15 qazan. Tulǵalar týǵan kún
ESІMDER
Qaraǵandy oblysy Aqadyr aýdany Qarashilik qystaǵynda týǵan. Nildidegi orys-qazaq, Aqmoladaǵy bastaýysh prıhod mektebinde, qalalyq úsh klasty ýchılışede oqyǵan.
1914 jyly Qazan qalasynda «Ótken kúnder» dep atalǵan tuńǵysh óleńder jınaǵyn shyǵarǵan. Ombydaǵy qazaq jastarynyń «Birlik» qaýymy basshylarynyń biri boldy. 1917 jyly Buǵylyda mektep ashyp, orys tilinen sabaq berdi. 1918 jylǵy sáýirde «Jas qazaq marselezasyn» jazyp, 1 mamyrda «Baqyt jolynda» atty pesasynyń betashar qoıylymyn kórsetken. 1920 jyly Aqmolaǵa oralyp, atqarý komıteti tóraǵasynyń orynbasary jáne ákimshilik bóliminiń meńgerýshisi bolǵan. Osy jylǵy qazannyń 4-de Qazaq Keńes Avtonomııalyq Respýblıkasyn jarııalaǵan Keńesterdiń Birinshi Quryltaı sezi delegaty bolyp qatysqan, Ortalyq Atqarý Komıteti Prezıdıýmynyń múshesi bolyp saılanǵan. Jer-sý komıssııasynyń jumysyna jáne baspasóz isine basshylyq jasady.
«Eńbekshi qazaq» gazetiniń redaktory, halyq aǵartý komıssarynyń orynbasary, Qazaq KASR Halyq Komıssarlary Keńesiniń Tóraǵasy, Halyq aǵartý komıssarıaty janyndaǵy ǵylym Ortalyǵynyń tóraǵasy, Qazaqstan proletar jazýshylary assotsıatsııasynyń basshysy, BK(b)P Qazaqstan Ólkelik Komıtetiniń partııa tarıhy bóliminiń meńgerýshisi, Qyzylordadaǵy halyq aǵartý ınstıtýtynyń, Tashkenttegi qazaq pedagogıkalyq ınstıtýtynyń dırektory, «Jyl qusy» almanaǵy, «Jańa ádebıet» jýrnaly basshysy, Qazaqtyń memlekettik ınstıtýtynyń dotsenti, «Ádebıet maıdany» jýrnalynyń redaktory, Qazaqtyń kommýnıstik jýrnalıstıka ınstıtýtynyń professory qyzmetterin atqarǵan. Osy kezde jańa ómir jolynda kúreske shaqyrǵan «Asaý tulpar» óleńder jınaǵy, «Baqyt jolyna», «Qyzyl suńqarlar» atty pesalary jaryq kórgen. «Dombyra», «Ekspress», «Turmys tolqynynda» atty poetıkalyq jınaqtarynda Qazan tóńkerisiniń jeńisi jyrlandy. Jańashyl aqyn poezııa men dramatýrgııaǵa kóp jańalyqtar engizdi. Óleńniń túri men mazmunynda túbegeıli ózgeris jasap, qazaq halqynyń poetıkalyq dástúrin damytty. S.Seıfýllın ómirde de, ádebıette de belsendi kúresker boldy. «Kókshetaý», «Qyzyl at» dastandarynda zamanalyq máseleler kórsetilgen. «Qyzyl atta» 30-jyldardyń bas kezinde Kazaqstannyń aýyl sharýashylyǵynda oryn alǵan asyra silteý oqıǵalary synalady. «Aqsaq kıik», «Aqqýdyń aırylýy» shyǵarmalarynda týǵan dalanyń tabıǵatyn, adamnyń ishki sezim kúılerin sýretteıdi. S.Seıfýllın proza, dramatýrgııa, ádebı syn, ádebıettaný salalarynda kórnekti eńbek etti. S.Seıfýllın qazaq halqynyń patshalyq ezgige qarsy kúresin «Tar jol, taıǵak, keshý» atty tarıhı-memýarlyq romanynda kórsetedi. Qazaqtyń eski ádebıet nusqaýlaryn jınaý, zertteý, bastyrý isimen de shuǵyldandy. Onyń qatysýymen «Qazaqtyń eski ádebıet nusqaýlary», «Batyrlar», «Aqan seri - Aqtoqty», «Láıli - Májnúnniń» qazaqsha aýdarmasy jaryq kórdi. «Qazaq ádebıeti» kitaby - osy saladaǵy alǵashqy zertteý eńbekteriniń biri. Halyq ádebıeti materıaldaryn mol jınap, paıdalanǵan bul zertteýinde qazaq aýyz ádebıeti úlgilerin janrlyq jaǵynan jiktep, ıdeıalyq-kórkemdik taldaýlar jasaıdy. 1936 jyly qazaq ádebıeti men óneriniń Máskeýde ótken birinshi onkúndigine qatysty. Qazaq jazýshylary ishinen tuńǵysh ret Eńbek Qyzyl Tý ordenimen marapattaldy. Saıası qýǵyn-súrginge ushyrap, 1938 jyly jazaǵa ushyrady. Ol týraly S.Muqanovtyń «Sáken Seıfýllın» pesasy, Ǵ.Músirepovtiń «Kezdespeı ketken bir beıne» povesi, poemalar, ádebıettanýshylyq zertteýler jazyldy.
Atyraý oblysynyń Qurmanǵazy aýdanynda týǵan. Astrahandaǵy partııa mektebin, Almatydaǵy Kommýnıstik joǵarǵy oqý ornyn bitirgen.
1934-1936 jyldary - «Túrksib» gazetiniń redaktory. 1936-1942 jyldary - Qazaq memlekettik baspasynyń dırektory. 1942-1947 jyldary Keńes armııa qataryna alynyp, Uly Otan soǵysyna qatysty. 1947-1953 jyldary Qazaq memlekettik oqý-pedagogıkalyq baspasynyń dırektory qyzmetterin atqarǵan. Onyń «Edil tolqyny» atty tuńǵysh dastany 1937 jyly jaryq kórgen. «Júrek syıy», «Ant», «Aqsha bult» atty óleń kitaptary, «Tolqynda týǵandar», «Teńiz áýenderi» romandary, «Arbasý» (Q.Jumalıevpen birge), «Teńiz mahabbaty» pesalary, «Ádebıet hrestomatııasy» (E.Ismaılovpen birge qurastyrǵan, 3-synypqa arnalǵan), «Oqý kitaby» (úlkender mektebine arnalǵan), «Ana tili» (3-synypqa arnalǵan) oqýlyqtary, áskerı novellalar men esseler jınaǵy jaryq kórgen. Sonymen qatar A.Pýshkın, M.Lermontov, Sh.Petefı, N.Nekrasov, Faız shyǵarmalaryn qazaq tiline aýdarǵan. Onyń shyǵarmalary orys, eston, túrikmen, tájik, bolgar, t.b. tilderge aýdarylǵan.
Qyzyl Juldyz, Qazan revolıýtsııasy, Halyqtar dostyǵy, Eńbek Qyzyl Týy, Otan soǵysy «Qurmet belgisi», «Parasat» ordenderimen jáne medaldarmen marapattalǵan.
Aqmola oblysy Aqmola aýdany Qyzylaǵash aýylynda týǵan. Joǵary kommýnıstik aýyl sharýashylyǵy mektebin (1934), Qazaq memlekettik ýnıversıtetin (1955) bitirgen.
Eńbek jolyn muǵalimdikten bastaǵan ol keıin Qaraǵandy, Almaty, Ońtústik Qazaqstan oblystarynda komsomol jumysynda, «Lenınshil jas» (qazirgi «Jas Alash») gazetiniń jaýapty redaktorynyń orynbasary, «Sotsıalıstik Qazaqstan» (qazirgi «Egemen Qazaqstan») gazetiniń bólim meńgerýshisi, Jambyl oblysy «Kolhoz joly» (keıin «Eńbek týy») gazetiniń redaktory, Taldyqorǵanda ustaz, Qazaqstan Jazýshylar odaǵy Qaraǵandy oblysaralyq bólimshesiniń jaýapty hatshysy bolǵan. «Jol joralǵysy» (1977) jınaǵynyń avtory. L.Panteleev, G.I.Serebrıakova, D.Defo, Sh.Petefıı, ıA.G.Gashek, t.b. shyǵarmalaryn qazaq tiline aýdardy. Qazaq zııalylary týraly jazylǵan estelikteri men ádebı portretter jınaǵy shyqty.
Almaty oblysynyń Qapal aýdanynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetin jáne Máskeýdegi Joǵary ádebı kýrsty bitirgen.
1977-1984 jyldary - «Juldyz» jýrnalynyń, «Qazaq ádebıeti» gazetiniń bólim meńgerýshisi, redaktory. 1984-1991 jyldary - «Qazaqfılm» kınostýdııasynyń aǵa redaktory, Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń ádebı keńesshisi, kórkem ádebıetti nasıhattaý bóliminiń dırektory, mádenıet bóliminiń meńgerýshisi, basqarma hatshysy, «Jazýshy» baspasynyń dırektory. 1992-1996 jyldary - «Halyq kongresi» gazetiniń bas redaktory. «Nevada - Semeı» qozǵalysy basshylarynyń biri boldy. Jazýshynyń alǵashqy áńgimesi 1954 jyly jaryq kórdi. Onyń halyqtyń soǵystan keıingi turmysy men qazaq aýylynyń, zamandastarynyń tynys-tirshiligin shynaıy somdaǵan «Aýyl oty», «Kókoraı», «Dos izdep júrmin», «Óliara» «Basynda Úshqaranyń», t.b. shyǵarmalary ulttyq boıaýynyń qanyqtyǵymen tanyldy. Ásirese «Jýsan ıisi», «Jabaıy alma» syndy áńgime-povesteri - qazaq ádebıetiniń kórkemdik kókjıegin keńeıtken shyǵarmalar. Muratbekovtiń týyndylary boıynsha «Tel ósken ul», «Ultýǵan» kınofılmderi men 9 qysqa metrajdy fılm túsirilgen. Ol Á.Álimjanov, O.Súleımenov shyǵarmalaryn, tájik klassıgi S.Aınıdiń «Vobkenttik Shúkirbek», orys jazýshysy ıÝ.Kazakovtyń «Qyrý - shyrý», ýkraın jazýshysy O.Gonchardyń «Qas-qaqqandaı baqyt úshin», Afrıka jazýshysy Aleks La Gýmanyń «Tas ǵalam» atty týyndylaryn, sondaı-aq júzden astam kórkemsýretti fılmdi qazaq tiline tárjimalasa, óziniń de shyǵarmalary 30-dan astam shet el tilderine aýdarylǵan. Qurmet belgisi ordenimen, medaldarmen marapattalǵan. QR Memlekettik syılyǵynyń laýreaty.
Taldyqorǵan oblysynda týǵan. Almaty memlekettik medıtsına ınstıtýtynyń emdeý fakýltetin bitirgen (1983); Búkilodaqtyq ǵylymı hırýrgııa ortalyǵynda (Máskeý q.) klınıkalyq ordınatýra (1989).
Eńbek joly: Taldyqorǵan oblysy, Alakól aýdany, Kırov atyndaǵy keńsharda jumysshy (1975-1977); hırýrg, Taldyqorǵan oblysy Alakól ortalyq aýdandyq aýrýhanasynyń hırýrgııa bóliminiń meńgerýshisi (1984-1987). Máskeýdegi Búkilodaqtyq ǵylymı hırýrgııa ortalyǵynda maqsatty klınıkalyq ordınator (1987-1989); Qazaq ulttyq medıtsına ýnıversıtetiniń gospıtaldyq hırýrgııa kafedrasynyń aǵa laboranty, assıstenti, dotsenti. S.D. Asfendııarov (1989-1999); Medıtsına fakýlteti dekanynyń orynbasary (1993-1995); N.N. atyndaǵy hırýrgııa ǵylymı ortalyǵynyń transplantologııa jáne jasandy músheler bóliminiń aǵa ǵylymı qyzmetkeri. A.N.Syzǵanova (1996-1999); Ońtústik Qazaqstan memlekettik medıtsına akademııasynyń klınıkalyq-tárbıe jumysy jáne uıymdastyrý-sharýashylyq jumysy jónindegi prorektory, jalpy jáne fakýltettik hırýrgııa kafedrasynyń professory, gospıtaldyq hırýrgııa kafedrasynyń meńgerýshisi (2007-2009); «Astana medıtsına ýnıversıteti» AQ №1 hırýrgııalyq aýrýlar kafedrasynyń professory (2009-2010); Dırektordyń orynbasary, Strategııalyq damý departamentiniń dırektory, Medıtsınalyq jáne farmatsevtıkalyq qyzmettiń sapasyn baqylaý komıtetiniń Ońtústik Qazaqstan oblysy boıynsha departamentiniń dırektory (2010-2011); «Astana medıtsına ýnıversıteti» AQ jalpy hırýrgııa kafedrasynyń professory (2011-2016); «Qazaq ınnovatsııalyq ýnıversıteti» JShS dırektory (2016-2018).
2018 jyldyń aqpan aıynan beri qazirgi qyzmetinde.
Jambyl oblysynda týǵan. Qazaq memlekettik álem tilderi ýnıversıtetin bitirgen; «Bolashaq» baǵdarlamasy boıynsha Strasbýrg gýmanıtarlyq ýnıversıteti; Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń janyndaǵy Memlekettik basqarý akademııasy.
Eńbek joly: Qazaqstannyń Belgııadaǵy Elshiliginiń attashesi (1998); ekinshiden, TMD isteri jónindegi komıtettiń birinshi hatshysy, Qazaqstan Respýblıkasy Syrtqy ister mınıstrligi Ortalyq apparatyndaǵy halyqaralyq aqparat komıtetiniń bólim meńgerýshisi; Qazaqstannyń Frantsııadaǵy Elshiliginde birinshi hatshy (2003-2007); Prezıdent Ákimshiliginiń Syrtqy saıasat jáne halyqaralyq baılanystar bóliminiń konsýltanty, sektor meńgerýshisi, orynbasary (2008-2022).
2022 jyldyń shildesinen bastap qazirgi qyzmetinde.
Kókshetaý (qazirgi Aqmola) Sh.Ýálıhanov atyndaǵy Kókshetaý ýnıversıtetin, Qaraǵandy qalasyndaǵy E.Bóketov atyndaǵy Qaraǵandy memlekettik ýnıversıtetin bitirgen.
Eńbek jolyn 1988 jyly Kókshetaý oblysy Avangard keńsharynyń komsomol uıymdastyrýshysy bolyp bastaǵan. 1994 jylǵa deıin sovhoz dırektorynyń jastar isi jónindegi orynbasary bolyp jumys istedi. 1994 jyldan 2002 jylǵa deıin Kókshetaý, Soltústik Qazaqstan oblysy jáne Aqmola oblystarynda túrli qyzmetterde jumys istedi, Memlekettik aýdıt jáne qarjylyq baqylaý salasynda halyqaralyq sertıfıkattarǵa ıe. Esep komıtetindegi jumysyn 2002 jyly memlekettik baqylaýshy, sektor meńgerýshisi, bólim bastyǵynyń orynbasary, ekonomıkalyq damýdy memlekettik baqylaý bóliminiń bastyǵy jáne ekonomıkanyń naqty sektorynyń aýdıt bólimi retinde bastady.
Qazirgi qyzmetin 2021 jyldyń maýsym aıynan beri atqaryp keledi.
«Qurmet» ordenimen (2020),«Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýtsııasyna 10 jyl» (2005), «Astananyń 10 jyldyǵy» (2008), «Eren eńbegi úshin» (2008), «Qarjy saqshysy» (II jáne III dárejeli) (2016, 2018), «Qazaqstan Konstıtýtsııasyna 25 jyl» (2020) medaldarimen, «Qarjy baqylaý salasynyń qurmetti qyzmetkeri» (2012) tósbelgisimen marapattalǵan.
