13 qyrkúıek. Tulǵalar týǵan kún
Búgin, 13 qyrkúıek kúni tulǵalardan kimder dúnıege kelgen? Kazinform oqyrmandaryna esimder kúntizbesin usynady.
ESІMDER
77 jyl buryn (1947) ǵalym, qoǵam qaıratkeri, professor, Qazaqstan Respýblıkasy Jaratylystaný ǵylymdary akademııasynyń akademıgi, «Turan» ýnıversıtetiniń rektory Rahman Alshanuly ALShANOV dúnıege keldi.
Jambyl oblysy Moıynqum aýdany, Birlik aýylynda týǵan. Orta mektepti bitirgen soń mektepte muǵalim bolyp istep, sonan soń Shý qant zavodynda eńbek etti. Armııa qatarynda zenıt-raketa áskerı bóliminde áskerı boryshyn ótedi, armııadan keıin Kókterek rabkopynda jumys jasady. 1974 jyly S. M. Kırov atyndaǵy QazMÝ-dyń fılosofııa-ekonomıka fakýltetiniń saıası ekonomıka bólimin bitirdi.
1973-1984 jyldary komsomol komıtetiniń hatshysy QazMÝ-dyń saıası ekonomıka kafedrasynyń assıstenti, aǵa oqytýshy, dotsenti qyzmetterin atqardy. 1986-1987 jyldary QazMÝ-dyń fılosofııa-ekonomıka fakýltetiniń dekany, 1988-1992 jyldary Respýblıkalyq mádenıet qyzmetkerleriniń biliktiligin arttyrý ınstıtýtynyń dırektory, Qazaqstan mádenıet qyzmetkerleriniń shyǵarmashylyq odaǵynyń prezıdenti boldy. 1992 jyly respýblıkadaǵy alǵashqy jekemenshik «Turan» ýnıversıtetin qurdy. Keıin «Turan» korporatsııasyna aınalyp, R.Alshanov korporatsııa prezıdenti boldy. 2002 jyldan QR Joǵary oqý oryndary qaýymdastyǵynyń prezıdenti. 1992 jyly Sankt-Peterbýrg memlekettik ýnıversıtetinde doktorlyq dıssetatsııasyn qorǵady. Ol 200-den astam ǵylymı jáne pýblıtsıstıkalyq maqalalardyń, birneshe saraptamalyq monografııalardyń avtory.
60 jyl buryn (1964) Qazaqstan Respýblıkasy Aýyl sharýashylyǵy vıtse-mınıstri Amanǵalı Bısenbaıuly BERDALIN dúnıege kelgen.
Aqtóbe oblysy Qarabutaq aýdany Qarabutaq selosynda týǵan. 1989 jyly Saratov memlekettik zootehnıkalyq-mal dárigerlik ınstıtýtyn veterınarııa mamandyǵy boıynsha oqyp, mal dárigeri biliktiligin jáne 2006 jyly L.B. Goncharov atyndaǵy Qazaq avtomobıl-jol ýnıversıtetin ekonomıka mamandyǵy boıynsha oqyp, ekonomıka bakalavry biliktiligi men akademııalyq dárejesin alǵan.
1981-1982 jyldary Qarabutaq aýdanynyń T.G. Shevchenko atyndaǵy keńsharynda qurylysshy bolyp bastaǵan. 1983-1985 jyldary Keńes Armııasy qatarynda áskerı boryshyn ótegen. 1989-1990 jyldary T. Shevchenko atyndaǵy keńshardyń aǵa mal dárigeri, 1990-1994 jyldary T. Shevchenko atyndaǵy keńshardyń bas mal dárigeri, 1994-1999 jyldary «Qarabutaq» ujymdyq kásipornynyń tóraǵasy, 1999-2011 jyldary «Qarabutaq» JShS dırektory, 2011-2012 jyldary Áıteke bı aýdany ákiminiń orynbasary, 2012-2016 jyldary Áıteke bı aýdanynyń ákimi qyzmetin atqarǵan. 2016-2019 jyldary Aqtóbe oblysy Hromtaý aýdanynyń ákimi, 2019-2021 jyldary Aqtóbe oblysy ákiminiń orynbasary, 2021-2023 jyldary VII shaqyrylǵan QR Parlamenti Májilisiniń depýtaty, agrarlyq máseleler komıtetiniń múshesi boldy.
Qazirgi qyzmetinde – 2023 jyldyń shildesinen.
«Qurmet» ordenimen, «Qazaqstan Respýblıkasynyń Táýelsizdigine 10 jyl», «Tyńǵa 50 jyl», «Qazaqstan Respýblıkasynyń Táýelsizdigine 20 jyl», «Qazaqstan Konstıtýtsııasyna 20 jyl» «Qazaqstan Respýblıkasynyń Táýelsizdigine 25 jyl» merekelik medaldarymen marapattalǵan.
52 jyl buryn (1972) Qazaqstan Respýblıkasynyń Katar memleketindegi Tótenshe jáne Ókiletti Elshisi Arman Qaıratuly ISAǴALIEV dúnıege keldi.
Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetin, Sıdı Mohammed bın Abdýlla ýnıversıtetin, Marokkodaǵy Fez; Arab Mysyr Respýblıkasynyń Syrtqy ister mınıstrligi janyndaǵy Dıplomatııalyq ınstıtýtyn (1996) bitirgen.
Eńbek joly: 1994-1995 jyldary Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń oqytýshysy, 1995-1999 jyldary QR Ǵylym akademııasynyń Shyǵystaný ınstıtýtynyń ǵylymı qyzmetkeri, 2000-2004 jyldary Qazaqstan Respýblıkasynyń Mysyr Arab Respýblıkasyndaǵy Elshiliginiń birinshi hatshysy, 2008-2011 jyldary Saýd Arabııasy Koroldigindegi Qazaqstan Respýblıkasy Elshiliginiń keńesshisi, 2010-2014 jyldary QR Prezıdenti Ákimshiliginiń Syrtqy saıasat ortalyǵynyń meńgerýshisi, 2014-2017 jyldary Qazaqstan Respýblıkasynyń Dýbaıdaǵy jáne Birikken Arab Ámirlikterindegi Bas konsýly qyzmetin atqarǵan. 2017-2020 jyldary Qazaqstan Respýblıkasynyń Mysyr Arab Respýblıkasyndaǵy Tótenshe jáne Ókiletti Elshisi, 2019-2020 Qazaqstan Respýblıkasynyń Aljır halyqtyq-demokratııalyq respýblıkasyndaǵy Tótenshe jáne Ókiletti Elshisi.
Qazirgi qyzmetinde 2020 jyldyń qyrkúıeginen bastap.
89 jyl buryn (1935-2001) jazýshy, jýrnalıst Ramazan TOQTAROV dúnıege kelgen.
Pavlodar qalasynda týǵan. Almaty shet tilder ınstıtýtynyń frantsýz tili fakýltetin, Máskeý ádebıet ınstıtýtynyń joǵary kýrsyn bitirgen. Pavlodar oblystyq gazetinde, «Lenınshil jas» (qazirgi «Jas alash»), «Qazaq ádebıeti» gazetterinde, «Mádenıet jáne turmys» jýrnalynda, Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń proza sektsııasynyń keńesshisi, «Juldyz» jýrnaly redaktorynyń orynbasary qyzmetterin atqarǵan. «Ertis perzenti», «Teristik shuǵylasy», «Baqyt», «Ertis muhıtqa quıady», «Tulpardyń syny», «Jerdiń úlgisi», «Sýsamyr», «Tańbaly jarǵaqtyń qupııasy», «Abaıdyń jumbaǵy» kitaptarynyń avtory.
Halyqaralyq «Alash» ádebı syılyǵynyń, Qazaqstan Respýblıkasy Memlekettik syılyǵynyń ıegeri.
86 jyl buryn (1938) bıshi, pedagog, baletmeıster, Qazaqstannyń halyq ártisi, Qazaqstan Memlekettik syılyǵynyń laýreaty Bolat Ǵazızuly AıÝHANOV (Qýatov) dúnıege keldi.
Semeı qalasynda týǵan. Almaty horeografııa ýchılışesin A. Seleznevtiń klasy boıynsha, Sankt-Peterbýrgtaǵy A. Vaganova atyndaǵy bı akademııasyn, GITIS-tiń baletmeısterlik bólimin bitirgen. 1957-1959 jyldary Qazaq opera jáne balet teatrynyń bıshisi bolǵan. 1967 jyly «Almatynyń jas baleti» ansamblin qurǵan. Sol jyldan bastap osy ansamblde bıler men horeografııalyq mınıatıýralardy, kompozıtsııalardy («Aqqý», «Aıtys», «Ańshylar bıi», «Jaıdarman»), bir, eki aktyly baletterdi (M. Raveldiń «Bolerosy», V. Býlgarovskııdiń «Qazaq sývenıri», A. Isakovanyń «Gamlet», «Jarys», «Batyrlary», T. Qajyǵalıevtiń «Kerýeni», N. Zakırovtyń «Máńgúrti», Bıze-Şedrınniń «Karmen-sıýıtasy») sahnaǵa qoıdy. Sondaı-aq E. Brýsılovskııdiń «Qyz Jibek» (Sh.Jıenqulovamen birge), D. Shostakovıchtiń 4-shi sımfonııasy boıynsha «Qylmys pen jaza», P.Chaıkovskıı men M. Pletnevtiń «Evgenıı Onegın», F.Shopenniń «Shopenıana», «Pahıta» baleti negizinde qoıylǵan gran pa (jeke óziniń horeografııalyq boljamdary) tárizdi jumystary qazaq baletiniń ǵana emes, dúnıe júzilik balet tarıhyna engen jańalyqtar boldy. 1997-1998 jyldary A. Melodı-Kýzmınniń mýzykasyna «Áli ymyrt emes», frantsýz kompozıtorlarynyń áýenderine «Edıt Pıaf – Frantsııanyń rýhy», A.Bestibaevtyń «Azııa daýysy» baletterin jurtshylyq nazaryna usyndy. Ásirese, «Edıt Pıaf – frantsýz rýhy» spektakli synshylardyń, mamandardyń joǵary baǵasyna ıe boldy. Horeografııalyq sheshimi asa sátti bul spektakl ansambldiń joǵary kásiptik deńgeıin kórsetti. «Almatynyń jas baletiniń» shyn máninde Memlekettik akademııalyq klassıkalyq bı ansambline aınalyp, repertýarynyń baı, sheberlikteriniń joǵary bolýynda Aıýhanovtyń úlesi erekshe. Onyń qoltańbasyna izdenis, mýzykalyq bıik mádenıet, klassıkalyq kórkem bı tásilderiniń taýsylmaıtyn qazynasyn meńgerýge umtylys, jańalyqqa qushtarlyq tán. Otyz jyldan astam Aıýhanov jetekshilik etip kele jatqan ansambl dúnıe júzine keńinen tanymal bolyp, horeografııalyq ónerdi ıgerýi jóninen álemdik balet ujymdarynyń eń úzdigi sanalatyn alǵashqy ondyǵyna engen. Onyń «Meniń baletim», «Sezimder ómirbaıany» atty kitaptary bar. Eýropa mádenıetiniń HH ǵasyrdaǵy 60 jaryq juldyzy týraly shyǵatyn 25 kitaptyń bireýi Aıýhanovtyń ómiri men ónerine arnalǵan (avtory – avstralııalyq óner zertteýshisi ıÝrı Rıýntıý). Ol otandyq balet ártisterin tárbıelep shyǵarýǵa da kóp úles qosty. Aıýhanov arnaıy shaqyrýmen Túrkııada «Mahabbat ańyzy», Tashkentte «Aldar Kóse» baletterin qoıǵan.
«Qurmet belgisi», «Eńbek Qyzyl Tý» ordenderimen marapattalǵan.
