1 qazan. Tulǵalar týǵan kún
Búgin, 1 qazan kúni tulǵalardan kimder dúnıege kelgen? Kazinform oqyrmandaryna esimder kúntizbesin usynady.
ESІMDER
94 jyl buryn (1930) qazaq antropologııa ǵylymynyń negizin qalaýshy, ǵalym-antropolog Orazaq SMAǴUL dúnıege keldi.
Qostanaı oblysynda týǵan. QazMÝ-dy (qazirgi ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ) bitirgen.
Eńbek joly: 1959-1961 jyldary KSRO ǴA Etnografııa ınstıtýtynyń aspıranty, 1961 jyldan Qazaqstan ǴA Tarıh, arheologııa jáne etnografııa ınstıtýtynyń ǵylymı qyzmetkeri boldy. Olardyń uıymdastyrýymen 36 ekspedıtsııalyq jáne dalalyq zertteýler júzege asyryldy. Onyń ishinde úndi-keńes (1974-1975), qazaq-mońǵol (1991-1992) jáne qazaq-ıtalııa (1993-1994, 2002-2004), t.b. antropologııalyq ekspedıtsııalarynda boldy.
Qazaqstan men Qyrǵyzstannyń bıik taýly aımaqtaryna beıimdelý máselelerin aımaqtyń etnoúrdisterimen baılanystyra zertteıtin halyqaralyq ǵylymı jobaǵa jetekshilik etti. 200-den astam ǵylymı eńbektiń avtory, onyń 20-ǵa jýyǵy AQSh, Japonııa, Qytaı, Úndistan, Túrkııa, Italııa, Germanııa, Frantsııa, Danııa, t.b. shet elderde jaryq kórdi. Eńbekterinde qazaqtardyń genofondynyń birkelkiligi, 4 myńjyldyq tarıhy jaıly ǵylymı pikirler tujyrymdaldy.
Sh. Ýálıhanov atyndaǵy syılyqtyń ıegeri (1990). QR ǵylym men tehnıkaǵa eńbegi sińgen qaıratkeri (1998). «Qurmet» ordenimen (2012) jáne «Qazaqstan Respýblıkasynyń táýelsizdigine 20 jyl» merekelik tósbelgimen (2011) marapattalǵan.
83 jyl buryn (1941) Táýelsiz Qazaqstannyń tuńǵysh syrtqy ister mınıstri, dıplomat, saıasattaný ǵylymynyń doktory Tóleýtaı Ysqaquly SÚLEIMENOV dúnıege keldi.
Semeı qalasynda týǵan. Qaraǵandy polıtehnıkalyq ınstıtýtyn, KSRO SІM Dıplomatııalyq akademııasyn bitirgen.
Eńbek joly: 1971-1977 jyldary Qazaqstan LKJO Temirtaý qalalyq komıtetiniń birinshi hatshysy, qalalyq baqylaý komıtetiniń tóraǵasy, qalalyq partııa komıtetiniń ekinshi hatshysy boldy. 1980-1981 jyldary KSRO SІM Orta Shyǵys elderi bóliminiń birinshi hatshysy, 1981-1985 jyldary KSRO-nyń Aýǵanstannyń Mazarı-Sharıf qalasyndaǵy Bas ókildiginiń (konsýlstvo) konsýly, 1985-1988 jyldary KSRO SІM Orta Shyǵys elderi bóliminiń keńesshisi, 1988-1991 jyldary KSRO-nyń Irandaǵy Elshiliginiń keńesshisi qyzmetterin atqardy. 1991-1994 jyldary QR Syrtqy ister mınıstri, 1994-1996 jyldary QR-dyń AQSh-taǵy Tótenshe jáne ókiletti elshisi, 1996-2001 jyldary QR-nyń Vengrııadaǵy Tótenshe jáne ókiletti elshisi, QR-nyń Polsha, Bolgarııa, Chehııa, Slovakııa jáne Rýmynııadaǵy Tótenshe jáne ókiletti elshisi qyzmetin qosa atqardy. 2001-2003 jyldary QR-nyń Belgııadaǵy Tótenshe jáne ókiletti elshisi, QR-nyń Lıýksembýrg Uly gertsogtyǵyndaǵy, Nıderland Koroldigindegi Tótenshe jáne ókiletti elshisi jáne QR-nyń Eýropalyq Odaq jáne Soltústik-Atlantıkalyq shart uıymy janyndaǵy ókildigi basshysy qyzmetin qosa atqardy. 2003-2005 jyldary QR-nyń Polshadaǵy Tótenshe jáne ókiletti elshisi, Dıplomatııa ınstıtýtynyń dırektory – QR Prezıdenti janyndaǵy Memlekettik basqarý akademııasynyń vıtse-rektory bolyp eńbek etti.
«Qurmet belgisi», Qurmet, Vengrııanyń Orta Krest, Slovakııanyń Qos krestiń aq ordenimen jáne medaldarmen marapattalǵan.
54 jyl buryn (1970) Qostanaı oblysy ákiminiń orynbasary Arman Tarǵynuly ÁBENOV dúnıege keldi.
Qostanaı oblysynda týǵan. 1993 jyly K. Tımırıazev atyndaǵy Máskeý aýyl sharýashylyǵy akademııasyn (Ǵalym-agronom), A.Baıtursynov atyndaǵy Qostanaı memlekettik ýnıversıtetin (Ekonomıka bakalavry), 2009 jyly Halyqaralyq bıznes ýnıversıtetin bitirgen.
Eńbek joly: 1987 jyly keńshar jumysshysy boldy. 1993-2000 jyldary Torǵaı oblysy Oktıabr aýdany «Terekti» keńsharynyń brıgada agronomy, brıgadıri, bas agronomy, dırektordyń óndiris jónindegi orynbasary qyzmetin atqardy. 2000-2005 jyldary Qostanaı oblysy ákimi apparatynyń bas mamany, Qostanaı aýdany ákiminiń orynbasary boldy. 2005-2007 jyldary Qostanaı oblysy Taran aýdanynyń ákimi, 2007-2008 jyldary Qostanaı oblysy Jitiqara aýdanynyń ákimi, 2008-2010 jyldary Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdent Ákimshiliginiń memlekettik ınspektory qyzmetin atqardy. 2010-2011 jyldary Qostanaı oblysy ákiminiń orynbasary, 2011-2021 jyldary Qostanaı oblysy ákimi apparatynyń basshysy, 2021 jyldyń sáýir-mamyr aılarynda Qostanaı oblysy ákiminiń keńesshisi boldy.
Qazirgi qyzmetin 2021 jyldyń mamyr aıynan atqaryp keledi.
53 jyl buryn (1971) Qostanaı oblysynyń prokýrory Berik Rahatuly ÁBІLOV dúnıege keldi.
Taldyqorǵan oblysy Jarkent qalasynda týǵan. Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetin «quqyqtaný» mamandyǵy boıynsha bitirgen.
Eńbek joly: 1993 jyly Taldyqorǵan qalasynyń prokýratýrasynda taǵylymdamadan ótýshi qyzmetinen bastady. Taldyqorǵan qalasy prokýratýrasynyń aǵa tergeýshisi, Almaty qalasy prokýratýrasynyń asa mańyzdy ister jónindegi tergeýshisi, asa mańyzdy ister jónindegi aǵa tergeýshisi, Qazaqstan Respýblıkasy Memlekettik tergeý basqarmasynyń Almaty qalasy boıynsha Bas basqarmasy bastyǵynyń orynbasary, bólim bastyǵy, aǵa tergeýshi, Almaty qalasy Áýezov aýdandyq ishki ister basqarmasy janyndaǵy mılıtsııa tergeý bólimshesi bastyǵynyń orynbasary, Almaty qalasy Bostandyq aýdandyq ishki ister basqarmasy tergeý bóliminiń bastyǵy, Almaty qalasy prokýratýrasy bóliminiń prokýrory, aǵa prokýrory, Almaty qalasy prokýratýrasy basqarmasynyń aǵa prokýrory, Almaty qalasy boıynsha, Batys Qazaqstan oblysy boıynsha Ekonomıkalyq qylmysqa jáne sybaılas jemqorlyqqa qarsy kúres departamenti tergeý basqarmasynyń bastyǵy qyzmetin atqardy.
Mańǵystaý oblysy boıynsha Ekonomıkalyq qylmysqa jáne sybaılas jemqorlyqqa qarsy kúres departamenti bastyǵynyń orynbasary, bastyǵy, Basqarma bastyǵy, Qazaqstan Respýblıkasy Bas prokýratýrasy Qylmystyq qýdalaý qyzmeti bastyǵynyń orynbasary. 2018-2021 jyldary Nur-Sultan qalasy prokýrorynyń birinshi orynbasary boldy.
Qazirgi qyzmetin 2021 jyldyń mamyr aıynan beri atqaryp keledi.
47 jyl buryn (1977) Mádenıet jáne aqparat mınıstrligi Etnosaralyq qatynastardy damytý komıtetiniń tóraǵasy Ǵalym Nurmaǵambetuly ShOIKIN dúnıege keldi.
Kókshetaý oblysynda týǵan. L.Gýmılev atyndaǵy EUÝ-di, Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti janyndaǵy memlekettik qyzmet Akademııasyn bitirgen. Saıasattanýshy, memlekettik qyzmet menedjeri, saıası ǵylymdar kandıdaty.
Eńbek joly: QR Mádenıet mınıstrliginde, QR Prezıdenti Ákimshiligi Іshki saıasat bóliminiń bas sarapshysy, sektor meńgerýshisi, 2009 jyldan «Nur Otan» HDP Aqmola oblystyq fılıaly tóraǵasynyń birinshi orynbasary, Qazaqstan Respýblıkasy Din isteri agenttigi tóraǵasynyń orynbasary qyzmetterin atqardy. 2014-2016 jyldary Qazaqstan Respýblıkasy Mádenıet jáne sport mınıstrliginiń Din isteri komıtetiniń tóraǵasy qyzmetin atqardy. 2016-2017 jyldary QR Din isteri jáne azamattyq qoǵam mınıstrliginiń Din ister komıtetiniń tóraǵasy bolyp jumys istegen. 2017-2019 jyldary QR Prezıdenti Ákimshiligi sektorynyń meńgerýshisi boldy. 2019 jyldyń sáýir-qazan aıy aralyǵynda Aqmola oblysy Іshki saıasat basqarmasy basshysy qyzmetin atqardy. 2019-2020 jyldary Aqparat jáne qoǵamdyq damý mınıstrligi Etnosaralyq qatynastardy damytý departamentiniń dırektory, 2020-2021 jyldary Aqparat jáne qoǵamdyq damý mınıstrligi Etnosaralyq qatynastardy damytý komıteti tóraǵasynyń orynbasary boldy.
Qazirgi qyzmetin 2021 jyldyń naýryzynan atqaryp keledi.
40 jyl buryn (1984) Túrkistan oblysy ákiminiń orynbasary Ertaı Kenjebekuly ALTAEV dúnıege keldi.
Kentaý qalasynda týǵan. H.A.ıAsaýı atyndaǵy Halyqaralyq qazaq-túrik ýnıversıtetin bitirgen, týrızm menedjeri (2005).
Eńbek joly: «Sharoban» JShS basqarýshy ákimshisi, Astana q. (2005-2006); Qazaqstan Respýblıkasy Týrızm jáne sport mınıstrligi Halyqaralyq yntymaqtastyq departamentiniń jetekshi mamany (2006-2006); Qazaqstan Respýblıkasy Týrızm jáne sport mınıstrligi Halyqaralyq yntymaqtastyq basqarmasynyń jetekshi mamany (2006-03.2008); Qazaqstan Respýblıkasy Týrızm jáne sport mınıstrligi Týrızmdi damytý jáne halyqaralyq yntymaqtastyq departamentiniń sarapshysy (2008-2008); Qazaqstan Respýblıkasy Týrızm jáne sport mınıstriniń keńesshisi (2008-2011); Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti Ákimshiliginiń Іshki saıasat bóliminiń Arnaıy jobalar sektorynyń sarapshysy (2011-2011); Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti Ákimshiligi Іshki saıasat bóliminiń taldaý-tekserý jáne ádistemelik jumys sektorynyń ınspektory (2011-2019); Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti Ákimshiligi Іshki saıasat bóliminiń mádenıet jáne sport sektorynyń ınspektory (2019-2022); Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti Ákimshiligi Іshki saıasat bóliminiń mádenıet, sport, tilderdi damytý jáne jastar saıasaty sektorynyń meńgerýshisi (2022-2024).
2024 jyldyń shilde aıynan bastap qazirgi qyzmetinde.
146 jyl buryn (1878-1956) pedagog, jazýshy, aýdarmashy Spandııar KÓBEEV dúnıege kelgen.
Qostanaı oblysynda týǵan. Y.Altynsarın ashqan aýyldyq orys-qazaq mektebinde saýat ashyp, 1901 jyly Qostanaıdaǵy muǵalimder daıarlaıtyn kýrsty bitirgen.
Uzaq jyldar boıy ustazdyqpen aınalysyp, jas urpaqty oqytý, tárbıeleý isimen shuǵyldanǵan. Óziniń 50 jyldyq ustazdyq is-tájirıbesin «Oryndalǵan arman» atty memýarlyq ádebı eńbeginde baıandady. Ol ustazdyq jumysty jazýshylyq qyzmetpen tyǵyz baılanystyra júrgizdi. Orys jazýshylarynyń tálimdik shyǵarmalaryn qazaq tiline aýdaryp, «Úlgili tárjime» (kópshiligi I.Krylovtyń mysal óleńderi) degen atpen jeke kitap etip shyǵardy. 1912 jyly «Úlgili bala» atty ekinshi oqý quralyn (hrestomatııa) jarııalady. Oǵan ózi aýdarǵan Krylovtyń mysaldarymen birge qazaq aýyz ádebıeti úlgileriniń ozyq nusqalaryn (ańyz, áńgime, ertegi, maqal-mátelder) engizdi. Sonymen birge, bul hrestomatııaǵa qazaq balalaryna tabıǵattyń túrli qubylystary men janýarlar álemi týraly málimet beretin qyzyqty qysqa áńgimeler de engizildi. 1913 jyly «Qalyń mal» romanyn jazdy. Romanda sol kezeńdegi qazaq aýylyndaǵy áleýmettik jaǵdaılar shynaıy baıandalǵan. Onyń pedagogıkalyq oı-pikirleri «Oryndalǵan arman» atty memýarlyq romanynda, sondaı-aq, ár jyldardaǵy merzimdi basylymdarda jarııalanǵan «Oqytýshynyń bedeldi bolýynyń mańyzy», «Balalardy mádenıettilikke tárbıeleý», «Balalardy oqýǵa yntalandyrý týraly» atty maqalalarynda ǵylymı turǵyda baıandaldy.
2 ret «Lenın» ordenimen marapattalǵan.
111 jyl buryn (1912-1970) memleket jáne qoǵam qaıratkeri, ádebıet synshysy, jazýshy, pýblıtsıst Іlııas Omaruly OMAROV dúnıege kelgen.
1933 jyly Tashkent qalasyndaǵy Orta Azııa josparlaý ekonomıkalyq jáne saýda-taýar isi ınstıtýtyn bitirgen.
Eńbek joly: 1933-1936 jyldary respýblıkanyń saýda mekemelerinde jaýapty qyzmetter atqarǵan. 1941-1945 jyldary Qazaq KSR Saýda halyq komıssarynyń orynbasary, komıssary boldy. «Qazaq halqynyń maıdandaǵy qazaq jaýyngerlerine jazǵan hatyn» uıymdastyrýǵa, 1944 jyly jeltoqsanda Almaty qalasynda ótken respýblıkalyq aqyndar aıtysyn ótkizýge, «Qazaq KSR-iniń erte zamannan osy kúnge deıingi tarıhynyń» jaryq kórýine uıytqy boldy. Qazaq memlekettik qyzdar pedagogıkalyq ınstıtýty men Qurmanǵazy atyndaǵy memlekettik konservatorııany uıymdastyrdy. 1945-1947 jyldary Qazaq KSR-i HKK tóraǵasynyń orynbasary, Shyǵys Qazaqstan oblysy partııa komıtetiniń 1-hatshysy qyzmetin atqardy. 1947-1952 jyldary Qazaqstan KP OK-niń ıdeologııa jónindegi hatshysy. Ol 1949 jyly Máskeýde ótken qazaq ádebıeti men mádenıetiniń onkúndigin uıymdastyrdy.
Omarov halyq óneri men mýzykasyn, aýyz ádebıetin nasıhattaýǵa zor úles qosty, Shoqan, Ybyraı, Abaı eńbekterin ónege retinde usyndy. 1949 jyly jaryq kórgen «Qazaq KSR tarıhynyń» tolyqtyrylǵan 2-basylymynyń jaýapty redaktory boldy. E. Bekmahanovtyń qazaq halqynyń shyn mánindegi tarıhyn ashyq jazýyna, Kenesary, Naýryzbaı batyrlar jaıynda aqıqattyń aıtylýyna, І. Jumalıevtiń Isataı men Mahambet jónindegi materıaldardy bastyrýyna uıytqy boldy.
Osy jaǵdaılar onyń 1951-1952 jyldary «ultshyldardy qoldaýshy» degen naýqanshyl aıyppen Qazaqstan KP OK-niń quramynan shyǵarylyp, qýdalanýyna alyp keldi. 1952-1955 jyldary KOKP OK janyndaǵy Joǵary partııa mektebiniń tyńdaýshysy boldy. 1955-1959 jyldary Soltústik Qazaqstan oblysy partııa komıtetiniń hatshysy qyzmetin atqardy. 1959-1961 jyldary «Qazaqfılm» kınostýdııasynyń dırektory, Qazaq KSR-i Mınıstrligi Keńesiniń keńesshisi qyzmetterin atqaryp, jańa qalyptasyp kele jatqan qazaq kıno óneriniń damýyna ózindik qoltańbasyn qaldyrdy. 1961-1967 jyldary Qazaq KSR Mınıstrligi Keńesi janyndaǵy Memlekettik josparlaý komıteti tóraǵasynyń orynbasary, 1-orynbasary, 1967-1970 jyldary Qazaq KSR Mádenıet mınıstri boldy. Omarov osy kezeńde qazaqtyń estrada ónerin, ulttyq tsırk, teatr jumysyn jetildirýge, kásibı ónerdiń basqa da salalaryn tyńnan damytýǵa barynsha kúsh saldy.
