18 mamyr. Jylnama
Kazinform oqyrman nazaryna 18 mamyrǵa arnalǵan ataýly kúnder men este qalar oqıǵalar kúntizbesin usynady.
ATAÝLY KÚNDER
Qazaqstandaǵy «Túrki jazýy» kúni
2014 jyly QR Parlamentiniń sheshimimen 18 mamyr «Túrki jazýy kúni» dep jarııalanyp, Úkimet sheshimimen bekitildi. Bul datanyń tańdalý sebebi, dál osy kúni ejelgi túrki sózderi jazylǵan Kúlteginniń kók tasynyń kóshirmesi Mońǵolııa dalasynan Astanaǵa ákelingen bolatyn.
Kóne túrki jazýy - rýna nemese syna jazýy dep atalady. Kóne túrki jazýynyń eskertkishteri Ortalyq Azııa aýmaǵynda kóp tabylǵan. Olardyń ishindegi eń belgilisi Soltústik Mońǵolııa jerindegi Orhon, Selenga, Toly ózenderiniń boıynan tabylǵan tastaǵy jazýlar. Rýna jazýlary túrikterdiń ataqty bıleýshileri Bilge qaǵan, Kúltegin, Tonykóktiń qurmetine arnalǵan.
Ertedegi túrik jazýyn tuńǵysh ret HVІІІ ǵasyrdyń 20-jyldarynda І Petrge qyzmet etken nemis ǵalymy D.Messershmıdt pen oǵan erip júrgen shvedtiń tutqyn ofıtseri I.Stralenberg Enıseı ańǵarynda ashty. Olar Skandınavııanyń rýnalyq jazýymen uqsastyǵyna qarap, ony «rýnalyq» jazý dep atady. Ataý onsha dál bolmaǵanymen, qolaıly bolyp shyqty jáne ǵylymda osy ataý ornyǵyp qaldy. 1889 jyly N.M.ıAdrıntsev Soltústik Mońǵolııada, Orhon ózeniniń ańǵarynan rýna jazýlary bar orasan zor qulyptastardy tapty.
Tabylǵan teksti oqýdyń kiltin alǵash tapqan dat ǵalymy V.Tomsen, al jazbalardy alǵash ret oqyǵan orys túrkology V.Radlov boldy.
Halyqaralyq mýzeıler kúni
1977 jyldan bastap jyl saıyn álemniń 150-den astam elinde atalyp ótedi. Osy kúni barlyq mýzeılerde ashyq esik kúni ótedi. Qazaqstanda 224 mýzeı bar.
Dúnıejúzilik SPID-ke qarsy vaktsınalaý kúni
1997 jyly 18 mamyrda AQSh prezıdenti Bıll Klınton Baltımordaǵy Morgan memlekettik ýnıversıtetiniń túlekteri aldynda sóz sóıledi. Ol óz sózinde ǵylym men tehnologııa dáýirinde jańa maqsattar qoıýǵa shaqyrdy. Osy maqsattardyń ishinde ol JITS (SPID)-ke qarsy ekpe jasaýdy atap, AITV-ǵa qarsy tıimdi ekpeniń JITS-ti joıa alatynyn málim etti.
Alǵash ret Dúnıejúzilik JITS-ke qarsy ekpe kúni bir jyldan keıin, 1998 jyly atalyp ótildi.
Qyrym halyqtaryn deportatsııalaýdyń qurbandaryn eske alý kúni
1944 jyldyń 18 mamyrynda KSRO bıligi organdarynyń zańsyz aıyptarymen Qyrymnan tatarlar, sondaı-aq nemister, armıandar, bolgarlar, grekterdi deportatsııalaý bastaldy. 200 myńnan astam qyrym tatary Ózbekstan, Qazaqstan, Qyrǵyzstan, Tájikstan jáne Sibirge jer aýdardy.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1996 jyly QR Prezıdenti Nursultan Nazarbaev aqyn Oljas Súleımenovke «Qazaqstannyń Halyq jazýshysy» kýáligin jáne tósbelgisin tabys etti.
2001 jyly Astana qalasyndaǵy L.Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıtetinde Kúltegin eskertkishiniń ǵylymı kóshirmesi ornatylyp, QR Táýelsizdiginiń 10 jyldyǵyna arnalǵan «Baıyrǵy túrki mádenıeti: jazba eskertkishter» taqyryby boıynsha halyqaralyq ǵylymı-teorııalyq konferentsııa óz jumysyn bastady.
2011 jyly Shymkentte saltanatty túrde Memlekettik rámizder alańy ashyldy. Onda granıtten jasalǵan QR Eltańbasy, Táýelsizdik týraly deklaratsııa jáne el kartasy ornatylǵan.
2011 jyly Bolgarııanyń ekonomıkalyq, mádenı, týrıstik ortalyqtarynyń biri Plovdıv qalasynda Qazaqstan Respýblıkasynyń Qurmetti konsýldyǵy saltanatty túrde ashyldy. Ol qazirgi Qazaqstanǵa qyzyǵýshylyq tanytatyn bolgarııalyqtar úshin aqparattyq ortalyqqa aınalyp, eki el arasyndaǵy yntymaqtastyqtyń damyp kele jatqanyna aıǵaq boldy.
2012 jyly QR Ulttyq banki dızaıny ózgertilgen 10 000 teńgelik banknotanyń aınalymǵa shyǵarylǵanyn habarlady.
2012 jyly Ózbekstannyń Naýaı oblysynyń Nurata aýdanynda Áıteke bı kesenesi resmı túrde ashyldy, bul baýyrlas halyqtar, qazaqtar men ózbekter arasyndaǵy týystyq pen dostyq qarym-qatynastyń jarqyn belgisi boldy. Bul keshende qonaqtarǵa arnalǵan qonaq úı, ǵıbadat orny jáne murajaı bar.
2015 jyly M.H. Dýlatı atyndaǵy Taraz memlekettik ýnıversıteti TMD-nyń 130 ýnıversıtetiniń basyn qosqan Eýrazııa qaýymdastyǵyna kirdi. Ony qabyldaý týraly sheshim Sankt-Peterbýrgte Ázerbaıjan, Armenııa, Belarýs, Qazaqstan, Qyrǵyzstan, Moldova, Reseı, Tájikstan, Ózbekstan jáne Ýkraına ýnıversıtetteriniń rektorlary men ókilderiniń qatysýymen ótken Eýrazııa qaýymdastyǵynyń HІІІ sezinde qabyldandy.
2015 jyly Elena Bezrýkova (Mýsıenko) London kitap jármeńkesine (London Book Fair-2015) qatysqan alǵashqy qazaqstandyq jazýshy boldy.
Osy jármeńkege qatysýdyń negizgi aspektisi «London Book Fair-2015» aıasynda ótken E.Bezrýkova men V.Tıhomırovanyń «Proektıvtik grafıka, birinshi albom» kitabynyń tusaýkeseri boldy. Kitap 2014 jyly London qalasynda «Hertfordshire Press» brıtandyq baspa úıinen shyqqan.
2016 jyly Qazaq ádebıetine qosqan súbeli úlesi jáne beıbitshilik pen azamattyq kelisimdi nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan belsendi qoǵamdyq qyzmeti úshin aqyn, jazýshy, qoǵam qaıratkeri Oljas Súleımenovke «Qazaqstannyń Eńbek eri» altyn juldyzy tabys etildi.
2017 jyly belgili akter, rejısser Asanáli Áshimovke «Qazaqstannyń Eńbek eri» ataǵyn tabys etildi. Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev óz atynan jáne memleket atynan A. Áshimovti quttyqtap, onyń teatr men kınodaǵy tabysty eńbegin atap kórsetti.
2020 jyly álemge áıgili qazaqstandyq oryndaýshy Dımash Qudaıbergenniń koronavırýspen kúreske arnalǵan «We Are One» áni Qytaıdyń QQ Music mýzykalyq platformasynda altyn sertıfıkattyń ıegeri atandy. «We Are One» («Biz birmiz») kompozıtsııasynyń avtorlary: Gao Shang/Shang Yang (sózi) ı Dong Nan/Tang Yi (mýzykasy).
2020 jyly 7,5 upaı jınaǵan qazaqstandyq halyqaralyq sheber Jansaıa Ábdimálik tuńǵysh álem chempıony Vılgelm Steınıtsti eske alýǵa arnalǵan FIDE Online Steinitz Memorial 2020 onlaın blıts-týrnıriniń úzdik «úshtigine» endi.
2021 jyly Ázerbaıjan prezıdenti Ilham Álıev Oljas Súleımenovti Ázerbaıjan men Qazaqstan arasyndaǵy mádenı qarym-qatynasty damytýǵa qosqan úlesi úshin «Şərəf» ordenimen marapattaý týraly qaýlyǵa qol qoıdy.
2021 jyly Qazaqstan Respýblıkasynyń Strasbýrg qalasyndaǵy (Frantsııa) Bas konsýldyǵynyń resmı ashylýy ótti.
2022 jyly Qazaqstannyń Ulttyq banki Street art. BATYR BEINESI.
kollektsııalyq monetalaryn aınalymǵa shyǵardy. Street art. BATYR BEINESI jańa monetasy birden eki ıdeıalyq baǵytty biriktiredi – zamanaýı óner jáne Batyrhan Shúkenovtiń esimin máńgilik etý. Bul – Ulttyq banktiń qazirgi jastar ónerin qoldaýǵa arnalǵan alǵashqy birlesken moneta jobasy.
2023 jyly Ortalyq Azııa memleketteri basshylary men Sı Tszınpınniń kezdesýi ótti. Tań áýletiniń Lotos saıabaǵynda Ortalyq Azııa elderi basshylary men Sı Tszınpınge arnalǵan resmı qabyldaýda qazaqtyń belgili oryndaýshysy Dımash Qudaıbergen óner kórsetti.
2023 jyly QR Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń Qytaıǵa memlekettik sapary aıasynda jalpy somasy 22 mlrd AQSh dollaryn quraıtyn 47 qujatqa qol qoıyldy. Olardyń biri avtomobıl ónerkásibindegi tehnıkalyq jáne ınjenerlik kadrlardy daıarlaý boıynsha qazaqstandyq-qytaılyq oqý ortalyǵyn ashý boldy.
