18 qazan. Jylnama
Kazinform oqyrman nazaryna 18 qazanǵa arnalǵan ataýly kúnder men este qalar oqıǵalar kúntizbesin usynady.
ATAÝLY KÚNDER
Rýhanı kelisim kúni
1992 jyly qazanda Qazaqstannyń sol kezdegi astanasy Almaty qalasynda Rýhanı kelisimniń І álemdik kongresi ótti. Kongreske qatysýshylar «18 qazandy rýhanı kelisim kúni – qaqtyǵystar men janjaldarǵa toqtam salý, tatýlyq izdeý, jaqynǵa qaıyrymdylyq jáne kómek kúni» dep jarııalaý týraly manıfest qabyldady. 1992 jyldan bastap bul kún Qazaqstanda ataýly kún retinde atalyp ótedi.
Dúnıejúzilik áıel baqyty kúni
Mereke 2017 jyly paıda boldy jáne áıelder arasyndaǵy depressııa indetimen kúresý úshin quryldy. Bul kúni áıelderge gúl, táttiler, tosyn syılar berýge bolady.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1939 jyly Qaraǵandy oblysynyń Ulytaý aýdany quryldy. Aýdannyń ákimshilik ortalyǵy – Ulytaý aýyly. Ol oblystyń soltústik-batys bóliginde, Ulytaý jotasynyń shyǵys bókterinde, teńiz deńgeıinen 800 m bıiktikte, kishi ózenniń sol jaǵalaýynda – Qara-Keńgir ózeniniń salasynda ornalasqan. Aýdan 15 aýyldyq okrýgten, 25 eldi mekennen turady.
1992 jyly Almatyda rýhanı tatýlyq jónindegi birinshi Dúnıejúzilik kongress ótti. Oǵan AQSh, Ulybrıtanııa, Germanııa, Italııa, Avstrııa, Úndistan, TMD elderinen dúnıe júzindegi asa iri dinı aǵymdardyń ókilderi, tanymal rýhanı ilim basshylary, ǵalymdar, jazýshylar, oqý-aǵartý jáne mádenıet qaıratkerleri keldi.
1994 jyly 18-19 qazan kúnderi Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaev Ystanbulda ótken túrkitildes memleketter (Qazaqstan, Ázerbaıjan, Qyrǵyzstan, Túrikmenstan, Ózbekstan, Túrkııa) basshylarynyń joǵary dárejedegi ekinshi basqosýyna qatysty. Kezdesýde Ystanbul deklaratsııasy qabyldandy.
1997 jyly Almatydaǵy 8 Mart kóshesine Qazaqstannyń halyq ártisi Shámshi Qaldaıaqovtyń esimi berildi. 2010 jyly Іle aýdanynyń Kókbastaý shatqalynda qoǵamdyq halyqtyq qaıyrymdylyqqa salynǵan Qablis jyraýdyń kesenesi ashyldy. Qaban (Qablısa) jyraý – ulttyq ádebıettiń iri ókilderiniń biri, Uly dalanyń keń dalasynyń rýhtandyrýshy ánshisi bolǵan. Ol qazaq jerlerin shapqynshylyqtardan azat etken halyq batyry boldy.
2010 jyly Jońǵar Alataýynyń baýraıynda ornalasqan Altynemel asýynyń janynda qazaq halqynyń uly tulǵalary – Tezek tóre men Bóltirik sheshenge arnalǵan eskertkish stelanyń ashylýy ótti. Jobanyń sáýletshisi –Qazbek Jarylǵapov. Stela – 2,3h2,8 metr tuǵyrǵa ornatylǵan, bıiktigi 7,4 metr bolatyn kúrti granıtinen jasalǵan tas eskertkish.
2011 jyly QR Ulttyq banki «Qazaqstannyń ádet-ǵuryptary, ulttyq oıyndary» monetalar serııasynan 500 jáne 50 teńgelik «Aıtys» eskertkish monetalaryn aınalysqa shyǵara bastaǵanyn habarlady. Bul – «Qazaqstannyń ádet-ǵuryptary, ulttyq oıyndary» serııasyn jalǵastyratyn monetalardyń altynshy juby.
2011 jyly Ankarada «TÚRІKSOI» halyqaralyq uıymy men Etımesýt ákimshiliginiń birigip uıymdastyrýymen qazaqtyń halyq kompozıtory, belgili kúıshi «Dına Nurpeıisova saıabaǵynyń» ashylý saltanaty boldy.
2013 jyly Tarazda oblys ortalyǵynyń batys jaǵynda, Qarataý tasjolynyń boıynda ornalasqan ejelgi Tórtkúl kerýen saraıy qalpyna keltirildi.
2013 jyly Qazaqstan Respýblıkasynyń Aqmola oblysynyń Ereımentaý qalasynda 45 MVt jel elektr stansasynyń (jel parki) qurylysynyń bastalýymen tuspa-tus kelgen kapsýlany saltanatty túrde salý rásimi ótti.
2015 jyly Qazaqstannyń Izraıldegi elshiligi «Keren Kaemet le-Israel» evreı ulttyq qorymen birlesip, Prezıdent Nursultan Nazarbaev atyndaǵy toǵaıǵa jańa aǵashtar otyrǵyzý rásimin uıymdastyrdy. TMD evreı qaýymdastyqtarynyń federatsııasy Beıt-Shemesh qalasynyń mańynda qurǵan N. Nazarbaev atyndaǵy toǵaı Izraıl Prezıdentiniń qurmetine qurylǵan ormanda ornalasqan. Qazaqstan Prezıdenti – osy eldiń ortalyǵynda ornalasqan ormandaǵy toǵaıǵa esimi berilgen jalǵyz shet memleket basshysy. Bul erekshe deńgeıdegi qurmetti kórsetedi.
2016 jyly elimizdiń iri megapolısinde Qazaqstan, Tájikstan, Ózbekstan, Qyrǵyzstan, Reseı, Grýzııa jáne Belgııa elderinen kelgen 107 shahmatshy qatysqan halyqaralyq «Almaty Open-2016» týrnıri óz máresine jetti. Týrnır jeńimpazy – qostanaılyq shahmatshy Petr Kostenko (7,5 upaı), ol Altyn medal men 450 myń teńge kóleminde syıaqy ıelendi.
2017 jyly Parıjde ıÝNESKO-nyń shtab-páterinde «Rýhanı Jańǵyrý» baǵdarlamasy tanystyryldy.
2017 jyly Oman Sultanaty úkimeti Qazaqstan azamattaryna vızalyq rejımdi jeńildetý týraly sheshim qabyldady. Budan bylaı Ulybrıtanııada, AQSh-ta, Kanadada, Avstralııada nemese Shengen aýmaǵy boıynsha vızasy nemese turýǵa ruqsaty bar qazaqstandyqtar Oman týrıstik vızasyn 30 kúnge deıin shaqyrtýsyz alady. Negizgi talap: qaıtý bıletiniń bolýy jáne qonaq úıden brondaýdy rastaý.
2018 jyly Kaırde Sultan Beıbarys meshitin qalpyna keltirý jumystary bastaldy. Jalpy quny 12 mıllıon AQSh dollary bolatyn meshitti qalpyna keltirýge Qazaqstan Úkimeti 4,5 mıllıon AQSh dollaryn bóldi (Egıpet 100 Mysyr fýntyn jiberdi – shamamen 5,6 mıllıon dollar).
Kaırdegi ekinshi úlken meshit - Egıpettegi mańyzdy tarıhı oryn, sonymen qatar eki el arasyndaǵy tyǵyz ekijaqty qarym-qatynastyń sımvoly sanalady.
2019 jyly Almaty oblysynda qazaq halqynyń kórnekti qaıratkeri Balpyq bıdiń 325 jyldyǵyna arnalǵan saltanatty is-sharalar ótti. Mereıtoı aıasynda Balpyq bıdiń ómiri men qyzmetine arnalǵan, onyń zamandastary týraly baıandaıtyn zamanaýı avtorlardyń fotosýretteri men óleńderine toly «Baıtaq eldiń Balpyǵy» kitaby jaryq kórdi.
2020 jyly «Úrker» ulttyq syılyǵyna Qazaqstan jýrnalıstıkasynyń ardageri, pýblıtsıst Sherhan Murtazanyń qurmetine jańa nomınatsııa qosyldy. Ony qazaqstandyq qoǵamnyń ózekti máselelerine arnalǵan úzdik pýblıtsıstıkalyq materıaldardyń avtorlary ıelene alady.
2021 jyly Lıýksembýrgte Post Luxembourg ulttyq poshta kompanııasynyń qoldaýymen Qazaqstan táýelsizdiginiń 30 jyldyǵyna arnalǵan markalar shyǵaryldy. Shyǵarylǵan poshta markalaryn kúndelikti hat-habarlarǵa, sondaı-aq kádesyılarǵa paıdalanýǵa bolady.
2021 jyly on toǵyz jastaǵy Shahtınsk turǵyny Rýslan Fatahov strıtlıftıngten rekord ornatyp, Gınnestiń rekordtar kitabyna endi. «Men ózimniń vorkaýt jáne strıtlıftıng sektsııamdy ashqym keledi jáne óz bilimim men tájirıbemmen bólisý úshin ózgelerdi oqytqym keledi. Sport ár adamnyń ómirinde bolýy qajet, kúnine kem degende 10-20 mınýt ýaqyt bólý kerek dep esepteımin. Sondaı-aq men jańa rekordtar ornatqym keledi, múmkin tek kóterýde ǵana emes, basqa da sport túrlerinen de jańa rekordtar ornatarmyn», - dedi Rýslan Fatahov.
2021 jyly Óskemende Slovakııa Respýblıkasynyń Qurmetti konsýldyǵynyń resmı ashylý saltanaty ótti. Ókildik eki el arasyndaǵy ekonomıkalyq, mádenı, týrızm jáne ǵylymı salalardaǵy yntymaqtastyqty keńeıtip, tereńdetedi. Qurmetti konsýldyq Shyǵys Qazaqstan, Soltústik Qazaqstan jáne Pavlodar oblystarynda Slovakııa Respýblıkasynyń atynan ókildik etedi. Qazaqstannyń úsh aımaǵynda Slovakııany Qazaqstan-Amerıkan erkin ýnıversıtetiniń rektory Aıdar Mámbetqazıev usynady, ol Slovakııa úkimetiniń onyń konsýldyq fýnktsııalardy oryndaýǵa ruqsat berýin moıyndaǵanyn rastaıtyn konsýldyq ekzekvatýra aldy.
