15 sáýir. Týǵan kún ıeleri
ESІMDER
126 jyl buryn (1896-1938) qoǵam jáne memleket qaıratkeri, kúıshi Ǵabdol-HakimNurmuhamedulyBÓKEIHANOV dúnıege kelgen.
Batys Qazaqstan oblysy Bókeı ordasynda dúnıege kelgen. Bókeı ordasyndaǵy Jáńgir han ashqan mektepti, Oral áskerı ýchılışesin, Máskeý aýyl sharýashylyǵy akademııasyn bitirgen. 1921-1922 jyldary Semeı gýbernııalyq atqarý komıtetiniń jáne Semeı, Aqmola gýbernııalarynyń Ashyqqandarǵa kómek kórsetý komıssııasynyń tóraǵasy bolǵan. 1925-1932 jyldary – Jer halkomynyń alqa múshesi, Qaraqalpaq atqarý komıteti tóraǵasynyń orynbasary, Qazaq maqta komıteti tóraǵasynyń orynbasary. 1933-1937 jyldary KSRO maqta-traktor ortalyǵy tresiniń ókili, Ońtústik Qazaqstan oblysy Jer basqarmasynyń bastyǵy qyzmetterin atqarǵan. 1937 jyly «halyq jaýy» degen jalamen tutqynǵa alynyp, 1938 jyly aqpannyń 25-de atyldy. Ol 1957 jyly tolyǵymen aqtaldy. Ol dástúrli halyq mádenıetiniń qamqorshysy bolǵan. A.V.Zataevıchke qazaqtyń «Shalqyma», «Qos alqa», «Mergen», «Soqyr Esjan» kúılerin, «Eki jıren», «Atyraý», «Qarashash», t.b. jalpy sany 27 ánin jazdyryp, Dáýletkereı, Salaýatkereı jáne ózi tárbıesin kórgen Álikeı, Makar syndy halyq kompozıtorlary týraly qundy derekter bergen.
Soltústik Qazaqstan oblysy, Presnov aýdany (qazirgi Jambyl aýdany), Amankeldi aýylynda týǵan.
Orta mektepti bitirgen soń, birshama ýaqyt óz aýylynyń ortalaý mektebinde muǵalim boldy. 1942-1943 jyldary Presnov aýdandyq komsomol hatshysy, 1942-1945 jyldary «Lenın týy» gazetinde tilshi, ádebı qyzmetker. 1950 jyly QazMÝ-diń fılologııa fakýltetin úzdik bitirdi. Sodan keıin respýblıkalyq jastar gazetiniń Qaraǵandy oblysy boıynsha tilshisi, 1952 jyly «Ádebıet jáne óner» jýrnalynyń bólim bastyǵy, Qazaqstan Jazýshylar odaǵy proza sektsııasynyń meńgerýshisi, 1955 jyly «Qazaq ádebıeti» gazeti bas redaktorynyń orynbasary, 1958-1960 jyldary Qazaqstan Jazýshylar odaǵy basqarmasynyń hatshysy, 1970-1975 jyldary Qazaq KSR Mádenıet mınıstrligi repertýarlyq alqasynyń basshysy bolǵan. «Bolashaqqa jol» atty alǵashqy romany 1953 jyly jaryq kórdi. Bul týyndy keıin «Inesh» degen atpen orys tiline aýdaryldy. «Ómir nury» atty povester tsıkline taqyryby, ıdeıasy jaǵynan ózekti bir jeli, bir nysanaǵa baǵyndyrylǵan alty povest - «Mezgil», «Qarǵash», «Ómir nury», «It ashýy», «Májnún tal» - kirgen. «Qaıdasyń, Zarına?», «Qyr gúli», «Ánim sen ediń», «Marǵaý», «Tórt boıdaq, bir qyz», «Ókil áke», «Túıe kótergen», «Arýana dúnıe» pesalary kóptegen qazaq teatrlarynyń sahnasynda qoıylyp keledi. Úndi jazýshysy R.Tagordyń «Kúıreý», «Gáýirmaqan» romandary men «Altyn saǵym» degen atpen jaryq kórgen áńgimeler jınaǵyn, L.Tolstoıdyń «Albert» povesin, belarýs dramatýrgi A.Makaenoktyń «Trıbýnalyn», frantsýz kompozıtory Erve men dramatýrg A.Mılıajdyń «Túlki bıkesh» komedııasyn aýdarǵan. R.Tagordyń «Kúıreý» romanynyń aýdarmasy úshin 1984 jyly Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń syılyǵyn, «Aǵalardyń alaqany», «Ádebı tolqyndar» atty kitaptary úshin 1988 jyly respýblıkanyń Abaı atyndaǵy Memlekettik syılyǵyn aldy. 1992 jyly Qazaqstan Respýblıkasynyń Halyq jazýshysy qurmetti ataǵyna ıe boldy. «Otan», «Qurmet Belgisi» ordenderimen marapattaldy. Petropavl qalasynyń Qurmetti azamaty.
Almaty oblysynyń Jambyl aýdanynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń jýrnalıstıka fakýltetin bitirgen.
1960-1987 jyldary «Sotsıalıstik Qazaqstan» gazetinde ádebı qyzmetker, bólim meńgerýshisi, redaktordyń orynbasary, birinshi orynbasary, bas redaktory, Qazaqstan Jýrnalıster odaǵy basqarmasynyń tóraǵasy qyzmetterin atqardy. Alǵashqy feletondar jınaǵy «Eshkimge aıtpa» degen atpen 1962 jyly jaryq kórdi. «Shaıtannyń shataǵy», «Qara sandyq», «Mazdaǵan shyraq», «Urynyń enshisi», «Aqpa qulaq», «Alataý», «Aqymaqtyń mıy», «Túgel sózdiń túbi bar», «Qym-qıǵash jyldar», «Qaıran Oraz», taǵy basqa kitaptary jaryq kórdi. Balǵabek Qydyrbekuly óz shyǵarmalarynda halyq tarıhyn, iri tulǵalar beınesin somdady. Qazybek bek Taýasarulynyń jazbalary dep sanalatyn qoljazbany taýyp, kitap etip shyǵardy.
Bilikti basshy, bilgir uıymdastyrýshy retinde basylym bedeliniń artýyna laıyqty úles qosty. Qazaqstan Kompartııasy Ortalyq Komıtetiniń múshesi, Respýblıka Joǵarǵy Keńesiniń birneshe dúrkin depýtaty bolyp saılandy. Onyń eńbegi Qazaqstan Respýblıkasy Jýrnalıstıka akademııasynyń «Altyn Samuryq-2002» arnaıy syılyǵymen atap ótildi. Qalamgerdiń atynda týǵan aýyly, Almaty qalasynda kóshe jáne jýrnalıstıkalyq syılyq bar.
«Eńbek Qyzyl Tý», «Halyqtar dostyǵy» ordenderimen, birneshe medaldarmen marapattalǵan.
Qyzylorda oblysy Aral aýdanynda týǵan. S.Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetin (ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıverstıteti) bitirgen.
Eńbek jolyn Qazaly aýdandyq «Lenın týy», Aral aýdandyq «Tolqyn» gazetterinen bastaǵan. Keıinnen «Qazaqstan» baspasynyń redaktory, «Juldyz» jýrnaly bóliminiń meńgerýshisi, Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq ǵylym akademııasy Muhtar Áýezov atyndaǵy Ádebıet jáne óner ınstıtýtynyń ǵylymı, aǵa ǵylymı qyzmetkeri bolǵan. Alǵashqy óleńi 1974 jyly sol kezdegi jas aqyndardyń «Balaýsa» óleńder jınaǵyna engen. Aqynnyń «Ǵashyqtar jyry», «Bozjorǵa» avtorlyq beınetaspalary jáne «20 ǵasyrdyń jıyrmasynshy jyldaryndaǵy poezııasy» atty monografııasy jáne qazaq, orys tilderinde on bes shaqty kitaby jaryq kórgen. 300-den astam óleń avtory. Ol G.Gýlıa, O.Berggolts, I.Abashıdze, S.Vıkýlov, F.Alıeva, taǵy basqa aqyndardyń óleńderin qazaq tiline aýdarǵan. «Teńizden soqqan jel» atty óleńder jınaǵy kitabyn hındı tiline Varıam Sınh aýdardy.
Pavlodar oblysy Aqqýly aýdanyndaǵy Jaltyr kóliniń shyǵys jaǵalaýyndaǵy shaǵyn aýylda týǵan.
1970 jyly Semeıdiń pedagogıkalyq ınstıtýtynyń fılologııa fakýltetin bitirip, sonda fılosofııa jáne saıasattaný kafedrasynda oqytýshy bolyp jumys istegen. 1973 jyly V.I.Lenın atyndaǵy Máskeýdiń Memlekettik ýnıversıtetinde zertteýshi-stajer bolyp bilimin jetildirgen. 1974-1977 jyldar aralyǵynda S.M.Kırov atyndaǵy QazMÝ-diń fılosofııa jáne ekonomıka fakýltetinde aspırantýrasyn bitirdi. 1978-1983 jyldary Semeı pedagogıka ınstıtýtynda kórkemsýret fakýltetinde dekan, 1983-1989 jyldary - osy ınstıtýtta fılosofııa kafedrasynyń meńgerýshisi, 1989-1991 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq ǵylym akademııasynyń fılosofııa jáne quqyq ınstıtýtynda aǵa ǵylymı qyzmetker, 1991-2001 jyldary Abaı atyndaǵy Almaty Memlekettik ýnıversıtetindegi fılosofııa jáne ǵylym metodologııasy kafedrasynyń dotsenti, professor, 1992-1998 jyldary - kórkemsýret fakýltetiniń dekany, 1998-2001 jyldary - fılosofııa jáne ǵylymdar metodologııasy kafedrasynyń meńgerýshisi, 2001 jyldan ál-Farabı atyndaǵy QazMÝdiń fılosofııa jáne saıasattaný fakýltetiniń dekany qyzmetterin atqarǵan. 2007-2013 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Parlament Senatynyń depýtaty boldy. Qazirgi tańda L.N.Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıteti Fılosofııa kafedrasynyń meńgerýshisi. 1995 jyly Qazaqstan Respýblıkasy Ǵylym akademııasynyń korrespondent múshesi bolyp saılanǵan.
«Hakim Abaı» (1994), «Sanadaǵy tańbalar» (1994), «Abaıdyń dúnıetanymy men fılosofııasy» (1996), «Proshloe v nastoıaşem» (2003), «Adam - zat», (2003) sııaqty kitaptardyń avtory.
Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq ýnıversıtetin bitirgen (orys tili jáne ádebıeti mamandyǵy).
Qyzmet jolyn 1993-1994 jyldary – «Qazaqstan» RTRK» AQ Qazaq radıosy Óner jáne mádenıet redaktsııasynyń jetekshi redaktory bolyp bastady. 1994-1996 jyldary – «Qazaqstan» RTRK» AQ Qazaq radıosy Jarnama bóliminiń jetekshi mamany; 1996-2001 jyldary – «Habar» agenttigi» JAQ Jarnama bóliminiń redaktor-úılestirýshisi; 2001-2002 jyldary – «Habar» agenttigi» JAQ Baǵdarlamalar dırektsııasynyń Bas redaktory; 2002-2003 jyldary – «Habar» agenttigi» JAQ PR jáne marketıng bóliminiń prodıýserii; 2003-2004 jyldary – «Habar» agenttigi» JAQ Kommertsııalyq dırektsııasynyń Bas menedjeri; 2006-2007 jyldary – «KTK»AQ Kompıýterlik tehnologııa jáne dızaın bóliminiń jetekshisi; 2007 jyl - «Habar» agenttigi» AQ-nyń arnaıy jobalar boıynsha prodıýseri; 2007-2016 jyldary – «KTK» AQ Bas dırektorynyń orynbasary qyzmetin atqardy.
Qazirgi qyzmetinde – 2016 jyldan beri.
QR Prezıdentiniń Qurmet gramotasy, QR Prezıdentiniń Alǵys hatymen, «Qurmet» ordenimen marapattalǵan.