.
182 jyl buryn (1841-1889) qazaqtyń asa kórnekti aǵartýshy pedagogi, jazýshy, etnograf, folklorshy Ybyraı ALTYNSARIN (shyn aty - Ibrahım) dúnıege keldi.
Týyp-ósken jeri – Qostanaı oblysynyń Qostanaı aýdany Arqaraǵaı aýyly. Osy óńirde Tobyl ózeniniń jaǵasynan topyraq buıyrǵan. 1850 jyly Orynbor shekara komıssııasynyń qazaq balalary úshin ashqan mektebine oqýǵa túsedi. Mektepti bitirgen soń, Orynbor shekara komıssııasynda áskerı starshına bolyp qyzmet atqaratyn úlken ákesi Balǵoja Jańbyrshyulynyń hatshysy bolady (1857-1859). Orynbor oblystyq basqarmasynda tilmashtyq qyzmet atqarady. 1860 jyly Orynbor bekinisinde (Torǵaı) qazaq balalary úshin mektep ashý tapsyrylady, ári sol mektepke orys tiliniń muǵalimi bolyp belgilenedi.
Tikeleı óziniń aralasýymen halyqtan jınaǵan qarjyǵa mektep úıin jáne ınternat salyp, 1864 jyly 8 qańtarda mekteptiń jańa ǵımaratyn saltanatty túrde ashady. Ustazdyq-aǵartýshylyq qyzmetke qosa Ybyraıǵa basqa da jumystardy atqarý júkteledi. Orynbor general-gýbernatorynyń tikeleı tapsyrmasy boıynsha Torǵaıda tórt ret ýezdik sýdıa bolyp (1868-1874), Torǵaı ýezdik bastyǵynyń aǵa járdemshisi (1876-1879) laýazymyn atqarady. Ybyraı ınspektorlyq qyzmetke kirisken soń oqý-aǵartý jumystaryn odan ári jandandyryp, Elek, Qostanaı, Torǵaı, Yrǵyz ýezderinde bir-birden eki klastyq orys-qazaq mektepterin ashady. Olardy qajetti kitaptarmen jasaqtaıdy. Ásirese, eldiń kóshpeli ómir saltyn eskerip, Reseıdiń halyq aǵartý júıesine jańa úlgili bilim berý tásilin usynady. Nátıjesinde, 1888 jyly 10 sáýirde Orskide bastaýysh mektepter úshin qazaq jastarynan oqytýshylar daıarlaıtyn muǵalimder mektebi ashylady. Ybyraı munan ári qazaq jastary arasynan ekonomıka, aýyl sharýashylyǵy, qolóner kásipshiligi salalaryna qajetti mamandar daıarlaıtyn ýchılışeler ashýǵa kóp kúsh jumsaıdy. Tipten, Qostanaıdan ashylatyn aýylsharýashylyq ýchılışesine óziniń ıeligindegi jerin beretini týraly ósıet qaldyrady. Ybyraıdyń qazaq qyzdary úshin Torǵaıda, Qostanaıda, Qarabutaqta, Aqtóbede mektep-ınternat ashtyrýynyń tarıhı mán-mańyzy zor boldy. Ybyraı orys-qazaq mektepteri úshin arnaýly oqý quraldaryn shyǵarý qajet dep sanady.
Oqytý ádisterin jańa baǵytta qurdy, oqýǵa degen balanyń yntasy men qyzyǵýshylyǵyn arttyrýdy kózdedi, oqýdy ana tilinde júrgizdi. Mektep oqýynda, ásirese, ana tiline úıretýde K.D. Ýshınskııdiń oılaryna júgindi. Qazaq balalarynyń tanym-túsinigine laıyqty oqý-ádistemelik quraldar jazdy. Ol orys-qazaq ýchılışesinde K.D. Ýshınskııdiń «Balalar dúnıesin», L.N. Tolstoıdyń «Álippe jáne oqý quralyn», D.I. Tıhomırovtiń «Grammatıkanyń qarapaıym kýrsyn» oqý quraly retinde usyndy. Ybyraıdyń pikirinshe, mektepterge arnalyp jazylatyn oqý kitaptary óziniń ıdeıalyq mazmuny jáne naqty materıaldary jaǵynan ana tiliniń jáne halyq danalyǵynyń baı qazynasyna negizdelýge tıis boldy.
1879 jyly onyń «Qazaq hrestomatııasy» atty oqýlyǵy jáne dıdaktıkalyq oqý máselesi jóninde «Qazaqtarǵa orys tilin úıretýdiń bastaýysh quraly» jaryq kórdi. Bul eki kitap ta qazaq balalaryn kırıllıtsa negizinde oqytýǵa arnalǵan tuńǵysh oqý quraldary boldy. Ybyraı jańa dáýirdegi qazaq ádebıetiniń qalyptasýyna qomaqty úles qosqan. Ol qazaq jastaryn eń aldymen oqý, óner-bilim, tehnıkany ıgerýge shaqyrady («Oqysańyz, balalar, Shamnan shyraq jaǵylar. Tilegeniń aldyńnan, Іzdemeı-aq tabylar»). Avtor oqý-bilimniń tek izdenis, eńbekpen tabylatynyna mán berdi. Buǵan ınemen qudyq qazǵandaı yjdaǵattylyq, talap pen sabyrlylyq qajet ekenin eskertedi. Al oqymaǵan nadandardy aqyn az ǵana sózben synap, olardyń aq, qarany aıyrmaıtyn kórsoqyr ekenin aıtady («Oqymaǵan júredi, Qarańǵyny qarmalap. Nadandyqtyń belgisi - Esh aqylǵa jarymas»). Oqý, bilimniń paıdasy qandaı, ol nege kerek degen máselege kelgende, onyń ómir úshin, bolashaq úshin qajet ekenin taldap kórsetedi («Ata-eneń qartaısa, Tireý bolar bul oqý. Qartaıǵanda mal taısa, Súıeý bolar bul oqý»).
Jastardy óner-bilim, tehnıkany ıgerýge úndeý aqynnyń «Óner-bilim bar jurttar» degen óleńinde óz jalǵasyn tapqan. Ol óner-bilimi jetilgen elderdiń artyqshylyǵy qandaı, olar sol ónerimen neni ıgerip otyr, erteńgi ómirdiń talap-tilekteri ne sekildi kúrdeli máselelerdi jastar aldyna kóldeneń tartý arqyly olarǵa oı tastap, óner-bilimdi batyl ıgerýge shaqyrady («Adamdy qustaı ushyrdy, Mal isteıtin jumysty, Ot pen sýǵa túsirdi. Otynsyz tamaq pisirdi, Sýsyzdan sýsyn ishirdi»). Ybyraı sondaı-aq K.D. Ýshınskıı, L.N. Tolstoı, I.A. Krylov, I. Paýlson shyǵarmalaryn qazaq tiline tárjimalap, qazaq ádebıetinde kórkem aýdarma janryn qalyptastyrdy. Qazaqstan Úkimetiniń 1989 jylǵy 22 jeltoqsandaǵy qaýlysymen Ybyraı Altynsarınnyń 150 jyldyǵyna oraı mereıtoıy ótkizilip, ustazdyń muralaryna arnalǵan ǵylymı, tarıhı, pedogogıkalyq eńbekter jaryq kórdi. Arqalyq qalasynda Ybyraı murajaıy ashyldy.
