15 qazan. Tulǵalar týǵan kún
Búgin, 15 qazan kúni tulǵalardan kimder dúnıege kelgen? Kazinform oqyrmandaryna esimder kúntizbesin usynady.
ESІMDER
55 jyl buryn(1969)«Jerlerge zerttep-qaraý jumystaryn júrgizý memlekettik ınstıtýty» sharýashylyq júrgizý quqyǵyndaǵy respýblıkalyq memlekettik kásipornynyń dırektory Gúljahan Amangeldiqyzy BIMENDINA dúnıege keldi.
Túrkistan oblysy Kentaý qalasynda dúnıege kelgen. 1996 jyly Jerge ornalastyrý boıynsha memlekettik ýnıversıtetti (RF, Máskeý qalasy) «Jerge ornalastyrý» mamandyǵy boıynsha bitirgen.
Eńbek joly: 1996 jyly QR Jer qatynastary jáne jerge ornalastyrý jónindegi memlekettik komıteti Soltústik Qazaqstan oblystyq jer qatynastary jáne jerge ornalastyrý jónindegi komıtetiniń Sergeevka aýdandyq jer qatynastary jáne jerge ornalastyrý jónindegi komıtetiniń bas mamany,1997-1998 jyldary «Jer resýrstary jáne jerge ornalastyrý memlekettik ǵylymı-óndiristik ortalyǵy» Soltústik Qazaqstandyq enshiles memlekettik kásipornynyń ınjener-jerge ornalastyrýshysy, 1998-1999 jyldary Soltústik Qazaqstan oblystyq jer resýrstaryn basqarý jónindegi komıtetiniń Sergeevka aýdandyq jer resýrstaryn basqarý jónindegi komıtetiniń tóraıymy, 1999-2004 jyldary QR Jer resýrstaryn basqarý jónindegi agenttiginiń Aqmola oblystyq jer resýrstaryn basqarý jónindegi komıtetiniń bas mamany bolyp qyzmet atqarǵan. 2004 jyly Aqmola oblysy, Egindikól aýdandyq jer resýrstaryn basqarý jónindegi komıtetiniń tóraıymy, 2004-2007 jyldary Soltústik Qazaqstan oblystyq jer resýrstaryn basqarý jónindegi aýmaqtyq basqarmasy Bastyǵynyń orynbasary, 2007 jyly «Petropavl qalalyq jer qatynastary bólimi» MM bastyǵy, 2007-2008 jyldary Soltústik Qazaqstan oblystyq jer resýrstaryn basqarý jónindegi aýmaqtyq basqarma bastyǵynyń orynbasary, 2008 jyly «QR Jer resýrstaryn basqarý agenttigi Qostanaı jáne Soltústik Qazaqstan oblystary boıynsha óńiraralyq jer ınspektsııasy» MM Soltústik Qazaqstan oblysynyń jerlerin paıdalanýdy jáne kúzetýdi memlekettik baqylaý bóliminiń bastyǵy, 2008-2009 jyldary QR Jer resýrstaryn basqarý agenttiginiń Geodezııalyq qadaǵalaý jáne lıtsenzııalaý, jerge ornalastyrý basqarmasynyń bastyǵy qyzmetinde boldy. 2009-2012 jyldary QR Jer resýrstaryn baqylaý agenttiginiń Qostanaı jáne Soltústik Qazaqstan oblystary boıynsha óńiraralyq jer ınspektsııasynyń bastyǵynyń orynbasary, 2012 jyly QR Jer resýrstaryn basqarý agenttiginiń Soltústik Qazaqstan oblysy boıynsha aýmaqtyq jer ınspektsııasynyń bastyǵy, 2012-2013 jyldary QR Jer resýrstaryn basqarý agenttiginiń jaýapty hatshysy, 2013-2014 jyldary QR Óńirlik damý mınıstrligi Jer qatynastary jáne geodezııa salasyn retteý departamentiniń dırektory, 2014-2016 jyldary QR Ulttyq ekonomıka mınıstrligi Ekonomıkanyń ınfraqurylymyn damytý departamenti dırektorynyń orynbasary, 2016-2019 jyldary QR Aýyl sharýashylyǵy mınıstrliginiń Jer resýrstaryn basqarý komıteti Tóraǵasynyń orynbasary, 2019-2021 jyldary QR Aýyl sharýashylyǵy mınıstrliginiń Jer resýrstaryn basqarý komıtetiniń Tóraıymy laýazymynda qyzmet atqardy. 2021-2022 jyldary QR Aýyl sharýashylyǵy mınıstrliginiń Jer resýrstaryn basqarý komıtetiniń Tóraǵanyń orynbasary, 2022-2023 jyldary QR Aýyl sharýashylyǵy mınıstrliginiń Jer resýrstaryn basqarý komıtetiniń «Aýyl sharýashylyǵy aerofotogeodezııalyq izdestirý memlekettik ınstıtýty» sharýashylyq júrgizý quqyǵyndaǵy respýblıkalyq memlekettik kásipornynyń dırektory qyzmetin atqardy.
Qazirgi laýazymyn 2023 jyldan beri atqaryp keledi.
«Qurmet» ordenimen (.2021), «Qazaqstan Respýblıkasynyń táýelsizdigine 20 jyl» (2011) mereıtoılyq medalimen marapattalǵan.
53 jyl buryn (1971) Qazaqstan Respýblıkasynyń Frantsýz Respýblıkasyndaǵy Tótenshe jáne Ókiletti Elshisi Gúlsara Mereıqyzy ARYSTANQULOVA dúnıege keldi.
Qazaq memlekettik álem tilderi ýnıversıtetin, «Bolashaq» baǵdarlamasy boıynsha Strasbýrg qalasynyń Gýmanıtarlyq ǵylymdar ýnıversıtetin jáne Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti janyndaǵy Memlekettik basqarý akademııasyn bitirgen. Halyqaralyq qatynastar beıini boıynsha doktor.
Dıplomatııalyq qyzmetin 1998 jyly Qazaqstannyń Belgııadaǵy Elshiliginiń attashesi retinde bastady. QR SІM-de TMD isteri jónindegi komıtettiń ekinshi, birinshi hatshysy, Halyqaralyq aqparat komıtetiniń basqarma basshysy laýazymdaryn atqardy. 2003-2007 jyldary Qazaqstannyń Frantsııadaǵy Elshiliginde ekinshi, odan keıin birinshi hatshy bolyp jumys istedi. 2008-2022 jyldary Prezıdent Ákimshiliginiń Syrtqy saıasat jáne halyqaralyq baılanystar bóliminiń konsýltanty, sektor meńgerýshisi, orynbasary qyzmetin atqarǵan.
2022 jyldyń shildesinen bastap qazirgi qyzmetinde.
53 jyl buryn (1971) Qazaqstan Respýblıkasy Joǵary aýdıtorlyq palatasynyń múshesi Rústem Eslámbekuly NURPEIІSOV dúnıege keldi.
Kókshetaý oblysy, Kókshetaý aýdanynyń Qarlykól aýylynda dúnıege kelgen. Aqmola qarjy-ekonomıkalyq kolledjin, Sh. Ýálıhanov atyndaǵy Kókshetaý memlekettik ýnıversıtetin, E.A. Bóketov atyndaǵy Qaraǵandy memlekettik ýnıversıtetin bitirgen.
Eńbek jolyn 1988 jyly komsomol uıymynda bastady. 1992-1994 jyldary Kókshetaý oblysy Ýálıhanov aýdany «Avangard» sovhozy dırektorynyń orynbasary, 1994-1997 jyldary Kókshetaý oblysy Ýálıhanov aýdany Salyq ınspektsııasynyń mamany, 1997 jyly Kókshetaý oblysy Ýálıhanov aýdandyq qarjy bóliminiń mamany, jetekshi mamany. 1997-1999 jyldary Soltústik Qazaqstan oblysy Zerendi aýdandyq qarjy bóliminiń mamany bolyp jumys atqarǵan. 1999-2002 jyldary Aqmola oblystyq qarjy basqarmasynyń bas mamany, 2002-2015 jyldary Respýblıkalyq bıýdjettiń atqarylýyn baqylaý jónindegi esep komıtetiniń memlekettik baqylaýshy-konsýltanty, bas sarapshy-bas memlekettik baqylaýshysy, sektor meńgerýshisi, bólim meńgerýshisiniń orynbasary, 2015-2016 jyldary Respýblıkalyq bıýdjettiń atqarylýyn baqylaý jónindegi esep komıteti Ekonomıkanyń damýyn memlekettik baqylaý bóliminiń meńgerýshisi, 2016 jyly Respýblıkalyq bıýdjettiń atqarylýyn baqylaý jónindegi esep komıteti Ekonomıkanyń damýyna memlekettik aýdıt júrgizý bóliminiń meńgerýshisi qyzmetinde boldy. 2016-2017 jyldary Respýblıkalyq bıýdjettiń atqarylýyn baqylaý jónindegi esep komıteti Ádisnama jáne halyqaralyq yntymaqtastyq bóliminiń meńgerýshisi, 2017 jyly Respýblıkalyq bıýdjettiń atqarylýyn baqylaý jónindegi esep komıtetiniń Josparlaý, taldaý jáne eseptilik bólimi aldyn ala baǵalaý sektorynyń meńgerýshisi, 2017-2018 jyldary QR Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi Іshki aýdıt jáne baqylaý departamentiniń dırektory, 2018 jyly Respýblıkalyq bıýdjettiń atqarylýyn baqylaý jónindegi esep komıtetiniń apparaty Memlekettik aýdıt bólimi basshysynyń orynbasary-memlekettik aýdıtor, 2018-2021 jyldary Respýblıkalyq bıýdjettiń atqarylýyn baqylaý jónindegi esep komıtetiniń apparaty Ekonomıkanyń naqty sektoryna aýdıt júrgizý bóliminiń basshysy, 2021-2022 jyldary Respýblıkalyq bıýdjettiń atqarylýyn baqylaý jónindegi esep komıtetiniń múshesi qyzmetinde boldy.
Qazirgi qyzmetin 2022 jylǵy qarasha aıynan beri atqaryp keledi.
«Qurmet» ordenimen (2020 j.), «Eren eńbegi úshin» medalimen (2008 j.), vedomstvolyq jáne merekelik nagradalarmen marapattalǵan.
130 jyl buryn (1894-1938) qazaqtyń ataqty aqyny, jalyndy jazýshy, daryndy dramatýrg, bilikti ustaz, memlekettik qaıratkeri Sáken SEIFÝLLIN dúnıege kelgen.
Qaraǵandy oblysy Aqadyr aýdany Qarashilik qystaǵynda týǵan. Nildidegi orys-qazaq, Aqmoladaǵy bastaýysh prıhod mektebinde, qalalyq úsh klasty ýchılışede oqyǵan.
1914 jyly Qazan qalasynda «Ótken kúnder» dep atalǵan tuńǵysh óleńder jınaǵyn shyǵarǵan. Ombydaǵy qazaq jastarynyń «Birlik» qaýymy basshylarynyń biri boldy. 1917 jyly Buǵylyda mektep ashyp, orys tilinen sabaq berdi. 1918 jylǵy sáýirde «Jas qazaq marselezasyn» jazyp, 1 mamyrda «Baqyt jolynda» atty pesasynyń betashar qoıylymyn kórsetken. 1920 jyly Aqmolaǵa oralyp, atqarý komıteti tóraǵasynyń orynbasary jáne ákimshilik bóliminiń meńgerýshisi bolǵan. Osy jylǵy qazannyń 4-de Qazaq Keńes Avtonomııalyq Respýblıkasyn jarııalaǵan Keńesterdiń Birinshi Quryltaı sezi delegaty bolyp qatysqan, Ortalyq Atqarý Komıteti Prezıdıýmynyń múshesi bolyp saılanǵan. Jer-sý komıssııasynyń jumysyna jáne baspasóz isine basshylyq jasady.
«Eńbekshi qazaq» gazetiniń redaktory, halyq aǵartý komıssarynyń orynbasary, Qazaq KASR Halyq Komıssarlary Keńesiniń Tóraǵasy, Halyq aǵartý komıssarıaty janyndaǵy ǵylym Ortalyǵynyń tóraǵasy, Qazaqstan proletar jazýshylary assotsıatsııasynyń basshysy, BK(b)P Qazaqstan Ólkelik Komıtetiniń partııa tarıhy bóliminiń meńgerýshisi, Qyzylordadaǵy halyq aǵartý ınstıtýtynyń, Tashkenttegi qazaq pedagogıkalyq ınstıtýtynyń dırektory, «Jyl qusy» almanaǵy, «Jańa ádebıet» jýrnaly basshysy, Qazaqtyń memlekettik ınstıtýtynyń dotsenti, «Ádebıet maıdany» jýrnalynyń redaktory, Qazaqtyń kommýnıstik jýrnalıstıka ınstıtýtynyń professory qyzmetterin atqarǵan. Osy kezde jańa ómir jolynda kúreske shaqyrǵan «Asaý tulpar» óleńder jınaǵy, «Baqyt jolyna», «Qyzyl suńqarlar» atty pesalary jaryq kórgen. «Dombyra», «Ekspress», «Turmys tolqynynda» atty poetıkalyq jınaqtarynda Qazan tóńkerisiniń jeńisi jyrlandy. Jańashyl aqyn poezııa men dramatýrgııaǵa kóp jańalyqtar engizdi. Óleńniń túri men mazmunynda túbegeıli ózgeris jasap, qazaq halqynyń poetıkalyq dástúrin damytty. S.Seıfýllın ómirde de, ádebıette de belsendi kúresker boldy. «Kókshetaý», «Qyzyl at» dastandarynda zamanalyq máseleler kórsetilgen. «Qyzyl atta» 30-jyldardyń bas kezinde Kazaqstannyń aýyl sharýashylyǵynda oryn alǵan asyra silteý oqıǵalary synalady. «Aqsaq kıik», «Aqqýdyń aırylýy» shyǵarmalarynda týǵan dalanyń tabıǵatyn, adamnyń ishki sezim kúılerin sýretteıdi. S.Seıfýllın proza, dramatýrgııa, ádebı syn, ádebıettaný salalarynda kórnekti eńbek etti. S.Seıfýllın qazaq halqynyń patshalyq ezgige qarsy kúresin «Tar jol, taıǵak, keshý» atty tarıhı-memýarlyq romanynda kórsetedi. Qazaqtyń eski ádebıet nusqaýlaryn jınaý, zertteý, bastyrý isimen de shuǵyldandy. Onyń qatysýymen «Qazaqtyń eski ádebıet nusqaýlary», «Batyrlar», «Aqan seri - Aqtoqty», «Láıli - Májnúnniń» qazaqsha aýdarmasy jaryq kórdi. «Qazaq ádebıeti» kitaby - osy saladaǵy alǵashqy zertteý eńbekteriniń biri. Halyq ádebıeti materıaldaryn mol jınap, paıdalanǵan bul zertteýinde qazaq aýyz ádebıeti úlgilerin janrlyq jaǵynan jiktep, ıdeıalyq-kórkemdik taldaýlar jasaıdy. 1936 jyly qazaq ádebıeti men óneriniń Máskeýde ótken birinshi onkúndigine qatysty. Qazaq jazýshylary ishinen tuńǵysh ret Eńbek Qyzyl Tý ordenimen marapattaldy. Saıası qýǵyn-súrginge ushyrap, 1938 jyly jazaǵa ushyrady. Ol týraly S.Muqanovtyń «Sáken Seıfýllın» pesasy, Ǵ.Músirepovtiń «Kezdespeı ketken bir beıne» povesi, poemalar, ádebıettanýshylyq zertteýler jazyldy.
119 jyl buryn (1905-1995) aqyn, jýrnalıst, Qazaqstannyń halyq jazýshysy Ábý (Ábýǵalı) SÁRSENBAEV dúnıege keldi.
Atyraý oblysynyń Qurmanǵazy aýdanynda týǵan. Astrahandaǵy partııa mektebin, Almatydaǵy Kommýnıstik joǵarǵy oqý ornyn bitirgen.
1934-1936 jyldary -«Túrksib» gazetiniń redaktory, 1936-1942 jyldary Qazaq memlekettik baspasynyń dırektory boldy. 1942-1947 jyldary Keńes armııa qataryna alynyp, Uly Otan soǵysyna qatysty. 1947-1953 jyldary Qazaq memlekettik oqý-pedagogıkalyq baspasynyń dırektory qyzmetin atqarǵan. Onyń «Edil tolqyny» atty tuńǵysh dastany 1937 jyly jaryq kórgen. «Júrek syıy», «Ant», «Aqsha bult» atty óleń kitaptary, «Tolqynda týǵandar», «Teńiz áýenderi» romandary, «Arbasý» (Q.Jumalıevpen birge), «Teńiz mahabbaty» pesalary, «Ádebıet hrestomatııasy» (E.Ismaılovpen birge qurastyrǵan, 3-synypqa arnalǵan), «Oqý kitaby» (úlkender mektebine arnalǵan), «Ana tili» (3-synypqa arnalǵan) oqýlyqtary, áskerı novellalar men esseler jınaǵy jaryq kórgen. Sonymen qatar A.Pýshkın, M.Lermontov, Sh.Petefı, N.Nekrasov, Faız shyǵarmalaryn qazaq tiline aýdarǵan. Onyń shyǵarmalary orys, eston, túrikmen, tájik, bolgar, t.b. tilderge aýdarylǵan.
Qyzyl Juldyz, Qazan revolıýtsııasy, Halyqtar dostyǵy, Eńbek Qyzyl Týy, Otan soǵysy «Qurmet belgisi», «Parasat» ordenderimen jáne medaldarmen marapattalǵan.
112 jyl buryn (1912-1998) jazýshy, aýdarmashy, jýrnalıst, KSRO jáne Qazaqstan jazýshylar odaǵynyń múshesi Jaıyq BEKTUROV dúnıege keldi.
1934 jyly Aqmola oblysy Aqmola aýdany Qyzylaǵash aýylynda týǵan. Joǵary kommýnıstik aýyl sharýashylyǵy mektebin, 1955 jyly Qazaq memlekettik ýnıversıtetin bitirgen.
Eńbek jolyn muǵalimdikten bastaǵan ol keıin Qaraǵandy, Almaty, Ońtústik Qazaqstan oblystarynda komsomol jumysynda, «Lenınshil jas» (qazirgi «Jas Alash») gazetiniń jaýapty redaktorynyń orynbasary, «Sotsıalıstik Qazaqstan» (qazirgi «Egemen Qazaqstan») gazetiniń bólim meńgerýshisi, Jambyl oblysy «Kolhoz joly» (keıin «Eńbek týy») gazetiniń redaktory, Taldyqorǵanda ustaz, Qazaqstan Jazýshylar odaǵy Qaraǵandy oblysaralyq bólimshesiniń jaýapty hatshysy bolǵan. «Jol joralǵysy» (1977) jınaǵynyń avtory. L.Panteleev, G.I.Serebrıakova, D.Defo, Sh.Petefıı, ıA.G.Gashek, t.b. shyǵarmalaryn qazaq tiline aýdardy. Qazaq zııalylary týraly jazylǵan estelikteri men ádebı portretter jınaǵy shyqty.
100 jyl buryn (1924-1991) qazaq jazýshysy, aqyn, stsenarııshi Berdibek Ydyrysuly SOQPAQBAEV dúnıege keldi.
Almaty oblysynyń Narynqol aýylynda týǵan. Abaı atyndaǵy Qazaq pedagogıkalyq ınstıtýtyn, keıinnen Máskeýde Joǵary ádebı kýrsty bitirgen.
Biraz jyl aýyl mektebinde bala oqytqan. «Qazaq ádebıeti» gazetinde, «Baldyrǵan» jýrnalynda, Sh.Aımanov atyndaǵy «Qazaqfılm» kınostýdııasynda istegen. Qazaqstan Jazýshylar odaǵynda balalar ádebıeti jónindegi ádebı keńesshi bolǵan.
Shyǵarmashylyq jolyn óleńmen bastap, 1950 jyly «Bulaq» atty jyr jınaǵyn shyǵarǵan. Keıin balalar men jasóspirimderge arnalǵan 20-dan astam áńgime, povest, roman kitaptaryn usyndy. «Meniń atym Qoja», «Balalyq shaqqa saıahat», «Boztóbede bir qyz bar», «Ólgender qaıtyp kelmeıdi» jáne «Qaıdasyń, Gaýhar» sekildi týyndylary KSRO halyqtarynyń jáne shetelderdiń kóptegen tilderine aýdarylyp, sahnalyq, ekrandyq nusqaǵa aınalǵan. 1967 jyly Balalar men jasóspirimderge arnalǵan fılmderdiń Kann qalasynda (Frantsııa) ótken halyqaralyq festıvalinde «Meniń atym Qoja» fılmi (B.Soqpaqbaevtyń stsenarııi) arnaýly júldege ıe boldy.
Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesiniń Qurmet Gramotasymen marapattalǵan.
88 jyl buryn (1936-2007) jazýshy, aýdarmashy, Qazaqstan Respýblıkasynyń eńbek sińirgen qaıratkeri, táýelsiz «Tarlan» syılyǵynyń laýreaty, Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń M.Áýezov atyndaǵy ádebıet syılyǵynyń laýreaty Saıyn MURATBEKOV dúnıege keldi.
Almaty oblysynyń Qapal aýdanynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetin jáne Máskeýdegi Joǵary ádebı kýrsty bitirgen.
1977-1984 jyldary «Juldyz» jýrnalynyń, «Qazaq ádebıeti» gazetiniń bólim meńgerýshisi, redaktory, 1984-1991 jyldary «Qazaqfılm» kınostýdııasynyń aǵa redaktory, Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń ádebı keńesshisi, kórkem ádebıetti nasıhattaý bóliminiń dırektory, mádenıet bóliminiń meńgerýshisi, basqarma hatshysy, «Jazýshy» baspasynyń dırektory, 1992-1996 jyldary «Halyq kongresi» gazetiniń bas redaktory bolyp qyzmet atqarǵan. «Nevada - Semeı» qozǵalysy basshylarynyń biri boldy. Jazýshynyń alǵashqy áńgimesi 1954 jyly jaryq kórdi. Onyń halyqtyń soǵystan keıingi turmysy men qazaq aýylynyń, zamandastarynyń tynys-tirshiligin shynaıy somdaǵan «Aýyl oty», «Kókoraı», «Dos izdep júrmin», «Óliara» «Basynda Úshqaranyń», t.b. shyǵarmalary ulttyq boıaýynyń qanyqtyǵymen tanyldy. Ásirese «Jýsan ıisi», «Jabaıy alma» syndy áńgime-povesteri - qazaq ádebıetiniń kórkemdik kókjıegin keńeıtken shyǵarmalar. Muratbekovtiń týyndylary boıynsha «Tel ósken ul», «Ultýǵan» kınofılmderi men 9 qysqa metrajdy fılm túsirilgen. Ol Á.Álimjanov, O.Súleımenov shyǵarmalaryn, tájik klassıgi S.Aınıdiń «Vobkenttik Shúkirbek», orys jazýshysy ıÝ.Kazakovtyń «Qyrý - shyrý», ýkraın jazýshysy O.Gonchardyń «Qas-qaqqandaı baqyt úshin», Afrıka jazýshysy Aleks La Gýmanyń «Tas ǵalam» atty týyndylaryn, sondaı-aq júzden astam kórkemsýretti fılmdi qazaq tiline tárjimalasa, óziniń de shyǵarmalary 30-dan astam shet el tilderine aýdarylǵan. Qurmet belgisi ordenimen, medaldarmen marapattalǵan. QR Memlekettik syılyǵynyń laýreaty.
