17 qarasha. Jylnama
Kazinform oqyrman nazaryna 17 qarashaǵa arnalǵan ataýly kúnder men este qalar oqıǵalar kúntizbesin usynady.
ATAÝLY KÚNDER
Halyqaralyq stýdentter kúni
Pragada 1939 jylǵy 17 qarashada nemis-fashıst basqynshylary atyp óltirgen cheh patrıot-stýdentterin máńgi este qaldyrý úshin 1946 jyly ótken Dúnıejúzilik stýdentter kongresinde bekitildi.
Dúnıejúzilik jol-kólik oqıǵalary qurbandaryn eske alý kúni
2005 jyly BUU Bas Assambleıasy qarashanyń úshinshi jeksenbisin Dúnıejúzilik jol-kólik oqıǵalary qurbandaryn eske alý kúni dep belgiledi. Eske alý kúni jol-kólik oqıǵalarynan bolatyn shyǵyndardy azaıtý boıynsha jahandyq kúsh-jigerdiń mańyzdy quralyna aınaldy. Bul jol-kólik oqıǵalarymen baılanysty emotsıonaldyq azap pen ekonomıkalyq shyǵyndardyń aýqymyn atap ótýge jáne jol-kólik oqıǵalary qurbandarynyń azabyn, sondaı-aq qoldaý jáne qutqarý qyzmetteriniń jumysyn tıisti túrde baǵalaýǵa múmkindik beredi.
Shala týǵan náresteler kúni
17 qarasha búkil álemde 2009 jyly Eýropalyq jańa týǵan balalarǵa kútim jasaý qory (EFCNI) belgilegen Shala týǵan náresteler kúni retinde atalyp ótedi.
Bul kúnniń maqsaty – qoǵam nazaryn reprodýktıvti densaýlyqty jaqsartý qajettiligine aýdarý jáne medıtsına qyzmetkerleri men shala týǵan náresteleri bar otbasylar kezdesetin qıyndyqtardy sheshýge kómektesý. Jyl saıyn álemde 15 mıllıon náreste shala týylady, bul barlyq jańa týǵan nárestelerdiń shamamen 10%-yn quraıdy. Qazaqstanda jyl saıyn 20-22 myń náreste shala týylady, bul barlyq bosanýlardyń shamamen 5%-yn quraıdy. Júktilik merzimi 36 aptadan az jáne salmaǵy 2500 gramnan az bul náresteler erekshe nazar aýdarýdy jáne kútimdi qajet etedi.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1993 jyly Geıdar Álıev atyndaǵy «Ázerbaıjan-Qazaqstan» dostyq qoǵamy quryldy. Qoǵam Qazaqstan men Ázerbaıjannyń ekijaqty ózara qatynastarynyń damýynda mańyzdy ról atqaryp, Nur-Sultan men Baký qalalary arasynda dostyq baılanysty nyǵaıtý isine úlesin qosyp otyr.
2005 jyly Qazaqstannyń ortalyq sport klýbynyń alpınızm jáne shyńǵa órmeleýshiler komandasy Antarktıdada Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik týyn kóterip, saltanatty túrde lager ashty. «Qazaqstan - Antarktıda-2005» sporttyq-alpınızm jáne shyńǵa órmeleýshiler komandasy Ońtústik polıýstegi osy ýaqytqa deıin eshkim baǵyndyrmaǵan bes quzar bıiktiktiń tóbesine taban tiredi. Sóıtip, bul bıiktikterge «Qazaqstan shyńy», «Astana shyńy», «Qazaqstan halqy Assambleıasy shyńy», «Ál-Farabı shyńy», «Ońtústik Olımp bıiktigi» degen at berdi. Osylaısha, Antraktıda kartasynda jańadan shyńdar paıda boldy.
2010 jyly Almaty qalasyndaǵy Q. Qojamjarov atyndaǵy Uıǵyr mýzykalyq komedııa teatrynda tanymal qazaqstandyq horeograf, balet sheberi, QR Halyq ártisi Bolat Aıýhanovqa álemdik mádenıetti damytýǵa qosqan jeke úlesi úshin Halyqaralyq Sokrat syılyǵyn saltanatty túrde tabystaý rásimi ótti. «Socrates Award Ceremony» atty Halyqaralyq Sokrat syılyǵy – kásibı saladaǵy jetistikterdiń baǵasy eń joǵary, halyqaralyq dárejede moıyndaý belgisi. Bolat Aıýhanov – Qazaqstandaǵy bul syılyqtyń alǵashqy laýreaty.
2014 jyly Almatyda QR Mádenıet jáne sport mınıstrliginde «Mádenı mura» baǵdarlamasy aıasynda qazaq folklorynyń 100 tomdyq «Babalar sózi» jınaǵynyń tanystyrylymy ótti.
2014 jyly Qostanaıda zaǵıp aqyndar shyǵarǵan óleńderdiń alǵashqy jınaǵy jaryqqa shyqty. «Sezimder kempirqosaǵy» («Radýga chývstv») dep atalatyn jańa kitapqa búkil oblystaǵy «erekshe» toǵyz aqynnyń shyǵarmalary kirdi.
2016 jyly Qostanaı oblysynyń Qostanaı men Taran aýdandary men Rýdnyı qalasynyń shekarasyna ózgeris engizildi. Jalpy aýdany 5288 ga bolatyn Qostanaı jáne Taranov aýdandarynyń jer bóligi oblystyq mańyzy bar qala Rýdnyı shekarasyna qosyldy.
2017 jyly qazaqstandyq ánshi Dımash Qudaıbergen oryndaǵan «Moonlight over the Sea» əni AQSh-ta ótken HOLLYWOOD MUSIC IN MEDIA AWARDS marapaty keshinde «Vıdeo oıyndaǵy úzdik saýndtrek» atalymy boıynsha jeńiske jetti. Úzdik sanýdtrek atanǵan «Moonlight over the Sea» əni Qytaıdyń «Moonlight Blade» atty 3D formattaǵy onlaın ınternettik oıynyna arnap jazylǵan.
2017 jyly qazaqstandyq shahmatshy, tórt dúrkin álem chempıony, halyqaralyq grossmeıster Dınara Sádýaqasova ıÝNISEF-tiń Qazaqstandaǵy Ulttyq izgi nıet elshisi atandy.
2020 jyly Nur-Sultanda qazaqtyń tuńǵysh antropologi, qazaqtar popýlıatsııasynyń genetıkalyq qurylymyn zertteýshi, QR Ulttyq Ǵylym akademııasynyń akademıgi Orazaq Ysmaǵulov pen antropolog ǵalym Aınagúl Ysmaǵulovanyń «Qazaq halqy jáne ata tegi» («Kazahskıı narod ı ego proıshojdenıe») kitabynyń tusaýkeseri ótti. Avtorlardyń zertteý eńbegi ata-babasynyń kóne jerinde turyp jatqan qazaqtardyń shyqqan tegine qyzyǵýshylyq tanytqan oqyrmandarǵa arnalǵan.
2020 jyly Almatyda Batyrhan Shúkenov beınelengen poshta markasy shyqty. Batyrhan Shúkenov atyndaǵy qor atap ótkendeı, poshta markasy #BatyrLetters aktsııasy aıasynda shyǵarylǵan.
2021 jyly Halel Dosmuhamedov atyndaǵy Atyraý ýnıversıtetiniń Gýmanıtarlyq ǵylymdar jáne óner fakýltetinde belgili qazaqstandyq jýrnalıst, BAQ salasyndaǵy QR Prezıdenti syılyǵynyń laýreaty, Qazaqstan jýrnalıstıka akademııasynyń akademıgi Mıhaıl Vıktorovıch Dorofeev atyndaǵy aýdıtorııanyń ashylýy ótti.
2023 jyly Qazaqstan astanasyndaǵy «Astana Arena» stadıonynda 2024 jylǵy Eýropa chempıonatyna irikteý kezeńinde Qazaqstan men San-Marıno arasyndaǵy oıyn ótti. Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstan quramasyna San-Marınoǵa qarsy oıynda qoldaý kórsetý úshin keldi. Qazaqstan quramasy 3:1 esebimen jeńiske jetti. Islam Chesnokov dýbl jasady. Úshinshi goldy Abat Aıymbetov penaltıden soqty.
2023 jyly Biryńǵaı dıstrıbıýtor SK-Pharmacia men halyqaralyq Pfizer bıofarmatsevtıkalyq kompanııasy arasynda uzaq merzimdi kelisimge qol qoıyldy. Osy kelisim aıasynda amerıkalyq farmatsevtıkalyq alpaýyt Pfizer elde ınnovatsııalyq vaktsınanyń kelisimsharttyq óndirisin uıymdastyrýdy óz moınyna alyp, 20 valentti pnevmokokk konıýgattyq vaktsınany Qazaqstanǵa 10 jylǵa jetkizýge mindettendi. Vaktsınany Biryńǵaı dıstrıbıýtor satyp aldy. Qazaqstan Pfizer ınnovatsııalyq vaktsınanyń kelisimsharttyq óndirisin qurýdy josparlap otyrǵan Eýrazııa aımaǵyndaǵy jáne Ortalyq Azııa elderindegi birinshi el.
2024 jyly Japonııanyń Hachınohe qalasynda ótken konkı tebýden tórt qurlyq chempıonatynda Qazaqstan quramasy altyn, kúmis jáne qola medaldardyń tolyq jıyntyǵyn jeńip aldy. Komanda quramynda 17 sportshy boldy: toǵyz er adam jáne segiz áıel. Eń jas qatysýshy 18 jasta boldy.
2024 jyly qazaqstandyq 17 jastaǵy ánshi Adelına Muhametjanova Mınnesota akademııalyq vokal baıqaýynda úshinshi ret jeńiske jetti. Sońǵy úsh jylda ol AQSh-taǵy ulttyq baıqaýlarda 10-nan astam marapatqa ıe boldy. Bul joly Adelına úsh kompozıtsııany oryndady: Nurǵısa Tilendıevtiń «Aq Shaǵala», Iogann Shtraýstyń «Mein Herr Marquis» («Die Fledermause») jáne Emı Bıchtiń «I Send My Heart Up to Thee».