1 aı merzim saılaý aldy úgit-nasıhat jumystaryna tolyǵymen jetkilikti - Vladımır Foos
- Vladımır Karlovıch, aǵymdaǵy jyldyń 26 sáýirinde ótetin QR Prezıdentiniń kezekten tys saılaýynyń erekshelikteri jaıynda aıtyp berseńiz.
- Memleket basshysy Prezıdent saılaýyn taǵaıyndaý týraly Jarlyqqa qol qoıdy. Ol 26 sáýir kúni ótedi. Zańǵa sáıkes, eger kezekten tys saılaý jarııa etiletin bolsa, onda ol kezekti saılaýǵa qaraǵanda taǵaıyndalǵan kúnnen bastap eki aıdyń ishinde ótýi tıis. Al kezekti saılaýǵa daıyndyq jáne ony uıymdastyrý jumystaryna úsh aı merzim beriledi.
- Prezıdenttiń kezekten tys saılaýdy taǵaıyndaý týraly Jarlyǵy jarııa etilgen sátten bastap Ortalyq saılaý komıssııasy qandaı uıymdastyrý sharalaryn júzege asyrdy?
- OSK is-sharanyń kúztizbelik josparyn bekitý týraly qaýly qabyldady. Onda kandıdattardy usyný 26 aqpanda bastalyp, 15 naýryzda aıaqtalatyndyǵy naqty aıqyndalǵan. Kandıdattardy tirkeý 25 naýryzda aıaqtalady da, 26 naýryzdan prezıdenttikke úmitkerlerdiń úgit-nasıhat jumystary bastalady. Ol 24 sáýirdiń tún ortasynda deıin jalǵasyp, al 26 sáýirde daýys berý ótedi. Zańǵa sáıkes kezekti jáne kezekten tys saılaýǵa túsýge nıet tanytqan kandıdattardyń sanyna esh shekteý joq. Kandıdattardy respýblıkalyq qoǵamdyq birlestikter, saıası partııalar usyna alady jáne úmitkerdiń ózin-ózi usynýyna da bolady.
- Kandıdattarǵa qoıylar talaptardy oqyrman qaperine taǵy bir salyp ótseńiz.
- Kandıdattar Konstıtýtsııaǵa sáıkes týǵannan Qazaqstan azamaty bolyp tabylýy jáne qyryq jasqa tolý syndy talaptarǵa saı kelýi kerek. Budan bólek, QR Prezıdentine kandıdat retinde tirkelý úshin ol memlekettik tildi erkin meńgergen ári Qazaqstanda sońǵy on bes jyl boıy turatyn azamat bolýy qajet. Saılaý týraly zańda kandıdatqa mynadaı da talaptar bar - ótelmegen sottylyǵynyń bolmaýy jáne sotpen jemqorlyq zań buzýshylyǵy úshin jaýapqa tartylmaýy kerek. Sondaı-aq kandıdattar birqatar sharttardy oryndaýy tıis. Atap aıtqanda, óńirlerden, ıanǵı, 9 oblys pen Astana jáne Almaty qalalarynan saılaýshylardyń keminde 1 paıyz qolyn jınaýy, 1 mln. 60 myń teńge mólsherinde saılaý jarnasyn tóleýi, ózine jáne jubaıyna salyq deklaratsııasyn ótkizýi qajet. Joǵaryda aıtylǵan sharttar tolyq oryndalǵan jaǵdaıda Ortalyq saılaý komıssııasy kandıdatty tirkeıdi. Tirkeý merzimi aıaqtalǵannan keıin kandıdat úgit-nasıhat jumystaryna kirisedi.
- Qol qoıý paraqtaryn berý jáne QR Prezıdentine kandıdattardy qoldaý qoldarynyń rastyǵyn tekserý merzimi qandaı sebeptermen qysqartyldy?
- Ortalyq saılaý komıssııasy qol qoıý paraqtaryn berý jáne Qazaqstan Respýbılkasynyń Prezıdenttigine kandıdatty qoldap jınalǵan qoldardyń rastyǵyn tekserý merzimin qysqartý týraly sheshim qabyldady. Atalǵan qaýly saılaý is-sharalary merzimin ońtaılandyrý maqsatynda qabyldanyp otyr jáne ol kandıdattardyń senimdi tulǵalaryna kandıdatty qoldaý qoldaryn jınaý jumystaryna erterek kirisýge múmkindik beredi. Soǵan sáıkes, olarda bul jumystardy atqarý úshin ýaqyt jetkilikti bolady. QR OSK-niń bul sheshimi kez kelgen kandıdatty qoldaý maqsatynda jınalǵan qoldardyń rastyǵyn aýmaqtyq komıssııalardyń tekserý protsedýrasyn jedeldetýge de múmkindik jasaıdy. Osylaısha, kandıdattar úshin qajetti ýaqyt arta túsedi. Merzimdi bulaısha qysqartý saılaý komıssııasy jumysynyń tıimdiligine esh kedergi keltirmeıdi.
- Kandıdattarǵa qol jınaý úshin qansha ýaqyt beriledi?
- Olardyń qoldaý qoldaryn jınaýǵa tirkeý aıaqtalǵanǵa deıin ýaqyttary bar. Esterińizge sala keteıin, kandıdattar keminde 93 myń daýys jınaýy tıis. Árıne, olar munan da kóp qol jınaı alady. Óıtkeni, tekserý protsesi barysynda keıbir qol jaramsyz dep tanylýy da múmkin.
- Kandıdattyń qansha senimdi tulǵa ustaýǵa múmkinshiligi bar jáne sheteldik baıqaýshyar úshin qandaı jaǵdaı jasalǵan?
- Árbir kandıdat árbir saılaý ýchaskesinde 3 senimdi tulǵadan ustaýyna bolady. ıAǵnı, olardyń sany shamamen 27 myńnan asyp jyǵylady. Al sheteldik baıqaýshylarǵa qatysty aıtar bolsam, olar akkredıttelýi tıis ári erejelerge sáıkes olarǵa bir aýdarmashy ilesip júre alady. Ótken saılaýlarda da osylaı bolǵan edi.
- Sizdińshe, saılaý aldy úgit-nasıhat jumystaryna 1 aı jetkilikti me?
- Saılaý aldy úgit-nasıhat jumystaryna 1 aılyq merzim tolyǵymen jetkilikti dep sanaımyz. Óıtkeni, mundaı merzim 2011 jylǵy saılaý barysynda da qoldanylǵan edi.
- Sońǵy jyldary saılaý zańnamasyna engizilgen ózgertýler jaıynda aıtyp berseńiz.
- Zań 1998 jyly qabyldanyp, sol ýaqyttan beri otandyq jáne sheteldik baıqaýshylardyń, EQYU Demokratııalyq ınstıtýttar jáne adam quqyqtary jónindegi bıýrosy mıssııasynyń usynystaryn eskere otyryp, 15 márte ózgertýler engizildi. Degenmen, 2011 jyldan beri saılaý protsedýrasy esh ózgermegendigin atap ótken oryndy.
- Alynyp tastalǵan «Saılaý» júıesi jaıynda ne aıtar edińiz?
- «Saılaý» júıesi 2004 jyly iske qosylǵanymen, 2011 jyldan bastap ol qoldanystan alynyp tastaldy. Búgingi tańda bul baǵdarlama toqtap tur. Bul júıege qoǵam tarapynan kózqaras ózgergennen keıin ǵana onyń qaıtadan qoldanysqa engizilýi múmin.
- QR Prezıdenti saılaýyna qaı ýaqytta eń kóp kandıdat tirkelgendigin aıtyp berseńiz.
- Eń kóp kandıdat 2005 jylǵy QR Prezıdentiniń kezekti saılaýynda ǵana tirkelgen bolatyn.
- Suhbatyńyzǵa rahmet!
