16 jeltoqsan. Tulǵalar týǵan kún

ASTANA. QazAqparat – Búgin, ıaǵnı 16 jeltoqsan kúni tulǵalardan kimder dúnıege kelgen? QazAqparat oqyrmandaryna esimder kúntizbesin usynady.

ESІMDER

93 jyl buryn (1929) ánshi, KSRO jáne Qazaqstan halyq ártisi, Qazaqstannyń eńbek sińirgen ártisi, KSRO jáne Qazaqstan memlekettik syılyǵynyń ıegeri, Sotsıalıstik Eńbek Eri Bıbigúl Ahmetqyzy TÓLEGENOVA dúnıege keldi.

Semeı qalasynda týǵan. Almaty memlekettik konservatorııasyn (Qurmanǵazy atyndaǵy Qazaq ulttyq konservatorııasy) bitirgen.

Óner jolyn kórkemónerpazdar úıirmesinen bastaǵan. 1951-1971 jyldary – Qazaq radıosynyń, Qazaq memlekettik fılarmonııasynyń ánshi-solısi. 1971-1979 jyldary – Abaı atyndaǵy Qazaq memlekettik akademııalyq opera jáne balet teatrynyń ánshi-solısi. 1979 jyldan – Qurmanǵazy atyndaǵy Qazaq ulttyq konservatorııasy vokal kafedrasynyń professory. Ánshiniń repertýarynda qazaqtyń halyq ánderi, Qazaqstan kompozıtorlarynyń shyǵarmalary bar. Óziniń kontserttik-oryndaýshylyq ónerin sheberliktiń joǵary satysyna kóterip, klassıkalyq dárejege jetkizdi. Qazaq opera ónerine de eleýli úles qosty. Tańdaýly partııalary: Jibek (E. Brýsılovskıı «Qyz Jibek»), Qarlyǵash (A. Jubanov jáne L. Hamıdı «Abaı»), Gúlbarshyn (E. Rahmadıev «Alpamys»), Djılda, Vıoletta (Dj. Verdı «Rıgoletto», «Travıata»). Ol «Dala qyzy», «Bizdiń súıikti dáriger», «Bul Shuǵylada bolǵan edi», «Taqııaly perishte», «Balalyq shaǵymnyń aspany» fılmderinde óz zamandastarynyń tulǵasyn jasady. Gastroldik saparmen Kanadada, Frantsııada, AQSh-ta, Italııada, Shvetsııada, Egıpette, Aljırde, Sırııada, Úndistanda boldy. Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesi 7-9-shaqyrylymdarynyń depýtaty.

Lenın, Eńbek Qyzyl Tý ordenderimen, medaldarmen marapattalǵan. Astana qalasynyń qurmetti azamaty.

92 jyl buryn (1930-2004) Aýyl sharýashylyǵy ǵylymdarynyń doktory, QR UǴA akademıgi Іztileý Ábýǵalıuly ÁBÝǴALIEV dúnıege kelgen.

Batys Qazaqstan oblysy Jańaqala aýdanynda týǵan. 1953 jyly S. Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetin bitirdi.

Eginshilik jáne ósimdik sharýashylyǵy salasyndaǵy kórnekti ǵalym QazKSR ǴA (1956-1959) botanıka ınstıtýtynda jumys istedi. Aǵa ǵylymı qyzmetker, bólim meńgerýshisi (1959-1967), dırektordyń orynbasary (1967-1975), V. Vılıams atyndaǵy Qazaq eginshilik ǴZI dırektory boldy (1975-1995).

20 jyl boıy Qazaqstan Respýblıkasynda eginshilik, ósimdik sharýashylyǵy, selektsııa jáne tuqym sharýashylyǵynyń ǵylymı-tehnıkalyq baǵdarlamasyn basqardy. Onyń jetekshiligimen bogarlyq, tolyqpaıtyn, taý-ken jáne sýarmaly eginshiliktiń aımaqtyq júıeleri ázirlenip, óndiriske keńinen engizildi, aýyl sharýashylyǵy daqyldarynyń 150-den astam suryptary shyǵaryldy, olardyń tuqym sharýashylyǵy uıymdastyryldy, Ońtústik-Shyǵys Qazaqstan aýmaǵynda gıdromodýldik, gıdromelıoratıvtik aýdandastyrý júzege asyryldy.

Ol basshylyq etken jyldary ınstıtýt tek KSRO-da ǵana emes, sonymen qatar odan tys jerlerde de iri ǵylymı ortalyqqa aınaldy. Qazaqstannyń eńbek sińirgen ǵylym qaıratkeri (1984). Qazaq aýyl sharýashylyǵy ǵylymdary akademııasynyń (1994), Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq Ǵylym akademııasynyń (1996) tolyq múshesi. Eńbek Qyzyl Tý ordenderimen, «Qurmet belgisi» ordenimen, Halyq sharýashylyǵy jetistikteri kórmesinde altyn, kúmis jáne qola medaldarmen marapattalǵan. 260-tan astam ǵylymı eńbegi jaryq kórdi.

86 jyl buryn (1936-2010) keńestik jáne qazaq teatr men kıno aktrısasy, KSRO halyq ártisi Farıda Sháripqyzy ShÁRІPOVA dúnıege kelgen.

Qytaı Halyq Respýblıkasynyń Sháýeshek qalasynda týǵan.

Qytaı kınostýdııasy túsirgen «Hasen-Jámıla» kórkem fılminde basty róldi oryndap, ónerimen tanylǵan ol 1955 jyly atamekeni Qazaqstanǵa oraldy. 1959 jyly Qurmanǵazy atyndaǵy Almaty memlekettik konserva­torııasyn bitirip, M. Áýezov atyndaǵy Qazaq akademııalyq drama teatryna qabyldandy. Jarty ǵasyrdan astam ýaqyt boıy osy teatrda úzdiksiz óner kórsetti. Sahnada qazaq jáne álem klassıkteriniń dramalyq týyndylarynda, osy zamanǵy qoıylymdarda basty rólderdi sheberlikpen oryndap, ulttyq teatr óneriniń jańa sapalyq bıikke kóterilýine zor úles qosty. Farıda Sháripova kıno salasynda da jemisti eńbek etti. Ol áıgili rejısserler Sháken Aımanov, Májıt Begalın, Sultan Qojyqov, Ázerbaıjan Mámbetov, Leonıd Agranovıch túsirgen kóptegen tanymal fılmderde oınady. Dýblıaj salasyna da kóp eńbek sińirdi. Farıda Sháripova ónerli jastardy tárbıeleý isine jete kóńil bóldi. T. Júrgenov atyndaǵy óner akademııasynda kórnekti akter Y. Noǵaıbaev ekeýiniń shyǵarmashylyq sheberhanasynda shyńdalǵan jastar búginde elimizdiń teatrlarynda jemisti eńbek etip júr.

Farıda Sháripova mádenıet pen ónerdegi eńbegi úshin Qazaq KSR halyq ártisi, KSRO halyq ártisi qurmetti ataqtaryn, Qaz KSR Memlekettik syılyǵy men KSRO Memlekettik syılyǵyn, QR «Parasat» ordenin ıelendi.

78 jyl buryn (1944) kınorejısser, sýretshi, anımatorshy, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri Ǵanı Ahmetbekuly QYSTAÝOV dúnıege keldi.

Almaty qalasynda týǵan. Almaty ýchılışesin bitirgen (1964). Lenıngrad (qazirgi Sankt-Peterbýrg) teatr jáne kıno ınstıtýtynda oqydy.

1969 jyly alǵashqy mýltıplıkatsııalyq fılmi «Aıý men qoıandy» túsirdi. Onyń: «Qazyna» (1970), «Úsh tilek», (1971), «Bala men jyn» (1974), «Qadyrdyń baqyty», (1977), «Syılyq», taǵy basqa mýltfılmderi bar. Qazaqstan Komsomol jastary syılyǵynyń ıegeri (1978). QR Kınematografıster odaǵynyń múshesi.

Ýkraınada ótken anımatsııalyq fılmderdiń ashyq festıvali qazylar alqasynyń Arnaıy syılyǵynyń jáne balalar qazylar alqasynyń Bas syılyǵynyń (Lvov qalasy,1977), XIX Búkilodaqtyq kınofestıvaldiń Birinshi syılyǵynyń jáne Altyn dıplomynyń (Almaty qalasy, 1986), Ýkraınadaǵy anımatsııalyq fılmderdiń ashyq festıvali qazylar alqasynyń Arnaıy syılyǵynyń (Ternopol qalasy, 1986), Azııa, Afrıka jáne Latyn Amerıkasy elderiniń Halyqaralyq kınofestıvali dıplomynyń (Tashkent qalasy, 1986), slavıandyq jáne pravoslavııalyq halyqtardyń II Halyqaralyq «Altyn vıtıaz» kınofestıvaliniń «Qola vıtıaz» syılyǵynyń jáne «Slavıan mádenıetine sińirgen zor úlesi úshin» dıplomynyń (Novı-Sad qalasy, Serbııa, 1993), Halyqaralyq «Hırosıma» kınofestıvali dıplomdarynyń (1998, 2002), I Halyqaralyq «Eýrazııa» kınofestıvali Gran-prıiniń (Almaty qalasy, 1998), I Ulttyq «Sháken juldyzdary» kınofestıvaliniń «Sháken juldyzy» syılyǵynyń (Almaty qalasy, 2003), eń úzdik «Astana-Báıterek» anımatsııalyq fılmi syılyǵynyń (Astana qalasy, 2005) ıegeri. Qazaqstan Lenın komsomoly syılyǵynyń laýreaty (1978). «Qazaqstan Respýblıkasynyń táýelsizdigine 10 jyl» medalimen marapattalǵan (2001). Qazaqstannyń Eńbek sińirgen qaıratkeri (2002).

47 jyl buryn (1975) Almaty oblysy Qarasaı aýdandyq sotynyń sýdıasy Ralat Bolatqanuly BOLATQAN dúnıege keldi.

Semeı oblysynda dúnıege keldi. Shyǵys Qazaqstan memlekettik ýnıversıtetin zańger mamandyǵy boıynsha bitirgen.

Eńbek joly: Semeı oblysy «Qazagroónerkásiptehnıkasy» Samara birlestiginiń slesari (1993-1994), Shyǵys Qazaqstan oblysy ІІB Shemonaıha aýdandyq ishki ister bóliminde tergeýshi (1999-2000), Shyǵys Qazaqstan oblysy Shemonaıha aýdany prokýrorynyń kómekshisi (2000-2003), Shyǵys Qazaqstan oblysy Shemonaıha aýdandyq sotynyń sýdıasy (2003-2004), Shyǵys Qazaqstan oblysy Shemonaıha aýdany mamandandyrylǵan ákimshilik sotynyń tóraǵasy (2004-2006), Shyǵys Qazaqstan oblysy Glýbokoe aýdandyq sotynyń tóraǵasy (2006-2011), Shyǵys Qazaqstan oblysy Úrjar aýdandyq sotynyń sýdıasy (2011-2015). 2015-2021 jyldary Almaty garnızondyq áskerı sotynyń sýdıasy.

Qazirgi qyzmetin 2021 jyldyń jeltoqsan aıynan beri atqaryp keledi.