18 tamyz. Jylnama
ASTANA. KAZINFORM - Búgin, 18 tamyz kúni tulǵalardan kimder dúnıege kelgen? Kazinform oqyrmandaryna esimder kúntizbesin usynady.
ATAÝLY KÚNDER
Shekarashylar kúni (Qazaqstan Respýblıkasynyń Shekara áskeri qurylǵan kún)
1992 jylǵy 18 tamyzda Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń Jarlyǵyna sáıkes, Shyǵys shekara okrýgi negizinde Qazaqstan Respýblıkasy Shekara áskeri quryldy.
Halyqaralyq panasyz janýarlar kúni
Jyl saıyn tamyz aıynyń úshinshi senbisinde atap ótiletin bul mereke Halyqaralyq janýarlar quqyqtary qoǵamynyń (ISAR) bastamasymen qurylǵan.
Halyqaralyq panasyz janýarlar kúni ıdeıasy alǵash ret 1992 jyly aıtyldy. Bul halyqaralyq kúnniń maqsaty – panasyz janýarlar máselesine nazar aýdarý jáne ony sheshýdiń adamgershilik joldaryn izdeý.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1992 jyly elimizdiń Ulttyq qaýipsizdik komıtetiniń (UQK) qurylymdyq bólimshesi – Qazaqstan Respýblıkasynyń Shekara qyzmeti quryldy. Respýblıka Ulttyq qaýipsizdik komıtetiniń Shekara qyzmetine geografııalyq turǵydan tórt oblystyq departament kiredi: «Soltústik», «Ońtústik», «Batys», «Shyǵys».
1992 jyly Qazaqstan Respýblıkasy men Belgııa Koroldiginiń arasynda dıplomatııalyq jáne konsýldyq qatynastar ornady.
Belgııa Koroldigi – Eýropanyń soltústik-batysynda ornalasqan memleket. Aýdany – 30 528 km². Astanasy – Brıýssel qalasy. Resmı tilderi: frantsýz, nıderland jáne nemis. Aqsha birligi – eýro. El basshysy – korol, ol zań shyǵarýshy (parlamentpen birge) jáne atqarýshy (úkimetpen birge) bılikti júzege asyrady.
1993 jyly Qazaqstan Respýblıkasy men Chılı Respýblıkasy arasyndaǵy dıplomatııalyq qatynastardyń ornaýy týraly Birlesken kommıýnıkege qol qoıyldy.
Chılı Respýblıkasy – Ońtústik Amerıkanyń ońtústik-batysynda ornalasqan memleket. Ol Tynyń muhıtynyń jaǵasyn boılaıdy. Soltústiginde Eskrıtos ózeninen bastap, ońtústiginde Froýard múıisine deıin sozylǵan. Aýdany – 756 096 km² (80%-yn taýlar alyp jatyr). Astanasy – Santıago qalasy. Resmı tili – ıspan («kastelıano»). Aqsha birligi – chılılik peso. Memleket jáne úkimet basshysy – prezıdent (onyń qaıta saılaný quqyǵy joq).
1993 jyly Shveıtsarııanyń Lokarno qalasynda ótken kınoforýmda qazaq kınomatografısi Ermek Shynarbaevtyń «Surǵylt úsh buryshty oryn» fılmi «Altyn gepard» gran-prıin jeńip aldy.
2005 jyly Almatyda «Qazshah» atty tórt adamǵa arnalǵan shahmat oıynynyń tanystyrylymy boldy. «Qazshah» – qazaqstandyq dızaıner Azat Baıserkeev oılap shyǵarǵan shahmattyń jańa bir túri. Oıyn 64 tor kózge bólingen taqtaıda júredi. Oıynǵa eki baqtalas qatysady, olardyń qanjyǵasynda aq jáne qara tústi 16 tas bolýy kerek.
2010 jyly QR Ulttyq banki aınalymǵa 500 teńge nomınaldy «Otaý kóterý» monetasyn shyǵardy.
Monetanyń oń jaq betinde, (avers) ortalyq bóliginde Qazaqstan Respýblıkasynyń gerbi beınelengen. Tómengi jaǵynda monetanyń nomınalyn bildiretin «500 teńge» jazýy bar. Oń jáne sol jaq sektorlarynda ulttyq ornament elementiniń aınalyq bederi ornalastyrylǵan. Aınala «Qazaqstan Respýblıkasy» jáne «Respýblıka Kazahstan» jazýlary bar.
Monetanyń qarsy jaq betinde (revers) «Otaý kóterý» ulttyq salt-dástúriniń kórinisi beınelengen. Tómengi jaǵynda memlekettik tilde «Otaý kóterý» jazýy aınaldyra jazylǵan. Eń tómengi bóliginde monetanyń soǵylǵan jylyn bildiretin «2010» sany bar. Oń jaǵynda – Qazaqstan moneta saraıynyń taýarlyq belgisi men monetanyń daıyndalǵan metalyn, synamasy men salmaǵyn bildiretin «Ag 925 31,1 gr» tańbasy bar.
Moneta 925 synamaly kúmisten ázirlengen, salmaǵy – 31,1 gramm, dıamertri – 38,61 mm, daıyndalý sapasy – «proof», 4 myń danamen shyǵaryldy.
2016 jyly Rıo-de-Janeırodaǵy jazǵy Olımpıada oıyndarynda 69 keli salmaq dárejesinde óner kórsetken boksshy Danııar Eleýsinov Qazaqstan quramasynyń qorjynyna altyn medal saldy. Osylaısha Qazaqstan qatarynan tórtinshi Olımpıadada osy salmaqta altyndy ýysynan shyǵarmaı keledi.
Buǵan deıin 2004 jyly Afınada Baqtııar Artaev, 2008 jyly Beıjińde Baqyt Sársekbaev, 2012 jyly Londonda Serik Sápıev dál osy salmaqta jeńis tuǵyryna kóterilgen bolatyn.
Boks tarıhynda bir eldiń boksshylary tórt Olımpıada qatarynan bir salmaqta atoı salǵany ekinshi ret qana qaıtalanyp tur.
2018 jyly Astana qalasynyń ejelgi qarý-jaraqtar mýzeıi «Buqar jyraý dáýiri» kórmesinde qazaq qoldanbaly óneriniń tamasha úlgilerin kórsetti. Kórmege Abylaı han tusyndaǵy 20-ǵa jýyq eksponat qoıyldy.
Olardyń arasynda basty obraz – Abylaı hannyń músini de bar. Ony jas daryndy músinshi Aıdos Esmaǵambetov jasaǵan. Budan bólek, HVІІІ ǵasyrǵa tán qural-saımandar, Abylaı han qytaı ımperatoryna, orys gýbernatorlaryna jazǵan hattardyń kóshirmeleri boldy. 2019 jyly 12 jasar qazaqstandyq Jamılá Ahmetova akademııalyq úlgerimi úshin AQSh Prezıdenti Donald Tramptyń qoly qoıylǵan alǵys hatqa ıe boldy.
2019 jyly 12 jasar Jámılá Ahmetova úzdik akademııalyq úlgerimi úshin sol kezdegi AQSh prezıdenti Donald Tramptyń qoly qoıylǵan Alǵys hat aldy.
2021 jyly Báıdibek aýdany Qoshqar ata aýylynda kúnnen qýat alatyn «Aqyldy kúnbaǵys» aqparattyq-tanymdyq elektrondy qurylǵysy ornatyldy.
Onyń arnaıy pernetaqtasy bar jáne Internetke qosylǵan. Tegin Wi-Fi jáne uıaly telefonnyń tórt qýat kózi bar. Kiristirilgen pernetaqta men uıaly telefon kómegimen Wi-Fi jelisine qosylyp, mektepke jáne ınternetten basqa da qajetti derekterge qol jetkize alasyz.
2021 jyly Shyǵys Qazaqstan oblysynyń Altaı aımaǵyndaǵy Turǵysyn ózeninde shaǵyn sý elektr stantsııasynyń (SES) qurylysy aıaqtaldy. Ol búkil Shyǵys Qazaqstan oblysyn, sondaı-aq elimizdiń basqa óńirlerin turaqty energııamen qamtamasyz etýge múmkindik beredi.
Turǵysyn GES-in iske qosý jasyl energetıka salasynyń damýyna tolyq sáıkes keledi jáne Qazaqstandaǵy birqatar ekologııalyq problemalardyń sheshimi bolyp tabylady, óıtkeni SES-tiń iske qosylýy qorshaǵan ortany saqtaý, ásirese, SO2 parnıktik gazdar shyǵaryndylaryn azaıtýda úlesi zor.
2022 jyly Astanada Shekara qyzmetiniń 30 jyldyǵyna oraı «Zastava Tarlandary» ardagerler birlestigi men QR UQK Shekara qyzmetiniń bastamasymen shekarashylarǵa eskertkish ashyldy.
2023 jyly Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Almatyǵa jumys sapary aıasynda qala mektepteriniń birinde bolyp, osy oqý ornynyń oqýshylarymen kezdesý ótkizdi. 3 synyp oqýshysy Sálim Kópeev Qasym-Jomart Toqaevpen kezdesýge keshigip keldi, biraq oǵan ózi jasaǵan jumys ústeliniń uıymdastyrýshysyn syıǵa berdi.
