15 qarasha. Jylnama
Kazinform oqyrman nazaryna 15 qarashaǵa arnalǵan ataýly kúnder men este qalar oqıǵalar kúntizbesin usynady.
ATAÝLY KÚNDER
Qazaqstan Respýblıkasynyń Ulttyq valıýta kúni
Bul kún – teńgeniń aınalymǵa engen kúni. QR Prezıdentiniń 1997 jylǵy 13 qarashadaǵy Jarlyǵymen 15 qarasha – Ulttyq valıýta kúni, elimizdegi qarjy júıesi qyzmetkerleriniń kásibı merekesi bolyp jarııalandy. Ulttyq valıýtany teńge dep ataýdy usynǵan – Halyqaralyq Injenerler akademııasynyń akademıgi, Qazaqstannyń belgili ǵalymy, KSRO Memlekettik syılyǵynyń ıegeri, «Qurmet» ordeniniń kavaleri Saýyq Tákejanov edi.
Dúnıejúzilik retsıklıng kúni (Dúnıejúzilik qaıta óńdeý kúni)
Ataýly kúnniń resmı tarıhy 1997 jyldyń 15 qarashasynan bastalady. Bul kúni AQSh-ta alǵash ret aýqymdy ekologııalyq is-shara – Amerıkada qaldyqtardy qaıta óńdeý kúni ótti. Osy oqıǵadan keıin mereke basqa elderge taraldy. Onyń maqsaty – qoǵamnyń, bıliktiń nazaryn qoqystardy aıta óńdeý máselesine aýdarý.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1991 jyly Aqmola qalasynda Qazaq mýzykalyq drama teatry Ǵ. Músirepovtiń «Aqan seri - Aqtoqty» tragedııasymen ashyldy. Teatrdyń uıymdastyrýshysy, kórkemdik jetekshisi ári bas rejısseri J. Omarov boldy. Búgingi tańda teatr repertýarynda Ǵ. Músirepovtiń «Qozy Kórpesh - Baıan sulý», «Qyz Jibek», M. Áýezovtiń «Qaragóz», «Qara qypshaq Qobylandy», J. Molerdiń «Skapeniń aılasy», F. Erveniń «Túlki bıkesh», B. Uzaqovtyń «Úmit», Sh. Aıtmatovtyń «Ǵasyrdan da uzaq tún», t.b. spektaklderi bar. Teatrǵa 1993 jyly Qalıbek Qýanyshbaevtyń esimi berildi.
1993 jyly Qazaqstan Respýblıkasynyń ulttyq valıýtasy aınalymǵa engizildi. «Teńge» - orta ǵasyrdaǵy túrkilerdiń kúmis aqshalarynyń ataýy. Qazaqstanda ulttyq valıýtany engizýge qatysty aqsha birliginiń ataýyn «teńge» dep belgili ǵalymy, KSRO Memlekettik syılyǵynyń ıegeri Saýyq Tákejanov usynǵan.
2013 jyly M. Qozybaev atyndaǵy Soltústik Qazaqstan memlekettik ýnıversıtetiniń aǵa oqytýshysy, eńbek sińirgen sport sheberi Vıktor Saıko esimi Gınnestiń rekordtar kitabyna engizildi. Gir kóterý sportynan álem, Eýropa, Azııa chempıonattarynda V. Saıko 20 altyn medal jeńip aldy, eki márte Álem, Eýropa, Azııa jáne Eýrazııa rekordtaryn ornatty. Іri halyqaralyq jarystarda 55 altyn medal jeńip alǵan.
2016 jyly QR Ulttyq banki 5 myń teńgelik merekelik kúmis moneta shyǵardy. Monetada «Qazaq eli» monýmenti men ulttyq kıim kıgen túrli ulttardyń ókilderi beınelengen. Moneta shyǵyp kele jatqan kúnniń beınesimen bezendirilgen. Onyń salmaǵy – 777,5 gramm.
2018 jyly Qazaqstan BUU Qaýipsizdik Keńesinde Afrıkadaǵy beıbitshilik pen qaýipsizdikke qatysty mindettemelerin basshylyqqa ala otyryp, Erıtreıadan sanktsııalardy alyp tastaý týraly qarardy qoldady. 2017 jyldyń qańtarynan bastap Qazaqstan BUU Qaýipsizdik Keńesiniń Somalı men Erıtreıaǵa qatysty sanktsııalar jónindegi komıtetin basqardy.
2019 jyly Reseıdiń Rıazan oblysyna qarasty Qasymov qalasynda Joshy ulysynan shyqqan Oraz-Muhammed sultanǵa memorıaldyq taqta ornatyldy. Memorıaldyq taqtany jasaý úshin tabıǵı qońyr tústi granıt paıdalanylǵan. Eskertkishtiń bıiktigi úsh metr. Tóbesine doǵal kúmbez ornatylǵan. Estelik taqtaǵa «Oraz-Muhammed Ondanuly, 1573-1610. Qazaq sultany, Qasym handyǵyn bıleýshi», dep jazylǵan.
2021 jyly QR Qorǵanys mınıstrliginiń ortalyq sport klýbynyń nusqaýshy sportshysy, Tokıo-2020 Olımpıada oıyndarynyń qatysýshysy Janna Mamajanova Frantsııadaǵy Marseille – Cassis Classique Internationale 2021 halyqaralyq jartylaı marafonynyń júldegeri atanyp, 20 shaqyrymdyq qashyqtyqty 1 saǵat 16 mınýt 28 sekýndta eńserdi. Jyl saıynǵy halyqaralyq jartylaı marafon Marsel qalasynan Frantsııanyń Kassıs qalasyna deıingi marshrýt boıynsha ótedi. Onda jyl saıyn 20 myńǵa jýyq júgirýshi baq synaıdy. Marseille-Cassis álemdegi eń tanymal jartylaı marafon jarystarynyń ondyǵyna kiredi. Ol alǵash ret 1979 jyly uıymdastyryldy.
2021 jyly aqmolalyq medbıke, Aýǵan soǵysynyń ardageri Elena Bırıýkova I dárejeli «Aýǵanstan Demokratııalyq Respýblıkasynyń juldyzy» ordenimen marapattaldy. 2021 jyly belgili qazaqstandyq akter Tólepbergen Baısaqalov rejısser Aıjan Qasymbektiń «Ot» kınokartınasyndaǵy jumysy úshin Asian World film festival (Los-Andjeles) kınofestıvalinde «Úzdik er adam róli» júldesin jeńip aldy.
2021 jyly tanymal qazaqstandyq akter Tólepbergen Baısaqalov Aıjan Qasymbektiń «Ot» fılmindegi jumysy úshin Azııa álemi kınofestıvalinde (Los-Andjeles) «Úzdik er adam róli» syılyǵyn aldy.
Asian World Film Festival (AWFF) Gollıvýd pen Azııa oıyn-saýyq ındýstrııasy arasyndaǵy baılanysty nyǵaıtady. Festıval baıqaýyna 20-dan astam elden 30 fılm qatysty.
2022 jyly Qasym-Jomart Toqaev Almatyǵa jumys sapary aıasynda Changan, Chery, Haval markaly avtomobıl shyǵaratyn zaýyt qurylysyn bastady. Memleket basshysyna jobanyń tólqujaty usynylyp, 2024 jyldyń tórtinshi toqsanynda ashylýy josparlanyp otyrǵan shaǵyn agregatty qurastyrý ádisimen avtokólik shyǵaratyn bolashaq zaýyttyń úlgisi tanystyryldy. Óndiristik úı-jaıdyń aýdany 100 myń sharshy metrden asady. Úsh avtokólik markasynyń árqaısyna jeke dánekerleý jáne qurastyrý tsehyn salý josparlanǵan. Іske qosylǵannan keıin jańa zaýyttyń óndiristik qýaty jylyna 90 myńnan astam avtokólikti quraıtyn bolady. Investıtsııalardyń jalpy kólemi 100 mlrd teńgeden asady. «Astana Motors» kompanııasynda 2200 jumys orny ashylady.
2023 jyly Almatydaǵy fızıka-matematıka baǵytyndaǵy Nazarbaev Zııatkerlik mektebiniń (NZM) oqýshysy Anastasııa Tsaı bıologııalyq belsendiligi joǵary organıkalyq ıondyq qosylys sıntezin jasap shyǵardy, bul egin ónimdiligin arttyrýǵa múmkindik beredi.
