10 qyrkúıek. Tulǵalar týǵan kún
Búgin, 10 qyrkúıek kúni tulǵalardan kimder dúnıege kelgen? Kazinform oqyrmandaryna esimder kúntizbesin usynady.
ESІMDER
60 jyl buryn (1964) «Qazaqstan ınjınırıng» UK AQ basqarma tóraǵasy Talǵat Toqtarhanuly TURLYBAEV dúnıege keldi.
Semeıde týǵan. Máskeýdegi F.E.Dzerjınskıı atyndaǵy KSRO MQK joǵary mektebin, Reseı Federatsııasy Prezıdentiniń janyndaǵy Reseı halyq sharýashylyǵy jáne memlekettik basqarý akademııasyn bitirgen.
Eńbek joly: Rýbtsovsk mashına jasaý zaýytynyń Semeı fılıalynda jóndeýshi (1984-1985); QR UQK-KGB aǵa detektıvi (1990-1996); «Qazaqstan halyq banki» AAQ Semeı fılıaly dırektorynyń orynbasary (1996-2002); Qazaqstan Respýblıkasy Qorǵanys mınıstrligi «Brondy jóndeý zaýyty» RMK «Semeı ınjınırıng» AQ bas dırektory (2002-2005); «Qazaqstan ınjınırıng» UK AQ atqarýshy dırektory (2005-2008); Qazaqstan Respýblıkasy Qorǵanys mınıstrligi «Qazpetseksport» RMK bas dırektory (2009-2011); Qazaqstan Respýblıkasynyń Reseı Federatsııasyndaǵy Elshiliginiń birinshi hatshysy (Ákimshi), Máskeý q. (2011-2013); «Qazaqstandyq ındýstrııalyq damý ınstıtýty» AQ basqarma tóraǵasynyń orynbasary (2014-2017); «Áskerı strategııalyq zertteýler ortalyǵy» AQ prezıdenti (2017-2017); «Semeı ınjınırıng» AQ bas dırektory (06.2017-05.2024).
2024 jyldyń mamyr aıynan bastap qazirgi qyzmetinde.
49 jyl buryn (1975) Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń VIIІ shaqyrylym depýtaty Aıdos Ámirollauly SARYM dúnıege kelgen.
Almaty qalasynda týǵan. Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq ýnıversıtetin «Tarıh» mamandyǵy boıynsha bitirgen.
Eńbek joly: Qazaqstan Respýblıkasy Arhıvter jáne qujattamalar bas basqarmasynyń bas ınspektory, keńesshisi; Qazaqstan strategııalyq zertteýler ınstıtýtynyń ǵylymı qyzmetkeri; Atyraý oblystyq Іshki saıasat departamentiniń dırektory; Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti Ákimshiliginiń sektor meńgerýshisi; «Aq jol» partııasynyń baspasóz hatshysy, keńesshisi; «Naǵyz Aq jol» partııasy teńtóraǵasynyń keńesshisi; «Jas Alash» gazeti bas redaktorynyń orynbasary; Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq kitaphanasy dırektorynyń keńesshisi (05.2017-08.2018). QR Qoǵamdyq damý mınıstriniń keńesshisi (2018 jylǵy tamyzdan).
Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń janyndaǵy Ulttyq qoǵamdyq senim keńesiniń múshesi (07.2019 jyldan bastap). Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti janyndaǵy Ulttyq Quryltaıdyń depýtaty (2022 jyldan).
2021 jylǵy qańtardan 2023 jylǵy qańtarǵa deıin – VII saılanǵan Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty.
2023 jylǵy naýryzdan qazirgi ýaqytqa deıin – VIII saılanǵan Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty.
48 jyl buryn (1976) Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisi apparatynyń basshysy Renat Qurmetjanuly AITAEV dúnıege keldi.
Óskemen qalasynda týǵan. D.M. Serikbaev atyndaǵy Shyǵys Qazaqstan memlekettik tehnıkalyq ýnıversıtetin, Qazaq memlekettik zań akademııasyn bitirgen. Injener-ekonomıst, zańger.
Eńbek joly:1999-2000 jyldary – Shyǵys Qazaqstan oblystyq statıstıka basqarmasynda ónerkásip kásiporyndaryna monıtorıng bóliminiń bas mamany. 2000-2002 jyldary – QR Memlekettik kiris mınıstrliginiń taldaý jáne boljaý departamentiniń jetekshi, bas mamany. 2002-2003 jyldary – QR Qarjy mınıstrligi kirister men kelisimsharttar departamentiniń kedendik kirister bóliminiń bastyǵy. 2003-2008 jyldary – QR Qarjy mınıstrligi kedendik baqylaý komıtetiniń basqarma bastyǵy. 2008-2009 jyldary – QR Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrliginiń aqparattyq qamtamasyz etý departamenti dırektorynyń mindetin atqarýshy, dırektory. 2009-2010 jyldary - QR Indýstrııa jáne saýda mınıstrliginiń ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq damýdy salaaralyq úılestirý departamentiniń dırektory. 2010 jylǵy sáýir-maýsym aılarynda – QR Indýstrııa jáne saýda mınıstrliginiń ındýstrııalyq saıasat departamentiniń dırektory. 2010 jylǵy maýsym-qazan aılarynda – QR Premer-Mınıstri keńsesiniń ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq damý bólimi meńgerýshisiniń orynbasary; QR Premer-Mınıstri keńsesiniń ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq damý bóliminiń meńgerýshisi (2010-2017). Qazaqstan Respýblıkasy Premer-Mınıstri Keńsesiniń Ádep jónindegi ýákili – Qazaqstan Respýblıkasy Premer-Mınıstri Keńsesi basshysynyń orynbasary (2017-2019). Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti Ákimshiligi Basshysy hatshylyǵynyń meńgerýshisi (2019-2022).
Qazirgi laýazymyn 2022 jyldan beri atqaryp keledi.
«Qurmet» ordenimen (2013); ІІІ dárejeli «Eýrazııa ekonomıkalyq odaǵyn qurýǵa qosqan úlesi úshin» medalimen (2015) nagradtalǵan.
47 jyl buryn (1977) Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq ulany Bas qolbasshysynyń orynbasary Qaırat Jarylqasynuly ÚMBETOV dúnıege keldi.
Ózbekstan Respýblıkasy Táshkent oblysy Shyrshyq qalasynda týǵan. 1994 jyly Shyrshyq joǵary tank basqarý-ınjenerlik ýchılışesin, Ulttyq qorǵanys ýnıversıtetin bitirgen.
Eńbek joly: Shymkent qalasynda rota komandıri, shtab bastyǵy, batalon komandıri, Pavlodar, Óskemen, Qaraǵandy qalalarynda áskerı qyzmette, «Batys» óńirlik qolbasshylyǵy qolbasshysynyń birinshi orynbasary bolǵan.
Qazirgi qyzmetinde 2022 jyldyń mamyr aıynan bastap.
Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń 2023 jylǵy 5 mamyrdaǵy Jarlyǵymen oǵan general-maıor áskerı ataǵy berildi.
«Otan» ordenimen, II, III dárejeli «Minsiz qyzmeti úshin medaldarymen, «Qazaqstan Respýblıkasynyń Qarýly Kúshterine 10 jyl», «Qazaqstan Respýblıkasynyń Qarýly Kúshterine 20 jyl» mereıtoılyq medaldarmen marapattalǵan.
«Altyn juldyz» aıryqsha belgisimen birge Qazaqstannyń Halyq qaharmany qurmetti ataǵyn ıelendi.
37 jyl buryn (1987) Almaty qalasy Mádenıet basqarmasynyń basshysy Ǵanı M AILYBAEV dúnıege keldi.
2004 jyly Abaı atyndaǵy Qazaq ulttyq pedagogıkalyq ýnıversıtetin (bakalavr) qarjy mamandyǵy boıynsha, 2010 jyly osy ýnıversıtetti «Quqyq jáne ekonomıka negizderi» mamandyǵy boıynsha támamdaǵan. RF Prezıdenti janyndaǵy Reseı halyq sharýashylyǵy jáne memlekettik basqarý akademııasynyń «Aımaqtyq jáne mýnıtsıpaldy basqarý» mamandyǵy boıynsha túlegi.
Eńbek jolyn 2008 jyly «Nur Otan» partııasy Almaty qalasy Bostandyq aýdandyq fılıalynyń esep jáne statıstıka sektorynyń meńgerýshisi, bas esepshisi bolyp bastaǵan.
2010 jyldan 2013 jylǵa deıin - «Nur Otan» partııasynyń Almaty qalasy Alataý aýdandyq fılıalynyń zańger-keńesshisi, 2013 jyldan 2014 jylǵa deıin - «Nur Otan» partııasynyń Almaty qalasy Alataý aýdandyq fılıalynyń keńesshisi; 2014 - 2015 jyldary - «Nur Otan» HDP Almaty qalasy Medeý aýdandyq fılıaly tóraǵasynyń birinshi orynbasary; 2015 - 2019 jyldary - Almaty qalasy Medeý aýdany ákiminiń orynbasary; 2019 jyldyń maýsymynan 2020 jyldyń sáýirine deıin - Almaty qalasy Naýryzbaı aýdany ákiminiń orynbasary qyzmetterin atqarǵan. Jambyl oblysy ákimdiginiń týrızm basqarmasynyń basshysy (2020-12.2020).
Qazirgi qyzmetin 2020 jylǵy jeltoqsannan beri atqaryp keledi.
130 jyl buryn (1894-1938) memleket jáne qoǵam qaıratkeri, ǵalym, pýblıtsıst, ustaz Sultanbek Qojanuly QOJANOV dúnıege kelgen.
Ońtústik Qazaqstan oblysy Sozaq aýdany Aqsúmbe aýylynda týǵan. Túrkistandaǵy 4 synyptyq orys túzem bastaýysh mektebin (1910), 3 synyptyq qalalyq mektepti (1913), Tashkent muǵalimder semınarııasyn támamdaǵan.
Saıası qyzmetin Tashkent qalasynda semınarııa oqýshylarynan quralǵan «Keńes» atty astyrtyn jastar uıymyn qurýdan bastaǵan. 1917 jyly kóktemde Tashkentte Mustafa Shoqaı, Q. Qojyqov, Q. Bolǵanbaev, S. Aqaevpen birge «Birlik týy» gazetin shyǵardy. Túrkistan (Qoqan) avtonomııasyna qyzý qoldaý tanytyp, ony keńes ókimetiniń ásker kúshimen qulatýyn jergilikti halyqtyń ózin-ózi bıleý quqyǵyn aıaqasty etý dep baǵalady. Ólkede keńestik bılik tusynda bolǵan asharshylyqqa qarsy kúreste belsendilik tanytty. Ashtyqpen kúresetin ortalyq komıssııanyń múshesi retinde 1918 jylǵy qarashadan bastap Túrkistan, Sozaq, Jańaqorǵan, Qyzylqum, Shıeli óńirlerinde ashyqqan adamdardy tamaqtandyratyn arnaıy oryndar ashýdy uıymdastyrdy. 1919-1920 jyldary Syrdarııa ýezi tóraǵasynyń orynbasary, Túrkistan ýezdik-qalalyq atqarý kentiniń, Syrdarııa oblystyq revolıýtsııalyq kentiniń tóraǵasy boldy. 1920 jyldyń sońyna qaraı Túrkistan Respýblıkasynyń Іshki ister halyq komıssary, 1921 jyly qazanda Halyq aǵartý halyq komıssary bolyp taǵaıyndaldy. Oqý-aǵartý salasynda bilim berýdi jergilikti halyqtyń tilinde júrgizý máselesin kóterip, ony júzege asyrýdy talap etti. Máskeý, Petrograd sekildi iri qalalarda joǵary oqý oryndarynda bilim alyp jatqan túrkistandyq jastarǵa materıaldyq kómek kórsetýde birqatar is-sharalardy júzege asyrdy. Túrkistanda baspasózdiń jáne ulttyq teatrdyń órkendeýine eleýli úles qosty. «Aq jol» gazetin shyǵarýdy uıymdastyryp, onyń alǵashqy redaktory boldy.
1922 jyly Túrkistan Respýblıkasynyń Jer sharýashylyǵy halyq komıssary bolyp taǵaıyndalysymen, aýyl ahýalyna erekshe kóńil bólip, ólkedegi jer-sý reformasyna tek taptyq qana emes, sonymen birge ulttyq sıpat berý baǵytyn da ustandy. 1922-1924 jyldary Túrkistan KP kentiniń hatshysy, atqarý kenti tóraǵasynyń orynbasary, RK (b) P OK Orta Azııa bıýrosynyń múshesi boldy. Ortalyq Azııadaǵy ulttyq-aýmaqtyq mejeleý kezinde (1924) aıryqsha tanyldy. 1924 jyly qarashada RK (b) P Qazaq obkomynyń (1925 jyly aqpannan – Qazaq ólkekomynyń) ekinshi hatshysy qyzmetine jiberildi.
Qojanovtyń tikeleı usynysymen Keńesterdiń І sezi qazaq halqy tarıhı ataýyn (patshalyq tusynda burmalanyp qalyptasqan «kırgız» degen atty tól ataýyna – «qazaqqa» túzetip) qaıtaryp, astanalyq qala atyn Qyzylorda dep ózgertti. 1925 jyly qarashada BK (b) P ortalyq kentine shaqyrylyp, ult respýblıkalary boıynsha jaýapty nusqaýshy laýazymymen Kavkazǵa, 1928 jyly Tashkentke, Orta Azııa Bıýrosyna qyzmetke jiberildi.
Munda ol úgit-nasıhat bólimi meńgerýshisiniń orynbasary, hatshy boldy. Búkilodaqtyq aýyl sharýashylyǵy ǴA-nyń (VASHNIL) Tashkent bólimshesin uıymdastyrdy.
1929 jyly Orta Azııa maqta-ırrıgatsııalyq polıtehnıka ınstıtýtyn (SAHIPI) quryp, alǵashqy dırektory boldy, sonymen qatar 1929-1931 jyldary Orta Azııa maqta kentiniń dırektory qyzmetin atqardy. 1931-1932 jyldary BK (b) P OK apparatynda istedi.
Qojanov negizgi mindetterin qoǵamdyq, ǵylymı-shyǵarmashylyq jumystarmen ushtastyryp otyrdy. Mektepke arnalǵan «Eseptaný quraly» atty oqýlyǵy (1924), «Túrkistannyń Sovettik Avtonomııasynyń on jyldyǵyna» atty orys tilindegi zertteýi (1928) jeke kitap bolyp shyqqan. RK (b) P OK ult qyzmetkerlerimen ótkizgen Tórtinshi keńesinde (1923), RKFSR HKK tóraǵasynyń orynbasary T. Rysqulovtyń basqarýymen ótken jeke keńeste (1926) sóılegen sózderinde, sondaı-aq I.V. Stalınge 1927 jyly jazǵan eki hatynda Qojanovtyń saıası kózqarastary meılinshe aıqyn tujyrymdalǵan.
Ol 1937 jyly 16 shildede Tashkentte tutqyndalyp, saıası qýǵyn-súrgin qurbany boldy. 1957 jyly aqtaldy. Almaty, Shymkent qalalaryndaǵy kóshelerge Qojanov esimi berilgen. Túrkistanda eskertkish qoıylǵan.
85 jyl buryn (1939-2022) fılosofııa ǵylymdarynyń doktory, professor, QR Qoǵamdyq ǵylymdar akademııasynyń akademıgi, Aqtóbe qalasynyń qurmetti azamaty Amangeldi Ábdirahmanuly AITALY dúnıege keldi.
Reseıdiń Astrahan oblysy Volodarsk aýdanyna qarasty Boldyrevo aýylynda týǵan.
1964 jyly Atyraý pedogogıkalyq ınstıtýtyn, 1967 jyly QazUÝ-dyń aspırantýrasyn támámdaǵan. Orys tili men ádebıetiniń muǵalimi. Fılosofııa ǵylymdarynyń doktory, professor. Uzaq jyldar bilim jáne ǵylym salasynda qyzmet etken.1999-2004 jyldar aralyǵynda ekinshi shaqyrylymdaǵy jáne 2004-2007 jyldardaǵy úshinshi shaqyrylymdaǵy Parlament depýtaty.
Birneshe ǵylymı-kópshilik kitaptyń jáne júzdegen ǵylymı maqalanyń avtory.
«Qurmet belgisi, «Parasat» ordenderimen, Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesiniń gamotasymen marapattalǵan.
76 jyl buryn (1948-2007) qoǵam qaıratkeri, «Dos-Muqasan» tobynyń negizin qalaýshylardyń biri ári top múshesi Shárip OMAROV dúnıege keldi.
Jambyl oblysy Talas aýdany Tamdy aýylynda týǵan. 1970 jyly Qanysh Sátbaev atyndaǵy Qazaq ulttyq tehnıkalyq ýnıversıtetin bitirgen. 1972 jyly osy oqý ornynyń aspırantýrasyn bitirgen.
1988 jyly Almaty joǵarǵy partııa mektebin, 1997 jyly Abaı atyndaǵy Almaty memlekettik ýnıversıtetin támamdaǵan.
Eńbek joly: 1970-1972 jyldary Qanysh Sátbaev atyndaǵy Qazaq ulttyq tehnıkalyq ýnıversıtetiniń ınjeneri, assıstenti, komsomol komıteti hatshysynyń orynbasary qyzmetterin atqarǵan. 1972-1977 jyldary Almaty qalasy Sovet aýdany komsomol komıtetiniń hatshysy, Almaty qalasy komsomol komıtetiniń hatshysy. 1977-1985 jyldary Almaty qalasy Sovet aýdany partııa komıtetinde bólim meńgerýshisi, Almaty qalasy partııa komıtetinde bólim meńgerýshisi. 1985-1987 jyldary Qazaq SSR Mınıstrler Keńesiniń sheteldik týrızm KP OK-inde bólim meńgerýshisi. 1987-1990 jyldary Qazaq SSR Joǵarǵy keńesiniń depýtaty. 1988-1989 jyly Almaty qalasy partııa komıtetiniń 2-hatshysy. 1989-1990 jyldary KPSS OK-niń ıdeologııalyq bóliminde jaýapty uıymdastyrýshy. 1990-1991 jyldary Almaty oblysy partııa komıtetiniń hatshysy. 1991-1993 jyldary QR Jastar isi jónindegi memlekettik komıtet tóraǵasynyń orynbasary. 1993-1994 jyldary memlekettik «Qazaqstan» teleradıo kompanııasy tóraǵasynyń orynbasary. 1994-1995 jyldary Almaty qalasy ákiminiń orynbasary. 1996-1999 jyldary QR Parlamenti Májilisiniń depýtaty, Halyqaralyq ister, qorǵanys jáne qaýipsizdik jónindegi komıtet tóraǵasy bolǵan. 1999-2004 jyldary QR Parlamenti Májilisiniń depýtaty, Halyqaralyq ister, qorǵanys jáne qaýipsizdik jónindegi komıtet tóraǵasy. 2004-2007 jyldary Qazaqstan Respýblıkasynyń Cheh Respýblıkasyndaǵy Tótenshe jáne Ókiletti Elshisi.
