15 aqpan. Tulǵalar týǵan kún
Búgin, 15 aqpan kúni tulǵalardan kimder dúnıege kelgen? Kazinform oqyrmandaryna esimder kúntizbesin usynady.
67 jyl buryn (1957) kórnekti memleket qaıratkeri, fılosofııa, saıasattaný jáne dintaný ınstıtýtynyń dırektory, Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq Ǵylym akademııasynyń korrespondent-múshesi (2013), Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq Ǵylym akademııasynyń akademıgi Serik Turaruly SEIDÝMANOV dúnıege keldi.
Almaty qalasynda týǵan. Máskeý hımııa mashına jasaý ınstıtýtyn, BLKJO OK janyndaǵy Joǵary komsomol mektebin, SOKP OK janyndaǵy Qoǵamdyq ǵylymdar akademııasyn bitirgen.
1979-1981 jyldary Jańa Jambyl fosfor zaýytynda azot-ottegi tsehynyń masteri, komsomol komıtetiniń hatshysy, 1981-1982 jyldary Qazaqstan LKJO Jambyl oblystyq komıtetiniń sektor meńgerýshisi, Jambyl qalalyq komıtetiniń ekinshi hatshysy, 1984-1986 jyldary Qazaqstan LKJO OK jaýapty uıymdastyrýshysy, bólim meńgerýshisiniń orynbasary, bólim meńgerýshisi, 1986-1988 jyldary Qazaqstan LKJO Taldyqorǵan oblystyq komıtetiniń birinshi hatshysy qyzmetin atqarǵan. 1991 jyly Qazaqstan KP OK konsýltanty, 1991-1992 jyldary Qazaqstan Sotsıalıstik partııasy Almaty oblystyq komıtetiniń hatshysy, 1992-1995 jyldary QR Prezıdenti Ákimshiliginiń aqparattyq-taldaý ortalyǵynda aǵa referent, sektor meńgerýshisi, jetekshiniń orynbasary, 1995-1996 jyldary Qazaqstan halqy Assambleıasy atqarýshy hatshylyǵynyń meńgerýshisi qyzmetinde boldy. 1997 jyly Jastar isi, týrızm jáne sport mınıstriniń orynbasary, 1997 jylǵy sáýir-jeltoqsan aılarynda Bilim jáne mádenıet mınıstrligi úılestirý jáne baqylaý departamentiniń dırektory, 1997-1998 jyldary «Kraý» birlesken kásipornynyń bas dırektory, 1998-2002 jyldary Parlamenttegi aqparattyq-taldaý ortalyǵynyń dırektory, 2002-2004 jyldary Prezıdent Ákimshiligi ishki saıasat bólimi meńgerýshisiniń orynbasary boldy. 2004-2005 jyldary Prezıdent Ákimshiligi Іshki saıasat basqarmasynyń áleýmettik-saıası bóliminiń bas ınspektory, jurtshylyqpen jáne baspasózben baılanys bóliminiń meńgerýshisi, 2005-2006 jyldary Prezıdent Ákimshiligi áleýmettik-saıası bólimi meńgerýshisiniń birinshi orynbasary, 2006-2013 jyldary Almaty qalasy ákiminiń orynbasary, 2013-2016 jyldary Parlament Májilisiniń besinshi shaqyrylym depýtaty, 2016-2021 Parlament Májilisiniń VI shaqyrylymynyń depýtaty boldy.
2021 jyldyń aqpanynan bastap qazirgi qyzmetinde.
63 jyl buryn (1961) «Qazaqstan Respýblıkasynyń Ulttyq ıadrolyq ortalyǵy» RMK bas dırektory Erlan Ǵadiletuly BATYRBEKOV dúnıege keldi.
Almaty qalasynda týǵan. MIFI bitirgen soń ıAdrolyq fızıka ınstıtýtyna jumysqa qabyldandy. Onda eńbek jolyn ınjenerden bastap jetekshi ǵylymı qyzmetker (1984-1994 jyldar) laýazymyna deıin jumys istedi.
E.Batyrbekov – Qazaqstanda da, shetelde de tanymal fızık. Ol ishki reaktorlyq eksperıment jáne optıkalyq sáýle shyǵarýda ıadrolyq energııany túrlendirý salasynda moıyndalǵan maman. Semeı polıgony konversııasy boıynsha sarapshy. ıAdrolyq energetıka boıynsha 100-den asa maqalasy ǵylymı basylymdarda jarııalanǵan, óziniń 7 ónertabysy bar.
2016 jyldyń qyrkúıek aıynda fızıka mamandyǵy boıynsha professor ǵylymı ataǵyn alǵan. 2010 jyly Qazaqstan Ulttyq tabıǵı ǵylym akademııasynyń akademıgi bolyp saılandy. 2012 jyldan bastap Qazaqstan Respýblıkasynyń ulttyq ınjenerlik akademııasynyń tilshi-múshesi, «ıAdrolyq tehnologııalar parki» AQ jáne «Úlbi metalýrgııalyq zaýyty» AQ dırektorlar keńesiniń táýelsiz múshesi, QR UıAO Ǵylymı-tehnıkalyq keńesiniń tóraǵasy, «Vestnık NıATs RK», «Chelovek. Energııa. Atom» jýrnaldarynyń bas redaktory, Azııadaǵy ıadrolyq birlestik forýmynyń Qazaqstan Respýblıkasy atynan úılestirýshi.
2013 jyldyń qańtar aıynan bastap qazirgi qyzmetinde.
2017 jyly «Kýrchatov qalasynyń qurmetti azamaty» ataǵy berildi.
60 jyl buryn (1964) Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýtsııalyq sotynyń sýdıasy Qaırat Tólegenuly JAQYPBAEV dúnıege keldi.
Shymkent qalasynda týǵan. 1985 jyly S. Kırov atyndaǵy Qazaq Memlekettik ýnıversıtetin quqyqtaný mamandyǵy boıynsha bitirgen, zańger. TMD-nyń eńbek sińirgen energetıgi.
Eńbek joly: 1985-1988 jyldary Shymkent qalasy Abaı aýdany prokýratýrasynyń tergeýshisi, 1988-1991 jyldary OQO prokýratýrasy bólim bastyǵynyń orynbasary, tergeý basqarmasynyń prokýrory, 1991-1993 jyldary Arys aýdanaralyq prokýratýrasynyń prokýrory, 1993-1995 jyldary Bas prokýratýrada asa qaýipti qylmystardy tergeý jónindegi basqarma bastyǵy, 1995-1997 jyldary ІІM Memlekettik tergeý basqarmasy bastyǵynyń orynbasary, jalpy qylmystyq tergeýler bas basqarmasy bastyǵynyń birinshi orynbasary, Memlekettik tergeý departamentiniń bastyǵy bolyp qyzmet atqarǵan. 1997-2000 jyldary ІІM Áskerı-tergeý departamentiniń bastyǵy, 2000-2002 jyldary Parlamenttegi Zań shyǵarmashylyǵy jáne monıtorıng ortalyǵynyń dırektory, 2002-2004 jyldary Parlament Májilisi apparaty zańnama bóliminiń meńgerýshisi, 2004-2006 jyldary Qarjy mınıstrligi Qarjylyq baqylaý jáne memlekettik satyp alý komıteti tóraǵasynyń orynbasary qyzmetinde boldy. 2006-2008 jyldary Parlament Májilisi tóraǵasynyń keńesshisi, 2008-2017 jyldary «KEGOC» AQ-nyń Quqyqtyq qamtamasyz etý jáne qaýipsizdik jónindegi basqarýshy dırektory, 2017-2018 jyldary «KEGOC» AQ-nyń Quqyqtyq qamtamasyz etý jáne táýekelder jónindegi basqarýshy dırektory, 2018-2020 jyldary Bas prokýratýranyń quqyqtyq statıstıka jáne arnaıy esepke alý jónindegi komıtetiniń tóraǵasy, 2020-2022 jyldary QR Prezıdenti Ákimshiligi Memlekettik quqyq bóliminiń meńgerýshisi laýazymyn atqarǵan.
2023 jyldyń qańtar aıynan bastap qazirgi qyzmetinde.
55 jyl buryn (1969) Qazaqstan Respýblıkasy Syrtqy ister mınıstrliginiń erekshe tapsyrmalar jónindegi elshisi Jandos Ánýaruly ASANOV dúnıege keldi.
Almaty pedagogıkalyq shet tilderi ınstıtýtyn bitirgen.
Eńbek joly: 2004-2006 jyldary QR SІM referenti, QR Pákistandaǵy elshiliginiń attashesi, úshinshi, ekinshi hatshysy, QR SІM birinshi hatshysy, baspasóz qyzmetiniń jetekshisi, QR Prezıdentiniń hattama konsýltanty, QR Premer-Mınıstriniń hattama qyzmetiniń jetekshisi – hatshylyq meńgerýshisiniń orynbasary, QR-nyń Ulybrıtanııadaǵy elshiliginiń birinshi hatshysy, QR SІM Eýropa jáne Amerıka departamentiniń dırektory bolyp qyzmet atqarǵan. 2006-2008 jyldary AÓІSShK hatshylyǵynyń atqarýshy dırektory, 2008-2009 jyldary QR-nyń EQYU janyndaǵy turaqty ókildiginiń keńesshi-elshisi, 2009-2012 jyldary EQYU Mınsk qalasyndaǵy keńsesi basshysynyń orynbasary, QR-nyń Belgııadaǵy elshiliginiń keńesshi-elshisi; 2012-2013 jyldary QR Parlamenti Senaty apparaty jetekshisiniń orynbasary, 2013-2018 jyldary TúrkPA bas hatshysy, 2018-2019 jyldary – Qazaqstan Respýblıkasynyń Túrikmenstandaǵy Tótenshe jáne Ókiletti Elshisi qyzmetinde boldy.
2019 jyldyń qazan aıynan bastap qazirgi qyzmetinde.
53 jyl buryn (1971) Qazaqstan Respýblıkasynyń Lıvan Respýblıkasyndaǵy Tótenshe jáne ókiletti elshisi Rasýl Bereketuly JUMALY dúnıege keldi.
Almaty qalasynda dúnıege kelgen. Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń shyǵystaný fakýltetiniń arab tili bólimin bitirgen (1992).
Eńbek joly: 1992-1994 jyldary QR Syrtqy ister mınıstrliginiń Taıaý jáne Orta Shyǵys, Afrıka elderi bóliminde attashe, assıstent, 1995 jyly QR Syrtqy ister mınıstriniń kómekshisi, 1996-1998 jyldary Qazaqstan Respýblıkasynyń Egıpet Arab Respýblıkasyndaǵy Elshiliginiń 2, 3-shi dárejeli hatshysy, 1999 jyly QR Syrtqy ister mınıstrliginiń Elshisi – QR Syrtqy ister mınıstrliginiń aqparat hatshysy qyzmetin atqarǵan. 2000-2002 jyldary QR Úkimetiniń baspasóz hatshysy, 2002 jyly QR Syrtqy ister mınıstrliginiń Almaty qalasyndaǵy ókildigi janyndaǵy saıası top jetekshisi, 2003 jyly Qazaqstannyń Izraıldegi Elshisiniń keńesshisi, 2004-2005 jyldary Qazaqstan Respýblıkasynyń Birikken Arab Ámirlikterindegi Bas konsýly, 2006-2007 jyldary Qazaqstan Respýblıkasynyń Lıvııadaǵy Elshisi, 2007-2008 jyldary Eýrazııalyq bankırler klýbynyń atqarýshy dırektory 2008 jyldan beri – «Eksklıýzıv» analıtıkalyq jýrnalynyń jáne qazaq tilindegi «ıApyraı» tanymdyq jýrnalynyń redaktory qyzmetinde.
2022 jyldyń maýsym aıynan bastap qazirgi qyzmetinde.
51 jyl buryn (1973) Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýtsııalyq sotynyń tóraıymy Elvıra Ábilqasymqyzy AZIMOVA dúnıege keldi.
Jambyl qalasynda dúnıege kelgen, zańger. 1996 jyly Q. ıAssaýı atyndaǵy Halyqaralyq qazaq-túrik ýnıversıtetin bitirgen, halyqaralyq zańger biliktiligi berildi.
Eńbek jolyn 1996 jyly QR Ádilet mınıstrliginde bastady. 1996-1999 jyldary Halyqaralyq quqyqtyq qamtamasyz etý basqarmasynyń jetekshisi, bas keńesshisi bolyp istedi. 1999-2005 jyldary Zańnama, halyqaralyq quqyq jáne hattama departamentteri basqarma bastyǵynyń orynbasary, bastyǵy qyzmetterin atqardy. 2005-2010 jyldary Zańǵa táýeldi aktiler jáne halyqaralyq quqyq, memlekettiń múliktik quqyqtaryn qorǵaý, kelisimsharttar jáne talap-aryz jumystary departamentteriniń dırektory laýazymdarynda jumys istedi. 2010-2013 jyldary QR Ádilet mınıstrligi Halyqaralyq sharttardy saraptaý departamentiniń dırektory laýazymynda boldy. 2013-2019 jyldary QR Ádilet mınıstriniń orynbasary, 2019-2023 jyldary Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy Adam quqyqtary jónindegi ýákil.
2023 jyldyń qańtar aıynan bastap qazirgi qyzmetinde.
Qazaqstan Respýblıkasynyń Qurmet gramotasymen (2007), «Qazaqstan Konstıtýtsııasyna 10 jyl» (2005), «Qazaqstan Respýblıkasynyń táýelsizdigine 20 jyl» (2012) mereıtoılyq medaldarmen marapattalǵan.
110 jyl buryn (1914-1970) akter, kınorejısser, Qazaqstannyń jáne KSRO-nyń halyq ártisi, Qazaqstannyń eńbek sińirgen ártisi Sháken Kenjetaıuly AIMANOV dúnıege kelgen.
Pavlodar oblysynda týǵan. Semeı muǵalimder tehnıkýmynda oqyp júrgende Almatydaǵy Qazaq drama teatryna shaqyryldy. Sh. Aımanov 1933 jyldyń maýsym aıynda teatrǵa jumysqa qabyldandy. Ol alǵashynda Gramofonov (K. Pogodın «Meniń dosym»), Qodar, Aldar kóse (Sh. Qusaıynov «Aldar Kóse»), Isataı (I. Jansúgirov «Isataı-Mahambet»), Kassıo (Ý. Shekspır «Otello») rólderin oınady. Kóp uzamaı Tıhon, Velıkanov (A. Ostrovskıı «Talanttar men tabynýshylar», «Naızaǵaı»), Shadrın (K. Pogodın «Myltyqshy adam»), Kıdd (B. Lavrenov «Amerıka daýysy»), Brett (Dj. Goý, A. Dıýsson «Tereń tamyrlar»), Hlestakov (N. Gogol «Revızor»), Kazantsev (M. Áýezov «Túngi saryn») sııaqty klassıkalyq rólderdi somdady. Bul tulǵalar ulttyq sahnamyzdyń súbeli tabystaryna jatady.
Sháken Aımanovtyń akterlik bolmysy tulǵaly, irgeli, kósheli keıipkerlerdi keskindeýge beıim. Ol qazaq sahnasynda romantıkalyq teatr mektebin kalyptastyrdy. Aqan seri, Qobylandy, Satın, Petrýchcho, Otello beınelerin asa zor akterlik mashyqpen zerledi. «Myltyqty adam», «Talanttar men tabynýshylar», «Namys soty» atty aýdarma pesalardy sahnaǵa shyǵaryp, rejısserlyq jasady.
1947-1951 jyldary Qazaq drama teatrynyń bas rejısseri boldy. «Abaı áni», «Jambyl» fılmderine túsý arqyly kıno óneriniń de qyr-syryn meńgerip, osy saladaǵy jemisti jolyn bastady.
1953-1970 jyldary «Qazaqfılm» stýdııasynyń kórkemdik jaǵyn basqaryp, qazaq kıno óneriniń órkendeýine úles qosty. 1953-1966 jyldary aralyǵynda ol túsirgen «Mahabbat týraly ańyz», «Aldar kóse», «Atameken», «Naızatas baýraıynda» fılmderiniń bárinen de ulttyq boıaý seziledi. Jurtty qyran-topan kúlkige batyrǵan ánderi, ekiniń biriniń aýzynan túspeıtin «Bizdiń súıikti dáriger», «Taqııaly perishte» fılmderindegi ázil-kúlkili kórinister men qısyndardyń da tabıǵaty ulttyq dástúrlermen tamyrlasyp jatyr.
Kóp izdenistiń nátıjesinde Sh. Aımanov qazaq kıno ónerinde de romantıkalyq-patrıottyq mekteptiń negizin qalady. Onyń sońǵy eńbegi «Atamannyń aqyry» fılmi talantynyń sharyqtaý shoqtyǵy boldy. Bul fılm taza iriktelgen akterlik quramy, rejısserlik sapasy, tehnıkalyq oryndalý deńgeıi jaǵynan da álemdik talapqa saı shyqqan týyndy edi.
Sh. Aımanov Qazaqstan Kınematografıster odaǵyn uıymdastyrýǵa qatysyp, odaq basqarmasynyń birinshi hatshysy qyzmetin atqardy. 1963 jyly Kaır qalasyndaǵy Azııa men Afrıka elderi halyqaralyq jáne Máskeý qalasynda ótken úshinshi halyqaralyq kınofestıvalderdiń qazylar alqasy múshesi boldy. Onyń esimi Almatynyń bir kóshesine, «Qazaqfılm» stýdııasyna berildi. Ol turǵan úı men stýdııa ǵımaratyna memorıaldyq taqta ornatylyp, murajaı kabıneti uıymdastyryldy.
«Lenın», «Eńbek Qyzyl Tý», t.b. ordendermen marapattalǵan.
109 jyl buryn (1915-1966) qazaq tarıhshysy, tarıh ǵylymynyń doktory, professor, Qazaqstan Ǵylym Akademııasynyń korrespondent-múshesi Ermuhan Bekmahanuly BEKMAHANOV dúnıege kelgen.
Pavlodar oblysynyń Baıanaýyl aýdanynda týǵan. Voronej pedagogıkalyq ınstıtýtyn bitirgen. Ol XVIII-HІH ǵasyrlarda Qazaqstanda áleýmettik-ekonomıkalyq jáne saıası damý problemalaryna, sondaı-aq Qazaqstannyń Reseıge qosylý máselesine, qazaq ádebıeti men mádenıeti tarıhyna nazar aýdarǵan.
E.Bekmahanov 1946 jyly «Qazaqstan HІH ǵasyrdyń 20-40 jyldarynda» degen doktorlyq dıssertatsııasyn qorǵaıdy. Kenesary Qasymulynyń kóterilisine «ult-azattyq qozǵalys» degen sıpat bergeni úshin «ultshyl» dep aıyp taǵylyp, 1952 jyly 25 jylǵa bas bostandyǵynan aırylǵan. Stalınniń óliminen keıin 1954 jyly aqtaldy.
