Zııatkerlik mektepterdiń el bolashaǵyna bereri zor
Jalpy, Qazaqstannyń kadr daıarlaý máselesi uzaq merzimdi strategııalyq muratty qamtıtyny belgili. Sonyń ishinde sapaly maman daıarlaý maqsatynda ınvestıtsııanyń basym bóligi bilim salasyna tıip otyrǵany da aıqyn. Osynyń ózi básekege qabiletti mamandar daıarlaý arqyly bolashaq damýdyń jańa múmkindigine jol ashýdy qamtamasyz etedi. Sapaly bilimge qatysty taǵy bir qadamdy byltyrǵy jyly qabyldanǵan «Nazarbaev ýnıversıteti», «Nazarbaev Zııatkerlik mektepteri» syndy bilim nysandarynyń qyzmetin qamtıtyn arnaıy zańdarmen baılanystyrýǵa da bolady. Ýnıversıtet pen zııatkerlik mektepterdiń akademııalyq erkindigi men derbestigin damytýǵa baǵyttalǵan osy zań bilim berý salasynda jańa basqarý nysanyn engizýge, ınnovatsııalyq bilim berý baǵdarlamalary men ǵylymı jobalardy iske asyrýǵa múmkindik beredi. Sondaı-aq bilim berý salasynda eń úzdik álemdik praktıkany eskere otyryp, jańa bilim berý standarttaryn engizý úshin jaǵdaı jasalady. Budan bólek, qabyldanǵan zań arqyly «Nazarbaev Ýnıversıteti» men mektepterine zaman talabyna saı oqý baǵdarlamalaryn ázirlep, synaqtan ótkizetin jáne úzdik tájirıbeni respýblıka kólemine tarata alatyn basymdy bilim oshaǵyna aınaldyrý mindeti júkteledi. Osy negizge súıensek, «Nazarbaev Zııatkerlik mektepteri» týraly arnaıy zań qabyldaý arqyly atalǵan bilim oshaǵynyń quqyqtyq negizi qalanyp otyr. Endigi maqsat bilim nysanynyń áleýetin eldik damý ıgiligine saı damytý.
Onyń ústine aǵymdaǵy jylǵy Joldaýynda Memleket basshysy ýnıversıtettik bilim berý men ǵylymdy damytýdyń jańa deńgeıin qamtamasyz etý týraly alǵa zor maqsat qoıǵan bolatyn. Bul rette Prezıdent N. Nazarbaev : «Búginde jańa «Nazarbaev ýnıversıteti» arqaýynda naryq suranysyna baǵdarlanǵan joǵary oqý ornynyń ınnovatsııalyq modeli qalyptastyrylýda. Ol barlyq qazaqstandyq joǵary oqý oryndary úshin úlgi bolýy kerek. Meniń tapsyrmam boıynsha búkil elde ashylyp jatqan 20 zııatkerlik mektepter daryndy balalardy úzdik joǵary oqý oryndary úshin daıyndaýdyń negizgi arqaýyna aınalatyn bolady», - degen edi. ıAǵnı, negizgi kúsh sapaly bilim bastaýynda turǵan «zııatkerlik mektepterge» salynyp, bolashaqtaǵy mańyzdy adamı resýrs boıynsha berik irgetas retinde «Nazarbaev Zııatkerlik mektepterinen» zor úmit kútiledi.
Osy máselege nazar aýdara kele, qazirgi tańdaǵy «Nazarbaev Zııatkerlik mektepteri» AQ-nyń jumysyna da toqtalyp ótkendi jón kórdik. Búgingi kúni respýblıka boıynsha Zııatkerlik 5 mektep kesheni qoldanysqa berilip, olarda kiriktirilgen eksperımenttik bilim berý baǵdarlamalary júzege asa bastaǵany belgili. Mektepterde bilikti pedagogıkalyq ujym men oqýshylar kontıngenti qalyptasyp, bilim sapasyn baǵalaý jáne monıtorıng te qolǵa alynypty.
Resmı derekke júginsek, 2010-2011 oqý jylynda Zııatkerlik mektepterde 597 muǵalim, onyń ishinde 64 kýrator men 8 psıholog qyzmet etip keledi. Oqytýshylardyń basym bóliginiń (96 paıyz) bilimi joǵary bolsa, kásibı orta bilimdi muǵalimderdiń (3,1 paıyz) ózi jumys tájirıbesi mol, pedagogıkalyq ýchılışeler men gýmanıtarlyq kolledjderde bilim alǵan bastaýysh synyp oqytýshylary bolyp tabylady. Aǵymdaǵy oqý jylyndaǵy Zııatkerlik mektepterge konkýrstyq irikteý negizinde 2026 oqýshy qabyldansa, onyń ishinde 1-6 synyptarǵa - 979, 7-10 synyptarǵa 1047 oqýshy qabyldanǵan. Toqtala ketetin basty jańalyq, daryndy balalardy anyqtaý jáne irikteýdegi halyqaralyq ozyq úlgidegi tájirıbeleri zertteı kele, jaqynda oqýshylardy Zııatkerlik mektepterge 7-synyptan bastap qabyldaý týraly sheshim qabyldandy. ıAǵnı, aldaǵy jyldan bastap atalǵan mektepterge oqýshylardy qabyldaý tek 7-synyptan bastalatyn bolady. Dese de, bilim baǵdarlamalarynyń bastaýysh, negizgi jáne orta mekteptiń úzdiksiz sabaqtastyǵyn saqtaý maqsatynda birinshi synyptan oqytý Taldyqorǵan qalasyndaǵy Zııatkerlik mektebinde júzege asyrý qarastyrylǵan. Al búginge deıin Zııatkerlik mektepterge qabyldanǵan 1-6 synyp oqýshylary 2016 jylǵa deıin oqýlaryn jalǵastyryp, tek 7-synypqa kóshý barysynda ǵana Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdentiniń grantyna konkýrstyq irikteý qorytyndylary boıynsha ótkiziletin bolady.
Ozyq úlgidegi mekteptiń bilim sapasyna qoıylar talaby da erekshe. Sondyqtan da oqý nysanda shetelden bilikti ustaz tartý máselesi de jolǵa qoıylǵan. Máselen, Halyqaralyq Bakalavrıat baǵdarlamasyn júzege asyrý úshin, sondaı-aq kóptildi oqytýdyń jáne jańa tehnologııalardy qoldanýdaǵy halyqaralyq tájirıbelerdi engizý maqsatynda halyqaralyq bilim berý jáne rekrýttik uıymdardyń (CIS, Search Associates jáne t.b.) kómegimen sheteldik bilikti muǵalimder halyqaralyq jármeńkelerge qatysý arqyly jaldanatyn bolady. Osyndaı negizde bilikti sheteldik oqytýshylar shtaty da qalyptaspaq. Sonymen qatar oqýshylardy ǵylymı-zertteý jumysyna baýlıtyn, olarǵa ǵylymı-tanymdyq dárister oqýǵa, joǵary deńgeıli kúrdeli tapsyrmalardy sheshýge daıyndaıtyn AQSh, Belgııa, Reseı, Ulybrıtanııa jáne ózge de elderden sheteldik mamandar shaqyrylatyn bolady. Sondaı-aq 2010 jyldyń qarasha aıynan bastap Astana, Taldyqorǵan, Kókshetaý, Óskemen qalaryndaǵy Zııatkerlik mektepterine (Met O'Neıl, Jacob Dean Parsley jáne ózge de) Álem korpýsynan tórt erikti qyzmet etip jatyr.
Jalpy alǵanda Zııatkerlik mektepter saıasatynyń mańyzdy baǵyty «Nazarbaev Ýnıversıteti» qoǵamymen jáne eldiń pedagogıkalyq joǵary oqý oryndarymen yntymaqtastyq ekendigi belgili. Ásirese, bilim sapasyna qatysty Nazarbaev ýnıversıteti men Zııatkerlik mektepterdiń oqý baǵdarlamalaryn úılestirý jumystaryna erekshe mán berilip keledi. Bul rette Zııatkerlik mektepterindegi bilim mazmunyn anyqtaý eki bilim modelderin júzege asyrý boıynsha kózdelip otyr. Bunyń biri - jaratylystaný-matematıka baǵytyndaǵy kiriktirilgen eksperımenttik bilim berý baǵdarlamasyn júzege asyrady. Al ekinshi model - Astana qalasyndaǵy Zııatkerlik mektepterdiń birine engiziledi jáne Halyqaralyq Bakalavrıat baǵdarlamasyn avtorızatsııalaýdy júzege asyrady. Jalpy alǵanda, Zııatkerlik mektepterdegi bilim mazmuny tolyq bilimniń quramdas bóligi retinde «Til jáne ádebıet», «Matematıka jáne ınformatıka», «Jaratylystaný», «Adam jáne qoǵam», «Óner», «Tehnologııa», «Dene shynyqtyrý» sekildi bilim berýdiń 7 salasynan turady. Budan bólek, birneshe joǵary oqý oryndarynyń, ǵylymı uıymdardyń pedagog-ǵalymdarynyń qatysýymen jasalǵan oqý baǵdarlamalary 2010-2011 oqý jylynyń basynan Zııatkerlik mektepterde anyqtaý synaǵynan ótkizilip keledi.
Zııatkerlik mektepterdiń jelisin qurý Qazaqstandaǵy orta bilim mazmunynyn halyqaralyq mektepterdiń bilim berý baǵdarlamalarymen salystyra otyryp, muqııat zerdeleýge múmkindik bergenin atap ótý qajet. Osy maqsatta orta bilim mazmunyn zerdeleýdiń nátıjesimen halyqaralyq sarapshylardyń tarapynan aıtylǵan nusqaýlardyń negizinde birqatar qorytyndylar jasalǵan bolatyn. Máselen, mamandardyń aıtýynsha, qazirgi tańda oqýshylardyń jetistikteri olardyń pán boıynsha ıgergen teorııalyq bilimderiniń negizinde baǵalanady da, oqýshynyń alǵan bilimin ómirde qoldanýyna jetelemeıdi. Aıtalyq, Zııatkerlik mekteptiń alǵashqy túlekteri Nazarbaev Ýnıversıtetine oqýǵa túskende jaratylystaný-matematıka ǵylymy salasynan (beıindi pánder matematıka, fızıka, hımııa, bıologııa) alǵan teorııalyq bilimderiniń joǵary ekenin kórsetkenmen, oqýshylardyń syn turǵysynan oılaýy men kreatıvti oılaý qabileti daǵdylarynyń jetkiliksiz ekendigin baıqatqan. Budan bólek, halyqaralyq baǵdarlamalarda pándi ıgerýge berilgen ýaqyttyń 25 paıyzy oqýshynyń ózindik jumysyna beriledi. Bul tásil oqýshylardyń teorııalyq bilimin praktıkada qoldanýdy úırenýine kómektesedi. Sonymen qatar bilim berýdegi kóptildi ortany qalyptastyrý úshin tildik pánderdiń mazmunyn, oqytý tehnologııasy, ádisteri men tásilderin tolyq qaıta qarastyrý qajettigi týyndaǵan. Mysaly, tildik quzyrettiliktiń barlyq aspektilerin baǵalaýǵa negizdelgen aǵylshyn tilin deńgeılep oqytý júıesi oqýshylardy alǵa qoıǵan maqsattaryna jetý úshin yntalandyryp, muǵalimderdi oqytýdyń túrli ádistemesi men tásilderin qoldana otyryp oqýshylardyń qoıǵan maqsatqa jetýge jeteleıdi. Bul rette mamandar baǵalaýdyń obektıvtiligi qamtamasyz etilip, tilderdi meńgerýdiń deńgeılik júıesi ázirlengen jaǵdaıda bul tásildi qazaq jáne orys tilderinde de qoldanýǵa bolatyndyǵyn alǵa tartady.
Bir sózben aıtqanda, «Nazarbaev Zııatkerlik mektepteriniń» sapaly bilim baǵytymen bolashaqqa qanat qaqtyratyn bilimpazdardy daıarlaýǵa tolyq múmkindigi qalyptasqan. Endeshe, ındýstrııalyq damýdyń jańa satysyna aralasatyn búgingi mektep qabyrǵasyndaǵy búldirshinderge de keleshektiń úlken úmiti júkteledi.